Zintegrowane planowanie rozwoju na poziomie pastwa PIERWSZY POLSKI

Zintegrowane planowanie rozwoju na poziomie państwa PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Okres przedakcesyjny budowy polskiego modelu polityki rozwoju opierał się na trzech podstawowych zmianach wprowadzonych w wyniku wydania nowych aktów prawnych. Były to: • wprowadzona m. in. Ustawą z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa (D. U. Nr 91/1998, poz. 576), z dniem 1 stycznia 1999 r. reforma terytorialno-administracyjna • wprowadzona Ustawą z dnia 12 maja 2000 o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (por. D. U. Nr 48/2000, poz. 550) reforma polskiej polityki regionalnej • wprowadzona Ustawą z dnia 27 marca 2003 o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (por. D. U. Nr 80/2003, poz. 717) zmiana regulacji w zakresie planowania przestrzennego

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa (D. U. Nr 91/1998, poz. 576), z dniem 1 stycznia 1999 r. wprowadzała reformę terytorialno-administracyjną, która: • • • określiła czytelny podział zadań publicznych, przypisując je do odpowiednich struktur, w tym poszerzonego na poziomie powiatów i województw samorządu terytorialnego. utworzyła rządowo-samorządowe województwa, które stały się głównymi podmiotami realizacji polityki regionalnej. zobowiązała samorząd województwa do formułowania strategii wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju województwa oraz prowadzenia polityki regionalnej (Art. 5). Zgodnie z założeniami proces ten musiał być i musi być nadal planowany i realizowany przy współpracy z samorządem powiatowym i gminnym. Niestety wraz ze ściśle określonymi zadaniami nie wyposażono samorządu wojewódzkiego w wystarczające środki finansowe umożliwiające skuteczną realizację polityki intraregionalnej, co stanowiło bezpośrednią przeszkodę dla właściwej realizacji celów polityki regionalnej państwa. Sytuacji tej nie zmienił fakt uruchomienia od 2000 r. Programów Przedakcesyjnych, które obok kontynuowanego PHARE zostały poszerzone o Program ISPA i SAPARD. Programy pomocowe były bowiem programowane poza systemem krajowej polityki regionalnej, a ponad to nie mogły zastąpić braków w zakresie redystrybucji regionalnej środków budżetu państwa.

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Ustawa z dnia 12 maja 2000 o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (por. D. U. Nr 48/2000, poz. 550) wprowadzała reformę polskiej polityki regionalnej Ustawa określiła zasady i formy wspierania rozwoju regionalnego oraz normy współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów i organów administracji rządowej z samorządem terytorialnym i partnerami społecznymi. Zgodnie z zapisami Art. 3 Ustawy wspieranie rozwoju regionalnego miało być realizowane na podstawie Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego (por. Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001 -2006, 2000) oraz inicjatyw samorządu województwa zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Tym samym założono konieczność łączenia działań polityki interregionalnej z przedsięwzięciami podejmowanymi w ramach polityki intraregionalnej.

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego Program Wsparcia Wniosek o wsparcie Kontrakty wojewódzkie Sprawozdanie oraz wnioski z wykonania Wniosku o Wsparcie i Kontraktów Wojewódzkich

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Przyjęta Ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego spotkała się z krytyką ze względu na jej ułomności: • • tworzyła ona model państwa scentralizowanego, z regionami o małej mocy sprawczej, ze stosunkowo małymi środkami własnymi, z rządem zajętym wieloma małymi problemami i zadaniami, które w systemie zdecentralizowanym mogą być wykonywane przez silny samorząd regionalny, nie zakładała wzrostu poziomu dochodów samorządów wojewódzkich, co należy uznać za obiektywną barierę dla prawidłowej jej realizacji, przewidywała niski stopień koordynacji polityki agencji rządowych i funduszy celowych (22 wymienione w Ustawie) z samorządowymi planami rozwojowymi, na szczególną krytykę zasługuje sposób zaplanowania procedur, które nie stwarzały warunków do równego traktowania dwóch stron zawieranych Kontraktów. Można nawet

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Pierwsze Kontrakty Wojewódzkie zawarto między rządem a samorządami wojewódzkimi, 19 i 22 czerwca 2001 r. Podział środków w ramach Programu Wsparcia 2001 -2003: PRIORYTET A Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacnianiu konkurencyjności regionów PRIORYTET B Restrukturyzacja bazy ekonomicznej województw i tworzenie warunków jej dywersyfikacji PRIORYTET C Rozwój zasobów ludzkich PRIORYTET D Wsparcie obszarów wymagających aktywizacji i zagrożonych marginalizacją PRIORYTET E Rozwój współpracy regionów - 50% - 15% - 12% - 18% - 5% Ostatecznie, po dokonaniu wszystkich nowelizacji maksymalny łączny limit środków publicznych przeznaczonych na realizację Kontraktów Wojewódzkich w ramach Programu Wsparcia 2001 – 2003 wyniósł 7. 088, 6 mln zł (około 1. 846, 0 mln euro), w podziale 37, 5% do wykorzystania w 2001 r. , 31, 9% w 2002 r. i 30, 6% w 2003 r. Limit wydatków z budżetu państwa na finansowanie działań objętych Programem Wsparcia 2001 – 2003 ustalono na poziomie 3. 352, 9 mln zł (około 873, 2 mln euro), co stanowiło 47, 3% planowanych wydatków. Niestety ponad 70% środków budżetowych Programu stanowiły kwoty przeznaczone na realizację rozpoczętych inwestycji wieloletnich. Podsumowując należy stwierdzić, że pierwsze Kontrakty Wojewódzkie w dużym stopniu nie wynikały z realizacji celów i priorytetów Narodowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2001 -2006, lecz zostały podporządkowane dokończeniu wcześniej rozpoczętych inwestycji wieloletnich, które będąc pozostałością okresu PRL stanowiły nierozwiązany problem każdego rządu po 1990 r. P. Churski, 2008. Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań. Rozdział 3. 2. 2. – Kontrakty Wojewódzkie 2001 -2003 jako instrument polityki regionalnej w okresie przedakcesyjnym. s. 97 – 114.

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Program Wsparcia na rok 2004 został opublikowany dopiero 16 marca 2004 r. Stał się on podstawą zawarcia w dniu 29 kwietnia 2004 r. Kontraktów Wojewódzkich na rok 2004 Podział środków w ramach Programu Wsparcia 2004: PRIORYTET I Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej w regionie PRIORYTET II Pobudzanie inicjatyw gospodarczych i społecznych służących podnoszeniu jakości życia mieszkańców regionu Program Wsparcia na rok 2004 określał limit środków publicznych, które mogły być przeznaczone na finansowanie zadań objętych Programem na kwotę 1. 397, 4 mln zł (około 363, 9 mln euro). Dodatkowo powyższe środki uzupełniono o kwotę 200. 000 tys. zł z rezerwy celowej z przeznaczeniem na dofinansowanie inwestycji w zakresie regionalnych przewozów pasażerskich. Niestety przy programowaniu i realizacji Programu Wsparcia na rok 2004 powtórzono pewne błędy i nieprawidłowości okresu poprzedniego. Należy ocenić, że nadal wielkość środków finansowych przeznaczanych przez rząd na wspieranie zadań realizowanych w województwach była niewystarczająca. Niestety nadal problemem pozostawały inwestycje wieloletnie, które w większości trudno uznać za prorozwojowe. Pomimo, że ich liczba została ograniczona do 39, to ich wartość przekraczała nadal 50% środków budżetu państwa kierowanych na Kontrakty 2004. Istotnym determinantem realizacji Programu Wsparcia w roku 2004 okazał się czas. Ze względu na fakt, że Kontrakty zostały zawarte dopiero w połowie roku, horyzont czasowy ich realizacji dotyczył tylko roku 2004, a procedury przetargowe były bardzo złożone, na koniec roku zaszła konieczność nadania części środkom (średnio w kraju 14, 1%, tj. czterokrotnie więcej niż w roku 2002 i 2003; przy zróżnicowaniu regionalnym od 0% w województwie kujawsko-pomorskim do 28, 7% w województwie zachodniopomorskim) statusu nie wygasających z końcem roku budżetowego P. Churski, 2008. Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską. Wydawnictwo Naukowe UAM. Poznań. Rozdział 3. 2. 3. – Kontrakty Wojewódzkie 2004 jako instrument polityki regionalnej w okresie przejściowym. s. 114 – 125.

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Uzupełnieniem reformy polityki regionalnej były nowe regulacje wprowadzone w Polsce w zakresie planowania przestrzennego. Ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym ustalono kompetencje administracji rządowej na poziomie krajowym oraz ustalono kompetencje samorządu na poziomie wojewódzkim, wprowadzając też zmiany w zakresie zadań samorządu terytorialnego na poziomie lokalnym w zakresie planowania przestrzennego. KRAJOWY REGIONALNY • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Programy zadań centralnych LOKALNY • studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego • decyzja o warunkach zabudowy

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Poza systemem krajowej polityki regionalnej w latach 2000 -2004 Polska korzystała z trzech zasadniczych zewnętrznych źródeł pomocy, z który wspierała realizację zadań w zakresie rozwoju regionalnego: Programy Przedakcesyjne – obejmowały: PHARE II ISPA SAPARD Programy wspólnotowe Programy bilateralne Największe znaczenie w tym okresie dla wsparcia procesu rozwoju regionalnego, zarówno w zakresie zmian społecznych gospodarczych, jak i budowy jego podstaw instytucjonalnych w Polsce posiadały Programy Przedakcesyjne. Należy podkreślić, że środki pozyskiwane z budżetów Programów Przedakcesyjnych przekraczały znacznie środki udostępniane przez Rząd w ramach Kontraktów Wojewódzkich

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Zasadniczym elementem Programów Pomocy UE dla Polski w latach 2000 -2004 były Programy Przedakcesyjne ustanowione w 1999 r. ramach Strategii Przedakcesyjnej dla krajów kandydujących. Fundusze Przedakcesyjne obejmowały: ü Program PHARE II – stanowił kontynuację interwencji PHARE i był ukierunkowany na wspieranie tworzenia efektywnego aparatu administracji publicznej (30%) oraz współfinansowanie projektów inwestycyjnych zapewniających dostosowanie gospodarki i infrastruktury do standardów Unii Europejskiej (70%). Przygotowywał do korzystania z EFRR. Działania regionalne. ü Program SAPARD – zapewniał wsparcie dla procesu trwałego dostosowania sektora i obszarów wiejskich do członkostwa w UE oraz pomoc we wdrażaniu dorobku prawnego Wspólnot obejmującego te dziedziny. Przygotowywał do uczestnictwa w WPR. Działania sektorowe. ü Program ISPA – miał na celu ujednolicenie infrastruktury technicznej w państwach ubiegających się o członkostwo w Unii Europejskiej w zakresie transportu i ochrony środowiska. Przygotowywał do korzystania z Funduszu Spójności. Działania ponadregionalne. Polska od początku funkcjonowania Funduszy Przedakcesyjnych otrzymywała największe środki finansowe wśród nowych państw członkowskich. Średniorocznie ponad 1 mld euro. (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007)

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007)

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Zasięg poszczególnych edycji PHARE SSG 2000 - 2003 PHARE II obejmował podprogramy: PHARE SSG PHARE CBC oraz PHARE Rozwój Instytucjonalny (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007)

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Wartość i struktura projektów realizowanych w ramach PHARE SSG 2000 – 2003 w podziale na województwa (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007) Łączna wielkość środków wydatkowanych z PHARE SSG 2000 -2003 wyniosła 670 mln euro, przy (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007) 213 mln euro jakie wydatkowano z PHARE CBC 2000 -2003.

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Droga dojazdowa do lotniska Katowice-Pyrzowice Przystań dla łodzi w Chałupach Obwodnica Iławy Modernizacja i budowa drogi nr 16 w Olsztynie Stacja uzdatniania wody regionu Ponidzie Pomorski Park Naukowo-Technologiczny (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007)

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Wielkość ogółem publicznych środków programu SAPARD (krajowych i UE) oraz ich struktura wg działań w układzie regionalnym Łączna wielkość środków wydatkowanych z Programu SAPARD w okresie 2002 -2006 wyniosła 4, 5 mld zł, z czego 3, 4 mld zł (75%) stanowiły środki unijne. (por. Raport o rozwoju i polityce regionalnej. . . , 2007)

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Przykłady inwestycji Zrealizowanych ze środków programu ISPA 1, 480 mld euro na realizację 69 projektów z zakresu środowiska i transportu. rozbudowa sieci kanalizacyjnej w Toruniu Wzmocnienie nawierzchni drogi krajowej nr 4 na odcinku Kraków - Targowisko Poprawa jakości wody w Białymstoku Modernizacja oczyszczalni ścieków w Przemyślu Zgodnie z załącznikiem do Traktatu Akcesyjnego nieukończone 1 maja 2004 r. projekty były kontynuowane w ramach Funduszu Spójności (por. Portal http: //www. funduszestrukturalne. gov. pl, 2009) Modernizacja i rozbudowa drogi krajowej nr 18

Zasady planowania zintegrowanego w perspektywie… PIERWSZY POLSKI MODEL POLITYKI REGIONALNEJ Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00 Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego Program Wsparcia 2000 -2004 PHARE II ISPA SAPARD inne środki pomocowe Wniosek o wsparcie Kontrakty wojewódzkie Sprawozdanie oraz wnioski z wykonania Wniosku o Wsparcie i Kontraktów Wojewódzkich KRAJOWY REGIONALNY • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Programy zadań centralnych LOKALNY • studium uwarunkowań i zagospodarowania przestrzennego • decyzja o warunkach zabudowy

Zintegrowane planowanie rozwoju na poziomie państwa Dziękuję za uwagę ! WYZWANIA PLANOWANIA ROZWOJU LAT DZIEWIĘĆDZIESIĄTYCH Zintegrowane Planowanie Rozwoju – kuźnia kadr dla sektora kreującego politykę rozwoju Numer projektu: POWR. 03. 01. 00 -00 -N 055/16 -00