zgr Kktademir TEEBBS Iter Criminis Su Yolu TAMAMLANMA

Özgür Küçüktaşdemir TEŞEBBÜS

Iter Criminis (Suç Yolu) TAMAMLANMA DÜŞÜNCE İCRA • Fiil soyut suç tipine tümden uymakta ve benzeşmektedir. SONA ERME • Kesintisiz suçlarda. Örneğin hürriyetten yoksun bırakma Küçüktaşdemir 2

� Ceza Kanunu’nda yer alan özel hükümlerde suç fiilleri tipikleştirilirken tamamlanmış halleri esas alınmıştır. �Örneğin TCK md. 81 - «Bir insanı kasten öldüren kişi, müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. » Küçüktaşdemir � Bir insana öldürme kastıyla ateş edildiğini ve failin ıskalaması sonucu fiilin gerçekleşemediğini düşünün. � Mahpus A, günlüğünde gardiyan G’yi öldürmek için can attığını, bunun için yaptığı planları yazmış, günlüğü gardiyanlar tarafından elde edilmiştir. A’nın cezai sorumluluğu bulunur mu? 3

� Suça Teşebbüs Madde 35 - (1) Kişi, işlemeyi kastettiği bir suçu elverişli başlayıp hareketlerle da doğrudan elinde doğruya olmayan icraya nedenlerle tamamlayamaz ise teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur. Küçüktaşdemir (2) Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. 4

TEŞEBBÜS � Eğer teşebbüsü düzenleyen Türk Ceza Kanunu’nun 35. maddesi hükmü olmasaydı icrası tamamlanamamış suçlar cezalandırılamayacaktı. Küçüktaşdemir � Bu nedenle teşebbüse ilişkin kanunumuzdaki hüküm ceza sorumluluğunu genişletici niteliktedir. 5

TEŞEBBÜSE İLİŞKİN TEORİLER Objektif Teori Sübjektif Teori Karma Teori • Failin hareketinin, hukuksal bir değere yarattığı tehlikeyi esas alır. • Fail dış dünyaya suç işleme iradesini yansıtmıştır. • Fail tehlikeliliğini ortaya koymuştur. • Hem dış dünyada failin hareketinin yarattığı tehlikeyi hem de failin yeteneklerini ve iradesini esas alır. Küçüktaşdemir 6

İCRA HAREKETLERİ • GÖNÜLLÜ VAZGEÇME KARAR NETİCE • GÖNÜLLÜ VAZGEÇME Küçüktaşdemir HAZIRLIK HAREKETLERİ TEŞEBBÜS SONA ERME • ETKİN PİŞMANLIK 7

TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI TEŞEBBÜS SÜBJEKTİF KOŞULLAR Failin kasıtlı hareketi. Çünkü kafasında suçu tamamlayacağı tasavvuru ile hareket eder. Olası kastla teşebbüs bağdaşmaz. OBJEKTİF KOŞULLAR Elverişli hareketler Küçüktaşdemir İcraya başlamak Suçun tamamlanamaması 8

TEŞEBBÜSÜN ŞARTLARI 4 Küçüktaşdemir • BİR SUÇU İŞLEME KASTI 1 2 • SUÇUN İCRASINA BAŞLANMASI • ELVERİŞLİ HAREKET 3 • SUÇUN FAİLİN ELİNDE OLMAYAN NEDENLERLE AKAMETE UĞRAMASI 9

1. SUÇU İŞLEME KASTI � Tamamlanmış suç hangi kastla işleniyorsa, teşebbüs derecesinde kalan suç da aynı kastla işlenir. Dolayısıyla irade aynıdır. �Tipiklikte özel kast aranıyorsa, özel kastında mevcut olması gerekir. �Buradaki kast, doğrudan kastı ifade eder. Küçüktaşdemir ○ Netice olası kastı belirler. �Taksirli suçlara teşebbüs edilemez. � Teşebbüs aşamasında kalmış suçlar, hareket tipikliği tam olarak karşılamadığından kast unsuru olmadan anlaşılamaz. 10

2. SUÇUN İCRASINA BAŞLANMASI Küçüktaşdemir -Kanunini tipte yer almaz. RLIK -Suçla korunan hukuki menfaati tehlikeye atmaz. HAREKETLERİ -Hürriyet alanıdır. -OBJEKTİF ÖLÇÜT: HAREKETİN İLTİBASA YER VERMEMİŞ OLMASI 1 -Bulunduğu aşama itibariyle failin cürmi amacını açıkça ifade İCRA etmelidir. 2 -Öyle bir noktada olmalı ki, artık failin hareketini sonuçlandırmaktan vazgeçmesi ihtimali çıkarılmamalıdır. Yani fiille, suçun gerçekleştirilmesi için gerekli ve engel bir neden olmasa suç gerçekleştirilebilecekse doğrudan doğruya icrasına başlanmıştır. HAREK 11

SUÇUN DOĞRUDAN DOĞRUYA İCRASI HAZIRLIKLI HAREKETLERİ İCRA HAREKETLERİ AYRIMINDA GÖRÜŞLER OBEKTİF GÖRÜŞLER • Failin hareketlerinin kanuni tipteki yakınlığına, benzerliğine göre değerlendirme yapılır. • Ayrıca hareketin nedenselliği, kanuni tipteki harekete zorunlu olarak bağlı olup olmadığına da bakılır. SÜBJEKTİF • Failin davranışları ve dolayısıyla iradesi suç işleme kastını kuşkuya yer vermeyecek şekilde ortaya koyuyor mu? KARMA GÖRÜŞLER • Objektif görüşün önceliği olsa da durumu göre sübjektif görüşten de yararlanılması mümkündür. Küçüktaşdemir 12

3. ELVERİŞLİ HAREKETLER � Hareketin öngörülen sonucu gerçekleştirme kapasitesi, imkanıdır. �Hareketin suçun icrasına elverişliliğinde kullanılan vasıtanın yanı sıra failinin tüm faaliyetleri içinde bulunduğu şartlar dikkate alınır. ○ Elverişlilik somut olaya göre belirlendiğinden mutlak değil, nispi bir kavramdır. Küçüktaşdemir 13

BİR HAREKETİN ELVERİŞLİ OLUP OLMADIĞININ TESPİTİYLE İLGİLİ GÖRÜŞLER OBJEKTİF GÖRÜŞ Küçüktaşdemir • Fiil temellidir. • Vasıtalara ve harekete bakılır. SUBJEKTİF GÖRÜŞ • Fail temellidir. • Failin yeteneğine ve şartlarına bakılır. ! Bu bakış açılarından her biri, somut olaya göre beraber veya ayrı kullanım alanı bulabilir. 14

ELVERİŞLİ HAREKETLER Küçüktaşdemir 15

4. SUÇUN TAMAMLANAMAMASI � Failin elinde olmayan, suçun icrasının tamamlanmasını engelleyen nedenler bulunmalıdır. Küçüktaşdemir � Suçun tamamlanmaması failin iradesine bağlıysa gönüllü vazgeçme söz konusudur. 16

SUÇUN TAMAMLANAMAMASI Objektif Açıdan • Yapılan hareketlerin bütün iz ve eserlerini, olağan hayat tecrübelerine göre ortadan kaldırma olanağı var mı? (Gönüllü vazgeçme açısından önem arz eder. ) Sübjektif Açıdan • Fail kendi açısından suçun tamamlanması için bütün hareketleri yaptığını düşünüyor mu? Küçüktaşdemir 17

TAM TEŞEBBÜS-EKSİK TEŞEBBÜS Küçüktaşdemir HAREKET • İCRA HAREKETLERİ YARIM KALMIŞSA • EKSİK TEŞEBBÜS NEDENSELLİK NETİCE • İCRA HAREKETLERİ BİTMİŞ AMA NETİCE GERÇEKLEŞMEMİŞSE • TAM TEŞEBBÜS 18

PRATİK I � A, B’nin suyuna arsenik katar. B’nin suyuna katılan arsenik miktarı onun birkaç günlük tedavinin ardından iyileşmesine neden olacak şekilde etkilemiştir. Küçüktaşdemir �Zehri ve miktarını, yeterlilik ve elverişlilik açısından değerlendiriniz. 19

PRATİK II �A ve B kavga ederler. B üzerindeki bıçağı çekerek, A’nın üzerine hamlede bulunur. A çevik bir hareketle A’nın hamlesinden kaçar ve o sırada arkadaşları C, B’yi tutarak elinden bıçağı alır. Küçüktaşdemir � Hırsız H, Angora sitesindeki bir villaya girer. Daha sonra üst kattan duyduğu gürültüler üzerine evden ayrılır. Daha önce de aynı sitedeki bir evin maymuncukla kapsını açmaya çalışmış ama başaramamıştır. 20

PRATİK III �A silahını B’ye doğrultup ateş eder. A silahın ateşlenmesi sonucu yaralanır ama hastanede tedavi altına alınarak hayati tehlikeye girmesi engellenir. Küçüktaşdemir � Bir müessir fiilin adam yaralamaya mı yoksa adam öldürmeye mi yönelik olduğu nasıl anlaşılır? �A’nın kurşunları, B’nin belden üstüne birden fazla defa isabet etseydi cevabını ne olurdu? �A’nın kurşunları, B’nin bacağını sıyırsaydı cevabınız ne olurdu? 21

Bir Yargıtay Kararı “Oluşa, tüm dosya kapsamına ve mahkemenin kabulüne göre; evli olan katılan Huri ve sanık Ferhat'ın ayrı yaşadıkları, olay günü sanığın müşterek çocuklarını görmek amacıyla katılanın evine gittiği, evin önünde aralarında çıkan tartışma sırasında katılanın kendisine küfretmesine sinirlenen sanığın yanında taşıdığı bıçağı çıkartarak hedef gözetmeksizin rastgele sallamaya başladığı, göğüs, sırt, kafa, kol ve bacak bölgelerinden basit bir tıbbi müdahale iyileşemeyecek şekilde katılanı yaraladığı olayda; Sanık Ferhat ve katılan Huri arasında olay öncesi öldürmeyi gerektirecek husumetin bulunmaması, katılanda hayati tehlikeye neden olan yara bulunmaması, sanığın ciddi bir engel bulunmadığı halde eylemine kendiliğinden son vermesi dikkate alındığında, eylemi ile ani olarak ortaya çıkan kastının” neye yönelik olduğunu değerlendiriniz. (Ayrıca bkz. 1. CD 01. 07. 2015, 791/4213) Küçüktaşdemir 22

TEŞEBBÜS HALİNDE CEZA MİKTARININ BELİRLENMESİ � TCK md. 35/2 5237 sayılı TCK’yla suça «eksik teşebbüs» , «tam teşebbüs» ayrımı kaldırılmıştır. �Suça teşebbüs halinde fail, meydana gelen zarar veya tehlikenin ağırlığına göre, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onüç yıldan yirmi yıla kadar, müebbet hapis cezası yerine dokuz yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir. Küçüktaşdemir 23

ÖRNEK OLAYLAR � A silahını çeker ve B’ye birkaç el ateş eder. B ağır yaralansa da daha sonra hastanede hayati tehlikeyi atlatır. Küçüktaşdemir � A silahını çeker ve B’ye birkaç el ateş eder. Bütün atışlarını ıskalar. � A silahını çeker ve B’ye ateş eder. Tutukluk yapan silahını o sırada olay yerindeki başka bir kişi zorla elinden alır. 24

TEŞEBBÜSE ELVERİŞSİZ SUÇLAR � NETİCESİ SEBEBİYLE AĞIRLAŞAN SUÇLAR � OBJEKTİF CEZALANDIRILABİLME ŞARTI İÇEREN SUÇLAR � TAKSİRLİ SUÇLAR � Kanun teşebbüs için kasıtlı bir suçun varlığını arar. � SALT HAREKET SUÇLARI Küçüktaşdemir � Eğer hareket parçalara bölünebiliyorsa mümkündür. � İHMALİ SUÇLAR � İhmali suçlarda ne netice vardır ne de hareket parçalara bölünebilir. � İhmal suretiyle icra suçlarında netice bulunduğundan teşebbüse elverişlidir. 25

TCK Md. 36 GÖNÜLLÜ VAZGEÇME Küçüktaşdemir 26

� Gönüllü Vazgeçme Küçüktaşdemir � TCK Madde 36 - (1) Fail, suçun icra hareketlerinden gönüllü vazgeçer veya kendi çabalarıyla suçun tamamlanmasını veya neticenin gerçekleşmesini önlerse, önlerse teşebbüsten dolayı cezalandırılmaz; fakat tamam olan kısım esasen bir suç oluşturduğu takdirde, sadece o suça ait ceza ile cezalandırılır. 27

GÖNÜLLÜ VAZGEÇNE � Aslında gönüllü vazgeçme failin kendi isteğiyle, herhangi bir zorlama olmadan, sürdürme olanağı varken kendi hareketlerine devam etmemesini tanımlar. � Buna karşın bir önceki slayttan da anlaşılabileceği üzere kanun, tanımında icra hareketlerini tamamlayan failin sonucu oluşmadan engellemeye yönelik etkin hareketlerini ifade eden etkin pişmanlıkla gönüllü vazgeçmeyi aynı maddede birbiri içinde düzenlemiş ve bunun yerine özel kısımda ilgili suçlarla ilgili etkin pişmanlık başlığı altında düzenlemelere gitmiştir. � Kanunun düzenlemesine göre, suç tamamlanmadan önceki, yani netice gerçekleşmeden önceki hallerde gönüllü vazgeçme, suç işlendikten sonra, yani netice oluştuktan sonraki hallerde etkin pişmanlık söz konusu olacaktır. Küçüktaşdemir 28

GÖNÜLLÜ VAZGEÇME � «Devam ederek işlemekte olduğu suçu bitirme imkanı varken bu yola gitmeyen, dolayısıyla icrasına başladığı suç fiilinden vazgeçmek isteyen suçluya, işlemekte olduğu suçun cezası verilmemekle birlikte, bir ödül sunulmuş olmaktadır. » Küçüktaşdemir � «Kanun koyucu sadece cezayla değil, bu yolla da, kurallarına uyulmasını sağlamak istemiş, dolayısıyla son bir kez suç işlemiş kişiyi kazanmaya çalışmıştır. » 29

SUÇUN TAMAMLANMAMIŞ OLMASI • Davranış aktif olarak sonucu engellemeye yönelik olmalıdır. • Suç tamamlanmış ve netice önlenememişse etkin pişmanlık söz konusu olur. Küçüktaşdemir VAZGEÇMENİN GÖNÜLLÜ OLMASI • Fail, suçun icrasını sonuna kadar gerçekleştirme imkanına sahipken, dış bir etken olmaksızın kendi isteğiyle vazgeçer. 30

GÖNÜLLÜ VAZGEÇME � Failin suçu işleme kararını değiştirmesi ve isteyerek faaliyetine son vermesidir. Küçüktaşdemir � Yine teşebbüs aşamasında kalmış bir suç söz konusudur. �Çünkü fail fiilin icrasını kesmiş veya neticenin gerçekleşmesini engellemiştir. � Kanun vazgeçmenin saikine bakmamış, nihai olmasını da aramamıştır. �Yeter ki risk makul bir insanın vazgeçmesine elverişli olmasın. 31

GÖNÜLLÜ VAZGEÇMENİN ESASINI AÇIKLAYAN GÖRÜŞLER SÜBJEKTİF TEORİLER • İptal teorisi, butlan teorisi, kastın zayıflığına ve kastın sonradan yok olduğuna ilişkin görüşler, karine teorisi vs. SUÇ POLİTİKASINA DAYANAN GÖRÜŞLERİ • Psikolojik zorlama teorisi, altın köprü teorisi, cezalandırmadaki amaçların gereksizleştiğine ilişkin görüş, af/ödül teorisi. OBJEKTİF TEORİLER • Fail suçun koşullarını, vazgeçmesiyle geriye doğru yok ettiğinden hukuka aykırılık kalkar. Küçüktaşdemir 32

PRATİK IV � Karadenizli olan A, arkadaşı B ile girdikleri bir siyasi tartışma sonucu sinirlerine hakim olamaz ve çektiği silahıyla B’yi vurarak ağır yaralanmasına sebep olur. Sonra yakın arkadaşının ölmesinden korkarak, ona ilk yardımda bulunduğu gibi, arabasına atıp hızla hastaneye götürür. B hastanede iyileştirilir. �B hırsızlık amacıyla girdiği evde, değerli eşyaların kasada saklandığını görür ve çetesiyle daha sonra gelmek üzere evden bir şey almadan ayrılır. Küçüktaşdemir 33

ETKİN PİŞMANLIK Küçüktaşdemir 34

ETKİN PİŞMANLIK � Etkin pişmanlığın söz konusu olabilmesi için suç yolunun tamamlanması gerekmektedir. � Genel hükümlerde yer almaz. � Sadece özel hükümlerde düzenlendiği suçlarla ilgili olarak uygulama alanı bulur. �İstisnai niteliktedir. Küçüktaşdemir 35

Suç tamamlanır ve gönüllü vazgeçmeden yararlanılmazsa eğer, etkin pişmanlık, SORUŞTURMADAN ÖNCE KOVUŞTURMADAN ÖNCE HÜKÜMDEN ÖNCE Küçüktaşdemir HÜKÜM KESİNLEŞMEDEN ÖNCE MAHKUMİYET SONRASI 36

ÖRNEK I � ORGAN ve DOKU TİCARETİ (TCK md. 91 ve 93) � Etkin pişmanlık Küçüktaşdemir Madde 93 - (1) Organ veya dokularını satan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Bu suç haber alındıktan sonra, organ veya dokularını satan kişi, gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına hizmet ve yardım ederse; hakkında verilecek cezanın, yardımın niteliğine göre, dörtte birden yarısına kadarı indirilir. 37

ÖRNEK II KİŞİYİ HÜRRİYETİNDEN YOKSUN BIRAKMA (TCK Md. 109 ve 110) Küçüktaşdemir � �Etkin pişmanlık � Yukarıdaki maddede tanımlanan suçu işleyen kişi, bu suç nedeniyle soruşturmaya başlanmadan önce mağdurun şahsına zararı dokunmaksızın, onu kendiliğinden güvenli bir yerde serbest bırakacak olursa cezanın üçte ikisine kadarı indirilir. 38

İŞLENEMEZ SUÇ Küçüktaşdemir 39

İŞLENEMEZ SUÇ Suçun konusu bulunmamaktadır Kullanılan vasıta vakıanın oluşuna göre elverişsizdir. Küçüktaşdemir 40

İŞLENEMEZ SUÇ ELVERİŞSİZ HAREKET MADDİ KONUNUN YOKLUĞU MUTLAK YOKLUK Küçüktaşdemir NISPİ YOKLUK 41

İŞLENEMEZ SUÇ � Vasıtanın elverişliliğinin tespitinde olayın oluşu dikkate alınır. Küçüktaşdemir � Fiilin cereyanı sırasında maddi konunun mevcudiyeti olası gözüküyorsa işlenemez suç söz konusudur. �Örneğin, otobüste, para cüzdanını çıkarken evinde unutun bir yolcunun cebine eline sokarken yakalanan bir yankesicinin durumunda hırsızlık suçuna teşebbüs vardır. (Nispi Yokluk) � «Gerçekleştirilen hareket hayatın olağan akışında tehlike oluşturuyor mu? » 42

PRATİK V � A, karısının kendisini aldattığını düşünmektedir. Arkadaşı B, A’nın delikanlı birisi olduğunu, namusunu temizlemesi gerektiğini, kendisine destek verebileceğini söyler ve ona kuru sıkı bir tabancayı gerçek diye satar. A eve girer girmez, mutfakta çalışmakta olan karısına uzak mesafeden kuru sıkı tabancayla hedef gözeterek ateş eder. Küçüktaşdemir �A’nın tabancası gerçek olsa ama içine kurşun doldurmak acemilikten aklına gelmediğinden boş tabancayla ateş etse cevabınız değişir miydi? 43

VARSAYIMSAL SUÇ � Aslında hata teorisiyle ilgilidir. Küçüktaşdemir � Failin esasında herhangi bir suçu oluşturmadığı halde, fiilinin bir suçu oluşturduğunu sanmasıdır. � Failin fiili kanunun bir hükmünü ihlal etmediği için ortada bir suç da yoktur. 44

KAYNAKÇA � HAFIZOĞULLARI/ÖZEN, TÜRK CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, US-A YAYINLARI, ANKARA � İÇEL, CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, Beta Y. , İstanbul � HAKERİ, CEZA HUKUKU GENEL HÜKÜMLER, ADALET, ANKARA � AYDIN, Devrim «Suça Teşebbüs» http: //dergiler. ankara. edu. tr/dergiler/38/270/2429. pdf Küçüktaşdemir 45