zel Gereksinimli Bireylerde Sosyal Becerilerin Deerlendirilmesi Sosyal beceri

Özel Gereksinimli Bireylerde Sosyal Becerilerin Değerlendirilmesi

Sosyal beceri eğitim programı hazırlama ve uygulama süreci dört temel etkinliği kapsamaktadır. 1)Değerlendirme 2)Eğitim Programını Geliştirme-Uygulama 3)Gelişmeyi izleme 4)Genelleme ve kalıcılığını planlama

Sosyal yeterlilik, bireylerin toplumsal yaşama uyum sağlamalarında en önemli belirleyicilerindendir. Sosyal beceri öğretim programlarıyla yetersizliği olan bireylere hedef sosyal beceri kazandırma, problem çözme ve kendini yönetme stratejilerini geliştirme ve problem davranışlarını azaltmak hedeflenmektedir.

Sosyal becerilerin değerlendirilmesinin amaçları; a)Bireye veya ailesine sosyal becerideki performansı hakkında geri bildirim verilmesi, b)Bireyin sosyal beceri eksiklerinin belirlenmesi, c)Bireye uygulanan öğretim programının etkililiğinin belirlenmesidir.

Sosyal beceriler genel olarak beş temel yöntem ile değerlendirilmektedir : Ø Doğrudan gözlemleme Ø Sosyometri Ø Çocuğu iyi tanıyan anne-baba akran gibi kişilerle yapılandırılmış görüşmeler Ø Kendini öz değerlendirme Ø Davranış dereceleme ölçekleri

ØDoğrudan gözlemleme Gözlem yaparken göz önünde bulundurulması gerekenler : a)Davranışın tam ve net olarak tanımlanması b)Ölçümlenen davranışın özellikleri( sayısı, sıklığı, süresi…) c)Ölçülen davranışların sayısı d)Davranışın gözlendiği oturum sayısıdır.

1)Doğal ortamda gözlem : 2)Yapılandırılmış ortamda gözlem :

KAYIT TEKNİKLERİ Oluşumuna dayalı teknikleri Olay Kaydı Zaman aralığı kaydı Zaman örnekleme kaydı Kontrollü olay kaydı Parçalı zaman aralığı kaydı Anlık zaman örnekleme kaydı Serbest olay kaydı Bütüncül zaman aralığı kaydı Planlanmış etkinlik kontrolü kaydı Ayrık deneme kaydı Gerçekleşme süresine dayalı kayıt teknikleri Beceri analizi kaydı Kalıcı ürün kaydı Süre Kaydı Bekleme süresi kaydı

Olay Kaydı : • Gözlem süresince davranışın meydana gelme sıklığının kaydedilmesidir. • Sayılabilir dav. İçin kullanılır. • Kolay ve kullanışlı • Başlangıcı ve bitişi belirgin olan davranışlar için kullanılması uygundur • Gözlem süresince davranışın meydana gelme sıklığının kaydedilmesidir. • Sayılabilir dav. İçin kullanılır. • Kolay ve kullanışlı • Başlangıcı ve bitişi belirgin olan davranışlar için kullanılması

• Zaman aralığı kaydı : • Çok sık gerçekleşen ve gerçekleşme süresi uzun olan dav. İçin kullanılır. • Bu teknik hedef davranışın gerçekleşme sıklığına dair net bir bilgi vermektense, dav. Gerçekleşme sıklığına yakın bir bilgi vermektedir. Zaman Örneklemi kaydı İKİYE AYRILIR • 1)Anlık zaman örnekleme kaydı : • 2)Planlanmış Etkinlik Kontrolü Kaydı :

Ayrık deneme kaydı : • Öğretim verisi toplamak için kullanılan kayıt tekniğidir. • Başlangıcı ve bitişi kolayca ayırt edilebilen tek basamaklı dav. İçin kullanılır. Beceri analizi kaydı : • Gözlemci çocuğu hedef sosyal beceriyi gerçekleştirmek için izleyeceği alt sosyal davranışların beceri analizi veri kayıt formuna işaretlemesidir.

Kalıcı ürün kaydı : • Davranış ortaya çıktıktan sonra elde edilen ürünün kayıt edilerek saklanmasıdır. Davranışın Gerçekleşme Süresine Dayalı Kayıt Teknikleri Süre Kaydı : • Davranışın sayısından çok davranışın ne kadar süre ile geldiğini belirlemek için yapılır.

Bekleme süresi kaydı : Davranış öncesi uyaranın sunulması ile davranışın sergilenmeye başlaması arasında geçen süreye ilişkin veriyi toplamak için kullanılır.

DERECELENDİRME ÖLÇEKLERİ Gözleme dayalı bir teknik olan derecelendirme ölçekleri, gözlem sonuçlarını sayısal olarak belirtmeye yarar.

Derecelendirme ölçeklerinin birçok çeşiti vardır. Bunlar içinde yaygın kullanılanlar ise; • Sayısal değerlendirme, • Grafiksel derecelendirme • Betimsel grafiksel derecelendirme ölçekleridir.

Derecelendirme ölçeklerinin yararları : • • • Kısa bir süre zarfında veri toplanması, Değerlendirici eğitimle daha az gereksinim duyulması, Daha nesnel ve güvenilir veriler elde edilmesi, Bireyin yaşıtlarıyla karşılaştırma olanağı sağlanması Gözleme oranla az maliyetlidir Küçük çocuklar için de uygun olabilir. üre zarfında veri toplanması, Değerlendirici eğitimle daha az gereksinim duyulması, Daha nesnel ve güvenilir veriler elde edilmesi, Bireyin yaşıtlarıyla karşılaştırma olanağı sağlanması Gözleme oranla maliyeti daha ekonomik, Küçük çocuklar için de uygun olabilir.

Sınırlılıkları : • Gözlem yöntemi kadar detaylı bilgi vermez • Davranışın hangi ortamda çıktığı, süresi, öncülü ve işlev hakkında detaylı bilgi sunmamasıdır. • Değerlendirmeyi yapan kişinin gözlem şansı elde edemediği bir davranışın derecelendirmesi istendiğinde, yanlış veri elde edebilir.

Derecelendirme ölçeklerinde en yaygın olarak kullanılanlar: Ø Sosyal Becerileri Derecelendirme Sistemi (Gresham & Elliot, 1990) Ø Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği (Matson, Rotatori & Helsel, 1983) Ø Davranış Değerlendirme Ölçeği (Mc. Carney & Leigh, 1990) Ø Okul Sosyal Davranış Ölçeği ( Scale SSBS, Merrel, 1993)

Sosyal Beceri Derecelendirme Sistemi(SBDS) Ø Gresham ve Elliot tarafından geliştirilmiştir. Ø SBDS, okul öncesi, anaokulu, ilköğretimin ilk 5. sınıfı ve anasınıfı, ilköğretimin 6 -7 -8. sınıfları ve lise öğrencilerinin sosyal becerileri ve bu becerilerle ilişkili olduğu kabul edilen davranış problemleriyle akademik yeterliliklerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ø Ölçeğin Ebeveyn Formu, Öğretmen Formu ve Öğrenci Formu olmak üzere 3 formu bulunmaktadır.

Okul Sosyal Davranış Derecelendirme Ölçeği Ø Merrel tarafından geliştirilen ve OSDÖ, sınıf öğretmenleri veya okuldaki diğer öğretmenlerin, okul öncesi ve ilköğretim çağındaki öğrencilerini teker değerlendirebilmelerine olanak sağlamaktadır.

Matson Çocuklarda Sosyal Becerileri Değerlendirme Ölçeği Ø Matson, Rotatori ve Hessel tarafından geliştirilen beşli likert tipinde bir ölçektir. Ø Ölçeğin öğretmen ve öğrenci formları bulunmaktadır. Ø 12 -14 yaş arası çocukların sosyal becerilerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır.

SOSYOMETRİK TEKNİKLER Sosyal kabulü belirlemek amacıyla uygulanan sosyometrik tekniklerde en çok kullanılanlar arasında; akran tercihi/sosyometri, akran derecelendirme ve akran değerlendirme/ ‘’kimdir bu? ’’ tekniği yer almaktadır.

SOSYOMETRİ v Sosyometrik tekniklerden biri olan sosyometri küçük toplumsal gruplar arasında ilişkileri çözümlemek amacıyla Jacob Levy Moreno(18921974) tarafından geliştirilmiştir. v Sosyometri; bir grubu oluşturan bireylerin sosyal ilişkileri, grubun yapısı, birbiriyle olan ilişkilerinin duygusal biçimleri, grup içindeki alt gruplar, grubun genel görünümü, ahengi, grup bütünlüğü hakkında objektif bilgi edinmek için kullanılan güvenilir bir tekniktir.

v Sosyometri uygulanırken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Öncelikle sosyometri tekniğini ne amaçla kullanıldığına karar verilmelidir. v Sosyometri tekniğini uygularken yazılanların gizli tutulacağı söylenmelidir.

• Sosyometrinin avantaj ve dezavantajlarını tartışınız.

Akran Derecelendirme v Sosyometrik teknikler arasında yer alan akran derecelendirmesi likert tipi ölçek üzerinden öğrencilerin birbirlerini değerlendirmesidir.

GÖRÜŞME v Sosyal becerilerin değerlendirilmesine görüşme tekniğinden yararlanılmaktadır. v Sosyal becerileri değerlendirmek amacıyla; çocuğun kendisi, akranları, anne-babası veya öğretmenleriyle görüşme yapılabilir.

Görüşme Tekniğinin Yararları 1)Doğrudan bilgi edinmeyi sağlaması 2)Görüşme sorularına verilen cevaplar bilginin edinimini kolaylaştırmaktadır. 3)Okuma-yazma becerisine sahip olmayan kişilerden bilgi almayı sağlar. 4)Doğal bir etkileşimle veri toplanmış olur.

Sınırlılıkları 1)Zaman alıcıdır. 2)Ekonomik bir veri toplama tekniği değildir. 3)Objektif bir değerlendirme yapılmamaktadır. 4)Geçerlik ve güvenirlikleri düşüktür. 5)Nesnel değil öznel bilgi sağlar 6)Müdahalenin etkilerinin belirlenmesinde doğrudan kullanılmaması.

KENDİNİ DEĞERLENDİRME Bireyin kendi sosyal becerilerini değerlendirmesidir. Evet Arkadaşlarımla konuşurken kibar davranırım. Hayır + Öfkemi kontrol ederim. + Yardım istenildiğinde yardım ederim. +