ZHNSEL ENGELLLER ENGELL NE DEMEKTR Geliim basamaklarnda renme

ZİHİNSEL ENGELLİLER

ENGELLİ NE DEMEKTİR ? Ø Gelişim basamaklarında öğrenme, hareket etme, görme, işitme gibi süreçlerden birisi ya da birkaçında yetersiz olan kişidir.

ZİHİNSEL ENGELLİLİK NEDİR ? ØGelişimsel dönemler sırasında görülen, uyumsal davranışlarda kalıcı bozukluklarla ortaya çıkan genel zihin fonksiyonlarında ortalamanın anlamlı düzeyde altında olmak şeklinde tanımlanmaktadır.

ØDoğumdan önce embriyonun gelişiminde, doğum sırasında veya doğum sonrası gelişim sürecinde; çeşitli nedenlerle merkezi sinir sistemini etkileyerek bellek, motor, sosyal olgunluk gelişim ve fonksiyonlarında kalıcı olarak duraklama, gerileme sonucu yaşıtlarından dörtte bir yada daha düşük veya daha yüksek oranda gerilik oluşturan durum, zihinsel yetersizlik (zeka geriliği) olarak tanımlanmaktadır.

Zihinsel Engelliğin Sebepleri Nelerdir? Hafif derecede zihinsel engelli bireylerin pek çoğunda (tüm zihinsel engellilerin yaklaşık %90'ını oluşturur), belirgin bir biyolojik nedene rastlanmadığı için, nedenlerinin belirlenmesi çoğu zaman güç olmaktadır. Ancak orta ve ağır derecede zihinsel engelliliğe genellikle biyolojik etkenlerin neden olduğu saptanmıştır. Genel olarak bilinen nedenler üç ana başlık altında toplanabilir: ØDoğum Öncesi Oluşan Nedenler ØDoğum Sırası Oluşan Nedenler ØDoğum Sonrasında Oluşan Nedenler

ZİHİNSEL ENGELLİLERDE SINIFLANDIRMA

ZİHİNSEL ENGELLİLERİN SINIFLANDIRMASI

HAFİF DÜZEY ZİHİNSEL ENGELLİLER Ø Zekâ bölümü puanı 50 – 55 ile yaklaşık 70 arasında olan kişilerdir. Bu çocukların çoğunluğu ilkokulda başarısızlıkla karşılaşıncaya kadar gelişimleri normal çocuklardan önemli bir farklılık göstermemesi nedeniyle genellikle okula başlayıncaya kadar ayırt edilemezler. Hafif zihinsel engelliliğe sahip birçok birey normale çok yakın oldukları ve zihinsel yetersizlikleri çok hafif olduğu için çevreye daha rahat uyum sağlamaktadırlar.

ØBu gruptaki çocuklar normal okulların özel sınıflarında eğitim görmektedirler. Bu çocukların birçoğu sınıf öğretmenlerine sağlanan danışmanlık hizmetleri ya da çocuğa sağlanan destek hizmetleri ile normal sınıflarda eğitim görmektedir. . .

Ø Okuma-yazma, matematik gibi temel akademik becerileri kazanmada gecikme yaşarlar. Ancak bu çocuklar ilkokul düzeyinde akademik konularda eğitilebilmekte, toplumda bağımsız yaşayabilecekleri düzeyde sosyal uyumları sağlanabilmekte, kısmen ya da tamamen desteklendiğinde mesleki yeterlilik alanlarında gelişme gösterebilmektedirler.

Ø Genellikle hafif derecede zihinsel engelli çocukların okul programında, ağırlıklı olarak temel akademik konulara, mesleki eğitime ağırlık veren iş çalışma programını kapsayan ortaokul-lise öğrenimine yer verilmektedir. Yetişkinlik çağında bütünüyle ya da kısmen geçimlerini sağlayabilecek bir iş becerisi edinebilirler

ORTA DERECE ZİHİNSEL ENGELLİLER Ø Zekâ bölümü puanı 35 -40 ile 50 -55 arasında olan kişilerdir. Zekâ yaşları yaklaşık olarak 6 - 8, 5 yaş arasında yer almaktadır. Dil gelişimi, sosyal, duygusal veya davranış problemleri ile temel akademik becerileri kazanmada gecikme görülmektedir. Genellikle erken çocukluk eğitimi döneminde fark edilmektedirler.

ØGelişim özellikleri normal çocuklardan önemli farklılık göstermektedir. Sosyal kuralları öğrenmeleri zayıftır. Öğrenmeleri yavaştır. Basit günlük becerileri öğrenebilirler ancak motor becerilerde güçlük yaşarlar. Basit akademik becerileri ve öz bakım ile ilgili becerileri öğrenebilirler. Tanıdık çevrelerinde kendi başlarına bağımsız hareket edebilirler. Yetişkinlikte basit işleri bir yetişkin denetiminde yapabilirler.

ØBu çocuklar okul yıllarında genellikle özel sınıflarda eğitim görürler. Bu çocuklara yaşamlarını sürdürebilmeleri ve üretici olabilmeleri için bireysel düzeyde destek ve danışmanlık hizmetleri sağlandığında, bu yönde başarılı ve olumlu sonuçlar alınmaktadır.

AĞIR DÜZEY ZİHİNSEL ENGELLİLER ØZeka bölümü puanları 20– 25 ile 35– 40 arasında olan kişilerdir. Bu çocukların neredeyse tamamı doğumda ya da hemen sonrasında farkına varılırlar. Zihinsel engelliğe motor problemler ile konuşma dil problemleri eşlik etmektedir.

ØÖz bakım becerilerini bağımsız ya da gözetimle yapabilmektedirler. Günlük yaşamlarını sürdürebilecek basit motor ve iletişim becerilerini kazanabilmektedirler. İşaretleri ve sözcükleri tanıyabilir fakat uzun ve düz yazıları okumakta güçlük çekerler. ØBu çocukların eğitiminde temel gelişimsel becerilerin, iletişim becerilerinin ve uyumsal davranışların geliştirilmesine odaklanarak çalışılmalıdır.

ØAğır derecede zihinsel engelli bireylerin eğitimlerinde özbakım (tuvalet, giyinme, yeme içme) ve iletişim becerilerinin öğretimine ağırlık verilmektedir. Öğretim teknolojilerindeki değişmeler bu gruba giren birçok bireyin daha önce öğrenemeyeceği düşünülen birçok beceriyi öğrenebileceğini, toplumda yaşamlarını sürdürebileceğini göstermektedir.

ÇOK AĞIR DÜZEY ZİHİNSEL ENGELLİLER Zekâ bölümü puanları 20 -25’ in altında olan bireylerdir. Özel eğitim kurumlarına devam edememekte, genellikle ailelerinin bakım ve korumasına muhtaç olarak yaşamlarını sürdürmektedirler. Özbakım becerilerini gerçekleştiremezler. Konuşamazlar, etrafa ilgileri yoktur, çoğunlukla birden fazla engelleri vardır. Çocukluk döneminde ölüm oranları yüksektir.

ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN TESPİT EDİLMESİ Ø Bireylerin özel eğitim ihtiyacı olup olmadığına karar verilebilmesi için Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurullarınca eğitsel değerlendirme ve tanılamasının yapılması gerekmektedir. Ø Birey /veli ya da bireyin kayıtlı olduğu okul/kurum tarafından Rehberlik ve Araştırma Merkezlerine başvuru yapılması durumunda eğitsel değerlendirme ve tanılama yapılarak bireyin özel eğitim ihtiyacı olup olmadığına karar verilmekte ve bu doğrultuda özel eğitim değerlendirme kurul raporu düzenlenmektedir.

Ø Bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılaması Rehberlik ve Araştırma Merkezinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla yapılır. Ø Eğitsel değerlendirme ve tanılama; eğitimin her tür ve kademesindeki geçişler ile bireylerin eğitim performansı ve eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak veli ya da okulun/kurumun isteği üzerine gerektiğinde tekrarlanır.

Ø Veli, eğitsel değerlendirme ve tanılama ile yerleştirme kararlarının her birine birer defa olmak üzere, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 30 iş günü içinde itiraz edebilir. Ø Okul ve kurumlardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu, okula/kuruma kayıt tarihinden itibaren en az 30 iş günlük izleme süreci sonucunda öğrenciyle ilgili eğitsel değerlendirme ve tanılama ya da yerleştirme kararının uygun bulunmaması hâlinde yeniden değerlendirilmesi isteğiyle özel eğitim hizmetleri kuruluna itiraz edebilir. Ø Eğitsel değerlendirme ve tanılama ile yerleştirme kararlarıyla ilgili özel eğitim hizmetleri kuruluna yapılacak itirazlar incelenerek en geç 30 gün içerisinde sonuçlandırılır. Sonuç, veliye, okula/kuruma ve RAM’a yazılı olarak bildirilir.

ØRehberlik ve Araştırma Merkezleri özel eğitim gerektiren bireyleri belirleme, inceleme, tanılama ve yerleştirmede etkili olarak çalışmaktadır. Ayrıca, bireylere hangi eğitim ortamının etkili olacağı, nasıl bir eğitim verilebileceği, nasıl bir destek eğitim hizmeti sunulabileceği ile ilgili rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri de verilmektedir.

EĞİTİM ORTAMLARI Özel Eğitim Okul/Kurumları Özel Eğitim Sınıfları Tam Zamanlı Kaynaştırma Hastane Sınıfında Eğitim Evde Eğitim

EĞİTİM ORTAMLARI Ø Türkiye’de özel gereksinimleri olan bireylere sunulan kurum merkezli olarak yürütülen özel eğitim uygulamaları, okulöncesi ve ilkokulları, iş eğitim merkezleri, genel eğitim okulunda kaynaştırma eğitimi, özel sınıf, destek oda uygulamaları ve özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde yürütülmektedir. Ø Bu kurumlarda çocukların gelişim ve gereksinimleri göz önüne alınarak eğitim verilmektedir.

Ø Özel gereksinimleri olan öğrencinin öncelikle kaynaştırma ortamına yerleştirilmesi, bunun öğrenci yararına olmadığı durumlarda özel sınıfa, özel sınıfın da uygun olmadığı durumlarda ise özel eğitim okuluna yerleştirme yapılması öngörülmektedir. Ayrıca, özel gereksinimleri olan öğrencinin hangi eğitim ortamına yerleştirileceği kararı verilirken öğrencinin velisinin görüşünün de dikkate alınması yönetmelik maddesi olarak yer almaktadır

Ø Kaynaştırma ortamlarında eğitim, kaynaştırma eğitimi yönetmeliklerde “özel eğitime gereksinimi olan bireylerin eğitimlerini destek eğitim hizmetleri de sağlanarak yetersizliği olmayan akranları ile birlikte resmi ve özel, okulöncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan özel eğitim uygulaması” olarak belirtilmektedir

Ø Türkiye’de kaynaştırma uygulamaları çocuk tüm dersleri genel eğitim sınıfında akranlarıyla birlikte alıyorsa tam zamanlı kaynaştırma uygulaması olarak; çocuk özel eğitim sınıfına kayıtlı ancak bazı derslerde akranlarıyla sınıfta eğitim alıyorsa yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları olarak yürütülmektedir. Bu uygulamaların yürütülmesi için ise okullarda kaynak oda bulunması gerekmektedir. Çocuk destek için belli saatlerde kaynaştırma sınıfından çıkarılır ve kaynak oda da bireysel destek alır.

ØÖzel sınıf uygulamaları, kaynaştırma ortamından yararlanamayacak düzeyde ayrı eğitim ortamında eğitim alması uygun olan çocukların eğitim aldığı ve okulöncesi, ilkokul ya da ortaokul kurumları bünyesinde açılan sınıflardan oluşmaktadır.

ØÖzel Eğitim İş Uygulama Merkezleri/Okulları incelendiğinde bu kurumlarda ilkokulları tamamlayan zihin engeli olan çocukların yer aldığı görülmektedir. Genel ve mesleki ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumda olan ve 23 yaşından gün almamış zihin engeli olan bireyler bu merkezlere/okullara devam etmektedir. Bu eğitim ortamlarında bireylere verilen eğitimin temel amacı, bireylerin topluma uyum becerilerini geliştirmek, yeni beceriler kazandırmak, özellikle de iş ve meslek edindirmeye yönelik beceriler kazandırmaktır.

ØÖzel Eğitim Mesleki Eğitim Merkezleri/Okulları’na ilkokullarını tamamlayan genel ve mesleki ortaöğretim okullarına devam edemeyecek olan ve 27 yaşından gün almamış özel eğitime gereksinimi olan bireylerin temel yaşam becerilerini geliştirmek, topluma uyumlarını sağlamak, iş ve mesleğe yönelik bilgi ve becerilerini kazandırmak amaçlanmaktadır. Bu merkezler/okullar resmi ve özel, özel eğitim mesleki eğitim merkezi/okulu olarak açılmaktadır. Bu merkezleri/okulları tamamlayan zihin engeli olan bireylere “Özel Eğitim Mesleki Eğitim Merkezi (Okulu) Öğrenim Belgesi” verilmektedir. Bu belge bireylere yükseköğretime devam etme hakkı sağlamamaktadır; ancak bireylerin herhangi bir işte istihdam edilmesi durumunda ortaöğretim kurumlarından mezun olanlara tanınan özlük haklarından yararlanmaları imkânını sağlamaktadır.

ØÖzel Eğitim Uygulama Merkezleri/Okullarına genellikle orta ve ağır düzeyde zihin engeli olan öğrenciler devam etmektedir. Çocuklar ilkokullarda uygulanan programları takip edemeyecek durumdadırlar. Okullarda öz-bakım ve günlük yaşam becerileri ile işlevsel akademik becerilerini geliştirmek ve topluma uyumlarını sağlamak amaçlanmaktadır.

ØÖzel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri, bünyesinde farklı disiplin alanlarından uzmanlar bulunan ve bu disiplin alanlarına yönelik eğitimlerin ve ayrıca diğer eğitim ortamlarında edinilemeyen hizmetlerin verilmeye çalışıldığı kurumlardır. Bu eğitim ortamında bireyin gereksinimleri doğrultusunda uzmanlardan bireysel ve grup eğitimi alınması, aile danışmanlığı yürütülmesi, bireye ve aileye psikolojik destek hizmetleri gibi hizmetlerin grup ya da bireysel olarak sunulması beklenmektedir. Özel özel eğitim kurumlarından eğitim alan bireylerin eğitim giderleri (5378 sayılı Engelliler Kanunu) devlet tarafından ödenmektedir.