Zesp nadpobudliwoci psychoruchowej z deficytem uwagi Hanna Sikora
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi Hanna Sikora Poradnia Psychologiczno. Pedagogiczna Nr 3 w Gdańsku
Definicja ICD-10: Zespół hiperkinetyczny DSM-IV TR: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej zaburzeniami koncentracji uwagi (ADHD) Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo (za dużo energii, za wiele emocji), wręcz przeciwnie – ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania swojego zachowania.
Termin „zespół nadpobudliwości psychoruchowej” NIE jest synonimem: niespokojnego dziecka żywego temperamentu zaburzeń zachowania agresji celowego łamania norm
3 grupy objawów: Nadmierna impulsywność Nadmierna ruchliwość Zaburzenia koncentracji uwagi
Zaburzenia koncentracji uwagi – przykład: Tomek, lat 7: Tomek chodzi do I klasy szkoły podstawowej. Podczas pracy na lekcji chłopcu bardzo długo zajmuje zabranie się do wykonania zaleconej mu czynności. Na ławce ma porozrzucane kredki, ołówek, gumkę i mazaki. Tomek rozpoczyna zadanie, jednak po chwili jego uwagę zajmuje kolorowa gumka w kształcie lwa. Zadanie matematyczne, które ma wykonać, wymaga dużego skupienia i wytrwałego wysiłku umysłowego. Tomek się niecierpliwi, nie dokańcza rozpoczętego ćwiczenia. Za oknem widać przelatujący samolot, Tomek obserwuje go i zamyśla się. Okazuje się, że w tym czasie nauczycielka poprosiła chłopca o przeczytanie rozwiązania, jednak chłopiec nie usłyszał polecenia. Kończy się lekcja, Tomek zaczyna płakać, ponieważ nie może znaleźć swojej ulubionej gumki w kształcie lwa.
Nadruchliwość – przykład: Jest lekcja, Tomek siedzi w ławce z koleżanką Martyną. Mają do zrobienia zadanie w zeszycie. Nagle chłopiec wstaje, podbiega do nauczycielki i zaczyna opowiadać o tym, jak jego piesek zachorował. Pani odsyła Tomka do ławki, aby kontynuował zadanie. Uczeń pracuje przez kilka minut, nagle jednak zaczyna się wiercić, podskakiwać lekko na krześle. Zagaduje do Martyny, opowiada jej o zabawnej sytuacji z przerwy. Dzwoni dzwonek, jest koniec lekcji. Tomek wyciąga kanapkę z plecaka i wybiega z klasy, potrącając przy tym kolegę. Podczas przerwy bawi się w berka, jest hałaśliwy, co przeszkadza niektórym dzieciom i zniechęca je do zabawy z chłopcem.
Impulsywność – przykład: Podczas lekcji WF-u dzieci stają w rzędach, będą zawody. Tomek został ustawiony przez nauczyciela jako czwarty z pięciorga dzieci w rzędzie. Nie podoba mu się to, przepycha się na pierwszą pozycję, wyrażając przy tym swoje niezadowolenie. Nauczyciel cofa go na swoje miejsce. Następnie nauczyciel tłumaczy, jakie aktywności po kolei dzieci będą wykonywać. Tomek wtrąca się i krzyczy: „Nie, powinniśmy skakać na jednej nodze, a nie na obu!”. Nauczyciel kończy omawianie konkurencji, rozpoczynają się zawody. Chłopiec nie wytrzymuje i wyrusza zanim kolega do niego dobiega. Drużyna Tomka zajmuje ostatnie miejsce, chłopiec zaczyna płakać, odchodzi od drużyny i tupie nogami. Podchodzi do niego kolega, aby go pocieszyć. Tomek odpycha go i krzyczy, że ma się od niego odczepić.
Przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej: Nieprawidłowa praca połączeń między komórkami nerwowymi (połączeń neuronalnych), między korą mózgu (płaty czołowe) a jądrami podkorowymi. Nieprawidłowe przekazywanie informacji za pomocą dopaminy i noradrenaliny (obniżony poziom tych substancji). Badania neuroobrazowe pokazały, że dzieci z ADHD mają mniejszą całkowitą objętość mózgu i móżdżku o około 3 -4%.
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zaburzeniem uwarunkowanym genetycznie. Stopień dziedziczności jest bardzo wysoki, wynosi pomiędzy 65 -95 % (średnio 76%). Częstość występowania ADHD: W młodszym wieku szkolnym wynosi 3 -5% i maleje wraz z wiekiem, ponieważ nadpobudliwe dzieci wyrastają z objawów zaburzenia.
Diagnoza 1. Wywiad dotyczący problemu, z jakim zgłaszają się opiekunowie dziecka, oraz tego, jak problem przejawiał się w przeszłości 2. Wywiad rozwojowy 3. Wywiad rodzinny 4. Rozmowa z dzieckiem 5. Zebranie wiadomości na temat funkcjonowania dziecka w szkole (nauka, zachowanie, kontakty z rówieśnikami, obecność objawów ADHD). 6. Kwestionariusze oraz skale (ADHD-RS, Kwestionariusze Connersa, Child Behavior Checklist). 7. Konsultacja lekarska/psychologiczna.
Funkcja a forma Każde zachowanie jest formą komunikowania się z otoczeniem. Zawsze ma jakiś CEL i stanowi próbę rozwiązania problemu. Każde zachowanie spełnia jakąś funkcję. Ludzkie zachowania dzielimy na cztery grupy, motywowane przez następujące funkcje:
Uczeń z ADHD w szkole Wielokrotne powtarzanie i utrwalanie materiału Sposób / znak na przywołanie ucznia do pracy Nieskomplikowane, krótkie i jasne komunikaty Zadawanie pytań (np. Michał, co masz zrobić w domu? ) Pokazanie sposobu robienia notatek oraz sposobów zapamiętywania Dzielenie materiału na mniejsze części
Zasady pracy z uczniem z nadpobudliwością psychoruchową:
Praca na pozytywach: nagrody, pochwały, systemy żetonowe Sukcesy i drobne zwycięstwa pomagają dzieciom pokonywać trudności i coraz lepiej sobie radzić. Warto stwarzać dziecku okazje do zachowania się w sposób pożądany i oczekiwany.
Sposób 1. Klasyczna pochwała opisowa Opis tego, co widzimy + nazwa cechy np. „Zeszyty i książki leżą na ławce – to się nazywa przygotowanie do pracy”. Sposób 2. Pochwała „nie wprost”, czyli „chwalę Cię przed innymi” np. oraz wpisanie pochwały przez nauczyciela do dzienniczka ucznia. Sposób 3. Opis „tego, co widzę”. np. „Odrobiłeś lekcje”. komunikaty słowne do dziecka i rodzica
Zasady „skutecznej i dobrej” nagrody Nagroda powinna być: Natychmiastowa Niepodważalna Niepodzielna Naturalna i na miarę Niecierpliwie przez dziecko oczekiwana (taka, na którą dziecko czeka)
UWAGA nauczyciela kierowana do dziecka jest zawsze dla niego największą nagrodą, czymś pozytywnym, nawet jeżeli łączy się z rozmową na nieprzyjemne tematy.
Konsekwencje, czyli co należy zrobić, gdy dziecko łamie ustalone zasady Kara a konsekwencja „Staś, znowu nie posprzątałeś pokoju, nie dostaniesz buziaka od mamy!” „Olu, nie chcesz usiąść do lekcji, więc za każde 5 minut ociągania się odejmuję ci 5 minut grania na komputerze”.
Rodzaje konsekwencji 3 grupy skutecznych konsekwencji: Brak Odebranie Odesłanie zainteresowania przyjemności, w nudne ze strony ważnej, przywileju miejsce dorosłej osoby (zabranie uwagi)
Wzmacnianie i wygaszanie zachowań Reakcje prowadzące do narastania liczby zachowań pożądanych: - zachowanie pożądane + wzmocnienie pozytywne (NAGRODA) = więcej zachowań pożądanych - zachowanie niepożądane + brak wzmocnienia (brak uwagi = WYGASZANIE) = mniej zachowań niepożądanych - zachowanie niepożądane + wzmocnienie negatywne (KARA, KONSEKWENCJA) = mniej zachowań niepożądanych
Reakcje prowadzące do narastania ilości zachowań niepożądanych: - zachowanie pożądane + brak wzmocnienia (brak uwagi = WYGASZANIE) = brak zachowań pożądanych - zachowanie pożądane + wzmocnienie negatywne (KONSEKWENCJA, KARA) = mniej zachowań pożądanych - zachowania niepożądane + wzmocnienia negatywne (NAGRODA) = więcej zachowań niepożądanych
Samoocena Odniosłem sukces Filtr wysokiej samooceny Jestem w tym dobry Warto się starać i podejmować wyzwania Sukces widziany przez pryzmat adekwatnej samooceny
Zasada 5 x P - warto, aby dziecko poznało typowe etapy wiodące do sukcesu i osiągnięć. Nadpobudliwe dziecko może potrzebować uwypuklenia kolejnych kroków. 1. Postawa „odniosę sukces”, czyli pozytywne myślenie o tym, co ma nastąpić. 2. Plan działania nastawiony na osiągnięcie zamierzonego celu. 3. Próba działania, czyli próba wykonania planu. 4. Pozytywne rezultaty – w działaniu zawsze osiąga się choćby maleńki sukces, trzeba tylko umieć to dostrzec. 5. Podtrzymywanie pozytywnego sposobu myślenia – warto dbać o to, by dziecko pamiętało, że odnosi sukcesy.
Adam, lat 9 – chłopiec uprawia karate, po kilku latach ćwiczeń został mistrzem w swojej grupie wiekowej. To właśnie karate i miejsce w klubie pozwala mu odnaleźć równowagę w życiu, pomaga poradzić sobie z wieloma problemami, jakie na niego spadły z powodu objawów ADHD, takich jak konflikty z rówieśnikami. Karol, lat 11 – bardzo ładnie rysuje i uwielbia to robić. W klasie zrobiono wystawę jego prac, inne dzieci i nauczyciele podziwiali jego prace wykonane różnymi technikami, a chłopiec był z tego bardzo zadowolony, bo po raz pierwszy od wielu lat zwrócono na niego uwagę nie z powodu złego zachowania.
Bibliografia: Al-Khamisy D. , Gosk U. , „Uczeń z ADHD w procesie edukacji”, MEN http: //www. sp 2 goleniow. pl/materialy/p. 13. pdf Kołakowski A. , Wolańczyk T. , „ADHD. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Przewodnik dla rodziców i wychowawców”, GWP, Sopot 2012. Minahan J. , Rappaport N. , „KOD ZACHOWANIA. Jak rozszyfrować i zmienić najtrudniejsze zachowania”, Wyd. Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2014.
Dziękuję za uwagę!
- Slides: 28