ZEL RENME GL DSLEKS IRNAK REHBERLK VE ARATIRMA
ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ (DİSLEKSİ) ŞIRNAK REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ
DİSLEKSİ NEDİR? Normal ya da normalin üzerinde zekaya sahip Psişik bir hastalığı olmayan Belirgin bir beyin patolojisi olamayan Duygusal özrü olmayan Dinleme, konuşma, okuma, yazma, akıl yürütme ile matematik becerilerinin kazanılmasında ve kullanılmasında önemli güçlükleri olan Kendini idare etme, sosyal algılama ve etkileşim sorunları olan Standart eğitime rağmen yaşına ve zekasına uygun başarı gösteremeyen bireylerdeki durum olarak tanımlayabiliriz.
Disleksi Ne Değildir? Disleksi zihinsel bir engel değildir. Disleksi bir hastalık değildir. Tıbbi bir tedavisi, ilacı yoktur. Disleksi duyu organları ( görme , işitme…), duygusal, davranışsal bozukluklar nedeniyle öğrenememe durumu değildir. Disleksi her seferinde üstün zekalı olmak değildir.
BELİRTİLERİ KONUŞMA – Konuşmayı geç öğrenme – Kelimeleri telaffuz etmede güçlük çekme – Kelimeleri ve yaşa uygun gramer kurallarını öğrenmede güçlük çekme – Verilen görevleri yapmakta güçlük çekme – Önce/sonra, sağ/sol vb. ifadeleri karıştırma – Alfabeyi, tekerlemeleri ve şarkıları öğrenmede güçlük çekme – Kavramları ve ilişkilerini anlamada güçlük çekme – Kelime hatırlama ve sorunları isimlendirmede güçlük çekme
OKUMA – Okumayı öğrenmede güçlük çekme – Kafiyeli kelimeleri öğrenmede güçlük çekme – Kelimelerdeki heceleri saymakta güçlük çekme – Kelimelerdeki sesleri duymakta güçlük çekme – Kelimelerdeki değişik sesleri ayırt etmede güçlük çekme – Harflerin seslerini öğrenmede güçlük çekme – Harflerin isimlerini ve şekillerini hatırlamada güçlük çekme – Okurken ve yazarken kelimelerdeki harflerin yerlerini değiştirme – Çok kullanılan kısa kelimeleri yanlış okumak veya hiç okumama – Uzun kelimeleri okurken bocalama – Sesli veya sessiz okumada, genellikle kelimeler düzgün okunamadığı için anlama güçlüğü çekme – Yavaş ve güçlükle sesli okuma
YAZMA – Düşünceler kağıda dökmekte güçlük çekme – Çok fazla yazım hatası yapma
DİSLEKSİ TÜRLERİ
Diskalkuli Aritmetik ve matematik becerilerin kazanılması, temel aritmetik becerilerin kullanılması ve hesaplamaların yapılmasında zekadan bağımsız olarak ortaya çıkan güçlük ya da bozukluktur. Bireysel olarak uygulanan standart testler ile ölçüldüğü üzere kişinin kronolojik yaşı, ölçülen zeka düzeyi ve yaşına uygun olarak aldığı eğitim göz önünde bulundurulduğunda matematiksel becerileri beklenenin önemli ölçüde altındadır. ( DSM IV ) Matematiksel dili algılama ve kullanma sırasında birden fazla bilişsel süreç devreye girmektedir. Bunlar dikkat, algılama, kavrama, sınıflandırma, eşleştirme, sıralama, miktar ilişkileri, oran, sebep sonuç ilişkisi olarak sıralanabilir. Bu süreçlere ek olarak okuma – yazma bilgisi de unutulmamalıdır.
Diskalkulinin ortak özellikleri Matematiksel ifadeleri algılamada güçlük çekme. ( Tanıdığı sözcüklerin problem içerisinde farklı anlamda kullanılıyor olmasından dolayı sıkıntı yaşanabilmektedir. ) Kısa süreli bellek zayıflığından dolayı hesaplamalarda hatalar yapma. Küçük sayı miktarlarını ( 3 -4 adet ) birer saymadan söylemekte zorlanma. Temel matematik becerileri içeren işlemlerin oldukça yavaş ve zor çözülmesi, İşlemlerinin değişme özelliğini kullanmayı ve sağlamalarını yapma sırasında yetersizlik,
Matematik problemlerinde kullanılan adım ve işlemleri sergilemede zorlanma, 6 -9, 4 -7, 2 -5, 3 -8 rakamlarını okurken ve yazarken karıştırma, Rakamları ters yazma, yazılış yönlerini karıştırma. Sayıları kıyaslamada zorlanma, negatif ve pozitif sayıları ayırt edememe, Para üstü verirken şaşırma, Gün, hafta, ay, mevsimler vb. kavramları anlamada güçlük çekme, Zamanı anlatmada, yer ve yönü bulmada zorlanma, Matematikteki genel kavramları anlayamama ve hatırlayamama, Basit geometrik şekilleri çizerken orantısız konumlandırma
Disgrafi, yazı yazmayı etkileyen bir bozukluktur. Yaşa ve alınan eğitime göre, yazı yazma beklenenden daha yavaştır ve/veya yazı biçimsel olarak daha düzensiz, anlaşılması da daha zordur. Ayrıca disgrafili öğrenci yazı yazarken yaşıtlarına kıyasla daha çok yorulur. Disgrafi el yazısı yazmadaki özel bir öğrenme güçlüğüdür.
Disgrafinin ortak özellikleri Yazı ve şekil kopya etmede yavaşlık Sözcük ve harflerde özensiz hizalama Tamamlanmamış, yazım yönleri ters harfler Üç boyutu algılamada zorluk Kalem tutuşu hatalarından dolayı parmakların çabuk yorulması Yazarken bilek, kol ve vücudu konumlandırmada zorluk Sık silinmiş ve temiz kullanılmamış sayfa düzeni ve defterler Detaylara karşı dikkatsizlik Harf bağlantılarında olması gerekenden fazla bırakılan boşluklar Sözcük ve tümceler arasındaki boşlukların az ya da ço fazla olması Yazılı anlatım becerilerinde zorlanma, kompozisyon yazmada ve klasik sınavlarda bilgiyi kağıda dökmekte beklenilenden geride olma
Dispraksi hareket örüntülerini yerine getirmede yaşanılan güçlük anlamına gelmektedir. Dil ve konuşmayı el göz koordinasyonunu (özellikle el yazısını) ve organizasyonu etkiler. Beynin kas hareketlerini düzenli sıraya sokamamasından ileri gelen bir özel öğrenme güçlüğüdür Dispraksinin en belirgin özelliği, okul konularını öğrenmeyi ve günlük yaşam aktivitelerini önemli derecede engelleyen motor koordinasyonunun gelişimindeki güçlüktür.
Dispraksinin ortak özelliği Sakarlık, sürekli bir yerlere çarpma Küçük çocuklarda emekleme, oturma, yürüme becerilerinde zorlanma Gömlek ilikleme, bağcık bağlama gibi ince motor becerilerde gecikme Yapboz birleştirme maket yapma, top oynamada yetersizlik El yazısı yazmada zorlanma Bisiklete binme, yüzme gibi denge gerektiren becerileri öğrenmede zorlanma Çevresel faktörlerden dikkatin çabuk dağılması ( ses ışık vb. ) Okurken, yazarken sık yerini kaybetme Şekil ve grafik hazırlarken zorlanma, cetvel ve pergel kullanımında zorluk Sıralı becerilerde zorlanmadan dolayı çarpım tablosu ve alfabe gibi birbirini takip gerektiren konularda zorlanma Çapraz lateralleşme sorunları, Baskın el tercihlerini değiştirme, Sağ – sol karıştırma Uzaysal algılama sorunları, Mesafeyi hesaplayamama
DİSLEKSİ EĞİTİMİ Disleksi Eğitimi; disleksi alanında uzman eğitmenler tarafından yapılmalıdır. Disleksi eğitiminde temel amaç, çocuğun yaşıtları ile olan farkının kapanmasıdır. Disleksi eğitimi bir program dahilinde yapılmalı ve bu program bireysel olarak uygulanmalıdır. Dislektik bireylerin eğitimi farklı olup sınıf içi kullanılan klasik öğrenme methodlarıyla öğrenemezler. Her çocuğa uygulanan yöntem bile farklılaşabilir. Yöntem konusunda esnek olunmalı ve mutlaka çocuğun öğreneceği eğitim tekniği uygulanmalıdır.
DİSLEKSİ TEDAVİSİ ”Disleksi Tedavisi” için sıralandırılmış aşamalar: – Wisc-R testi uygulanır. – Uygulanan testin sonucuna, testi uygulayan psikiyatrist, psikolog, aile ve okuldaki eğitmeninin gözlemleri ile tanılama aşaması tamamlanır. – Disleksi alanında uzman özel eğitimci tarafından değerlendirme yapılır. – Dislektik bireye ait BEP ( Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı ) düzenlenir. – Programın süresi ve uygulama sıklığı bireye göre değişen bir şekildedir. ( Her bireyin öğrenme hızı ve yaşıtları ile arasındaki akademik açığı farklıdır. ) – Uygulamanın sonunda yaşıtları seviyesine gelen çocuğa ihtiyaç durumlarında ara programlar uygulanabilir.
ÇOCUĞUM DİSLEKSİK Mİ? Disleksik bireylerin aslında öğrenme kapasiteleri olmasına rağmen kendilerine uygun öğrenme yollarına ulaşamadıkları için okuma, yazma, heceleme, imla ve/veya matematikle sorunları vardır. Disleksik bireyler bunları öğrenebilir, ancak genellikle bu problemlerin üstesinden gelmek için özel eğitime ihtiyaç duyarlar. Yetenekli ve üretken zihinlere sahip bu bireylerin öğrenmelerinde bir farklılık söz konusudur.
ÇOCUĞUMUN NEYE İHTİYACI VAR? Eğer çocuğunuz okumada güçlük çekiyorsa ve bu yukarıda anlatılan özelliklerden birçoğuna sahipse, bir an önce disleksi vb. bozukluklarla ilgili bir değerlendirmeye alınması gerekebilir. Disleksi vb. rahatsızlıklar uygun eğitimle okumayı ve düzgün yazmayı öğrenebilir ve diğer problemlerden kurtulabilirler.
PEKİ BU ÇOCUKLARA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİZ? ? Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların anne babaları neler yapmalıdır? Çocuğun güçlüğü kabul edin. Bunun beyindeki yapısal, işlevsel bir sorundan kaynaklandığını unutmayarak başarısızlığından dolayı çocuğu suçlamayın, yargılamayın. Bu güçlüğü yenmesine yardımcı olarak terapötik eğitim ve psikiyatrik desteği sağlayın. Eğitimde kazandığı becerileri evde çeşitli oyunlar ve etkinliklerle pekiştirin. Bu çocukların bir şeyi yaparak ve yaşayarak çok daha iyi öğrendiğini unutmayın.
Çocuğunuzun güçlüğü hakkında okulu ve öğretmenlerini bilgilendirin, işbirliği yapmaya çalışın. Özel öğrenme güçlüğünün eğitim yoluyla tedavisinin özel bir uzmanlık gerektirdiğini unutmayın. Bu yardımı sınıf öğretmeninden beklemeyin. Yapacağı işler konusunda çocuğunuzu yüreklendirin, destekleyin. Kendini değerli bulması ve kendine güvenebilmesi için sizin ona bunu hissettirmeniz gereklidir.
Yapabileceği basit işlerden başlayarak onun zoru başarmada istekli olmasını sağlayabilirsiniz. Başlangıçta çocuğunuz ile birlikte ders çalışmanız gerekebilir. Ona eşlik edin ama onun yerine ödevlerini yapmayın. Evde ders çalışmak ebeveyn- çocuk ilişkisini yıpratmaya başladıysa yardımcı olabilecek lise mezunu ya da üniversite öğrencisi abla/ ağabeyden günlük ödevler için destek alabilirsiniz.
Okuması için ona örnek olun. Okuma saatleri planlayıp, başlangıçta 10 dakikalık oturumlar yapabilirsiniz. Yüksek sesle okumasını isteyin. O okurken mutlaka siz de dinleyin. Disiplin ve kurallar konusunda kararlı ve tutarlı olun. Çocuğun öğrenme güçlüğünün olması onun kuralları öğrenemeyeceği anlamına gelmez.
Eğitsel tedavi yavaş ilerleyen, uzun zaman sonra sonuçlarını alabileceğiniz bir tedavidir ( en az 6 ay). Bu nedenle sabırlı olun. Tedavi süresince halen yapamadığı şeylere odaklanmak yerine olumlu değişimleri görmeye çalışın ve çocuğunuzla bunları paylaşın. Özel öğrenme güçlüğü olan çocukları diğer çocuklardan ayıran pek çok olumlu özellik vardır. Bunları keşfedin ve geliştirmelerine yardımcı olun.
ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ ÇEKEN ÇOCUKLARIN ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER Çocuğun bireysel özelliklerini, kapasitelerini, sınırlılıklarını bilin. Aileyle diyalog hâlinde olun. Sınıfta öğrenme etkinliklerine katılmalarını sağlayıcı sorumluluklar, görevler verin. Kullandığınız komutların basit, kısa ve net olmasına dikkat edin. Hafızaları zayıf olduğundan öğrendiklerinin bellekte kalıcı olmasını sağlamak amacıyla birden fazla duyuya hitap edin(görsel, işitsel, drama vb. ).
Güven verici ve teşvik edici olun. Tedirginlik ve güvensizlik öğrenmeyi her durumda ve yerde olumsuz etkiler. Ön sıralara oturtun sık jest ve mimiklerle katılımını sağlayın. Aşırı hareketliliği varsa sınıf ortamında farklı düzenlemeler yapın. Başaramayacağı ödevler, sorular ve sorumluluklar vermeyin.
Kendisinin başarabileceğine inandırın. Kendisini olumlu değerlendirmesini ve iyi hissetmesini sağlayın. Sosyal aktivitelere katılmasını sağlayın, iş yapma becerisi kazandırın. Gruplama, ayırt etme vb. ödevler verin. Görsel algı becerilerinin gelişimine yönelik etkinlikler yapın. İçinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerini iyi bilin. Olumsuz etiketlemelerden kaçının(yaramaz, tembel, dikkatsiz vb. ). Öğrenme güçlüğü gösteren öğrencinizi diğer öğrencilerinizle kıyaslamayın ve onu olduğu gibi kabullenin
Dislektik bireylere öneriler Kendinizi tanıyın güçlü ve zayıf yönlerinizi belirleyin. İhtiyaçlarınızı yakınlarınıza belirtin ve yardım isteyin. Yazdıklarınızı okuyun. Eğer hatalı olduğunu düşünüyorsanız düzeltin ya da yardım isteyin. Zamanınızı iyi kullanın. Bunu için saat ve zaman çizelgelerini işlevsel kullanın. Yetiştirmeniz gereken ödev, sınav veya projeleriniz için günlerinizi planlayın. Öğrenme stilinizi belirleyin ve buna göre çalışmalarınızı ve mesleki tercihlerinizi belirleyin. Yapacağınız işleri önceden planlayın. Takvim ve ajandanız yakınınızda olsun. Renkli kalemler kullanarak kodlama ve işaretlemeler yapın. Yapılan işin en önemli parçalarını belirlemeye çalışın.
- Slides: 29