Zehirleyen Bitkiler Dr Salahi ENGN Do Dr Aslhan
Zehirleyen Bitkiler Dr Salahi ENGİN Doç Dr Aslıhan YÜRÜKTÜMEN Akdeniz ÜTF Acil Tıp AD Nisan 2014
“Kendini bil. ” ? ?
Sunum Planı Giriş Epidemiyoloji Bitki toksisitesi Zehirlenmenin klinik yansımaları Değerlendirme Özet ve Öneriler Kaynaklar
Giriş Çocuklar potansiyel toksik bitkilere hem ev ortamı hem de dışarıda maruz kalıyor. Çocuklar keşfetmeye meraklı Bitkilerin yaprakları kökleri tohumları renkli ve çekici Bitki alımları nadiren klinik zehirlenmeye yol açar
Epidemiyoloji ABD’de 10 yıl içinde 5 yaş altı çocuklarda 500, 000’den fazla bitki yenmesi vakasında %90 çocukta semptom oluşmamış ya da minimal semptomlar oluşmuş. Sadece 1 çocuk hayatını kaybetmiş Almanya’da 15 yaş altı 60, 000 vakada %90’ın başta asemptomatik, %9’unda minor, %1’inde orta-major etki İsveç Toksikoloji Merkezi’ne göre 25, 000 vakadan %99’u asemptomatik
Epidemiyoloji Amerikan zehir danışma merkezlerine göre en sık alımlar Beyaz yelken çiçeği Çoban püskülü Devetabanı Vakaların %95’i evlerinde takip edilmiş, anlamlı klinik bulgu çok az
En çok yenen bitkiler: Beyaz yelken çiçeği Çobanpüskülü Devetabanı
Epidemiyoloji Önemli toksisite/ölüm genellikle adölesan ve erişkinlerde Atropin içeren bitkilerin rekreasyonel kullanımı Epileptojenik bitkilerin yabanıl turpgillerle karıştırılması Suisidal amaçlı bilinen toksik maddelerin kullanımı(ör: Thevetia peruviana)
Bitki toksisitesi Toksik bitkilerde kimyasallar Alkaloidler Glikozidler Terpenler Bazı proteinler Lektinler Fenoller Fenilpropanoids
Bitki toksisitesi Toksisite Bitkinin yenilen kısmına(genellikle kökler ve gövde) İstisnalar: Keneotunun kabuğu; van muzu yaprağı Alım şekli (kaynatma, çiğneme) Coğrafi farklılıklar Bitkinin gelişim evresi
Zehirlenmenin klinik yansımaları Nontoksik Gastrointestinal toksisite Kardiyak aritmiler Nikotinik zehirlenme Antikolinerjik zehirlenme Status peileptikus Hipoglisemi ve ensefalopati Halüsinasyonlar Siyanür zehirlenmesi
Zehirlenmenin klinik yansımaları Nontoksik Çoğu küçük çocuk asemptomatik
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Mukozal irritasyon ve şişlik Minor gastrointestinal irritasyon Akut gastroenterit Sistemik toksisitenin eşlik ettiği akut gastroenterit
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite- en sık klinik bulgu Mukozal irritasyon ve şişlik Yılanyastığıgiller(devetabanı, ahraz otu vb), beyaz yelken çiçeği, yılanyastığı, fil kulağı Kalsiyum oksalatın oluşturduğu rafitler Rafit+ proteolitik enzimler Genelde geçici şişlik Nadiren disfaji, havayolu obstruksiyonu
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Mukoza ve irritasyonu Capcaicin Supstans P Capcium bitkisi ve “biber gazı” Hiperaljezi, yanma hissi, eritem, irritasyon Kimyasal yanık yapmaz ve etkileri geçicidir
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Minor gastrik irritasyon Çoğunlukla kendini sınırlayan b/k ve ishal Nergis çiçeği soğanları Çoban püskülü tohumları Atatürk çiçeği
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Akut gastroenterit Amerikan üzümünün(pokeweed) olgunlaşmamış meyveleri veya pişmemiş yaprakların yenmesi ağır GE nedeni olabilir Nadiren hemorajik gastrit Semptomlar genellikler alımdan 6 saat sonra Önemli toksisite genellikle herbal tedavi sonrasında İçerdiği mitojen nedeniyle plasmasitoz Kaynatılıp yenilirse güvenli
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Sistemik toksisitenin eşlik ettiği GE Kene otu Hintyağı yapımında ve kolyelerde Risin adındaki toksin ribozomlara bağlanır ve protein sentezini inhibe eder Risinini ortaya çıkması için çiğneme gerekli Bütün tohumun yutulması semptom yaratmaz Çiğnendiğinde ishal, dehidratasyon, nadiren GİS kanama, hemoliz, kreatitin ve KC enzimlerinde ılımlı artışa neden olur Jequrity beans Kene otu tohumuna benzer kliniğe neden olur
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Sistemik toksisitenin eşlik ettiği GE Patlıcangillerin hem yetiştirlen hem de yaban türlerinde steroidal glikoalkaloidler(solanin, kakonin vb) bulunur Olgunlaşmamış patates, domates, köpek üzümü, yalancı süs biberi(Jerusalem cherry) En sık yaban yasemininin alımı görülür, 1 -2 meyvesinin yenmesi asemptomatik veya, b/k, ishal görülür Gecikmiş gastroenterit ve SSS bulguları yüksek dozda alımlar sonrasında. Halüsinasyonlar, kuvvetsizlik, fasyal paralizi, dizartri görülebilir
Zehirlenmenin klinik yansımaları Gastrointestinal toksisite Sistemik toksisitenin eşlik ettiği GE Güzçiğdemi Diğer adı yaban safranı Kolşisin içerir Alımı nadir, ancak yabanıl sarımsak ile karıştırılabilir May apple Podofilin(mikrotübüler toksin) içerir Pediatrik alım nadir, erişkin vakalarda GİS mukoza nekrozu ve koma
Zehirlenmenin klinik yansımaları Kardiyak aritmiler Kardiyak glikozidler Grayanatoksinler Aconitin Veratiredin ve taksin
Zehirlenmenin klinik yansımaları Kardiyak aritmiler Kardiyak glikozidler Bazı süs bitkileri digitoksin veya digitalis içerir İnci çiçeği(müge), yüksükotu, zakkum Çocuk alımları genellikler 1 -2 çiçek veya yaprakla sınırlı Gençler/erişkinlerde suisidal amaçlı 5 -15 zakkum çekirdeği yutulması letal olabilir B/k, ishal, kuvvetsizllik konfüzyon AV blok, bradikardi, atriyal taşikardi
Zehirlenmenin klinik yansımaları Kardiyak aritmiler Grayanatoksinler Dağdefnesi, ormangülü, açelya, deathcamas Na kanallarına bağlanır Yutma sonrası toksisite nadir Kontamine bal ile alınırsa deli bal zehirlenmesi Bradikardi, hipotansiyon, b/k, sersemlik, bulanık görme, bilinç değişikliği Tedavi semptoma yönelik Mortalite nadir
Zehirlenmenin klinik yansımaları Kardiyak aritmiler Akonitin Bıldırcınotu, boğanotu Çin ve Hindistanda bitkisel kürlerde kullanım Na kanallarına bağlanarak kanalların açık akalmasına neden olur Ventriküler aritmiler, bradikardi, hipotansiyon, asistoli B/k, ishal, parestezi, uyuşma, , kuvvetsizlik, terleme, bilinç değişikliği Mortalite 1/12 hastada
Zehirlenmenin klinik yansımaları Kardiyak aritmiler Veratridin Akonitine benzer klinik Beyaz harbakta bulunur Alım genellikle yaban sarımsağına ve sarı yılan otuna benzerlik nedeni ile yanlışlıkla Taksin Porsuk ağacında Na ve Ca kanal blokörü 1 -2 yaprak veya tohum alımı asemptomatik Suisidal amaçlı alımlar sonrası AV blok, VT, refrakte VF
Zehirlenmenin klinik yansımaları Nikotinik zehirlenme Baldıranotu, sarısalkım, bazı tütün türleri Yanlışlıkla alan çocuklarda ciddi toksisite Primer muskarinik semptomlar Kas fasikülasyonları Kuvvetizlik Paralizi Koma Nöbet Hipertansiyon
Zehirlenmenin klinik yansımaları Nikotinik zehirlenme Sekonder nikotinik semptomlar Lakrimasyon Salivasyon B/k ve ishal Wheezing Bradikardi Diaforesis Miyozis Yeşil tütün hastalığı, tütün işçilerinde dermal absorbsiyonla benzer semptomların oluşması
Zehirlenmenin klinik yansımaları Antikolinerjik zehirlenme Hiyosiyamin, skopolamin, atropin(belladona alkaloidleri) Boru çiçeği, güzelavrat otu, banotu Tohumların yenmesi veya çayının içilmesi Legal halisünojen olarak gençler arasında tüketim Antikolinerjik semptomlar Taşikardi Kuru-kırmızı cilt Midriyazis, bulanık görme Dezoryantasyon, görsel halisünasyon, ajitasyon, nöbet Azalmış GİS/GUS motilitesi
Zehirlenmenin klinik yansımaları Status epileptikus Su rezenesi(yabani havuç türlerine benzer görsellik) Cicutoxin(gamma-aminobutirik acit antagonisti) Genellikle yabani turp ve havuç sanılarak yanlışlıkla yenme sonrası Dirençli nöbetler, b/k, karın ağrısı, delirium Bronkore, diaforesis, salivasyon, bradikardi, hipotansiyon Miyoglobinüri, derin laktik asidoz
Zehirlenmenin klinik yansımaları Hipoglisemi ve Ensefalopati Ake(ackee)- daha çok Afrika ve Karayiplerde Hipoglisin A Çiğ alındığında semptom verir Yağ asidi yıkımını ve mitokondrial döngüleri bozar Reye benzeri tablo Kusma Hipoglisemi Nöbet, koma Tedavide hipogliseminin önlenmesi önemli
Zehirlenmenin klinik yansımaları Halüsinasyonlar Gündüzsefası, Argyeria nervosa, peyote LSD Genellikle adölesanlarca kötüye kullanım Görsel halüsinasyonlar, b/k, karın ağrısı
Zehirlenmenin klinik yansımaları Siyanür zehirlenmesi Erik, kayısı, şeftali, badem gibi pek çok bitkinin çekirdeğinde Amigdalin Barsak florasınca hidrojen siyanüre dönüştürülür Toksisite için çekirdekler çiğnenmiş olmalı Çocuklarda alım nadiren toksik
Zehirlenmenin klinik yansımaları Siyanür zehirlenmesi Bitkisel alternatif tedavilerle alım daha sık (örn: kanser tedavisi) Semptom ve bulgular Kızarmış cilt Bulantı, karın ağrısı Takipne Taşikardi, ventriküler aritmiler Konfüzyon, koma, nöbetler Laktik asidoz
Değerlendirme Öykü Fizik Muayene İleri tetkik Bitki identifikasyonu
Değerlendirme Öykü Bitkinin adı Varsa bitki örneği veya fotoğrafı Yutulan kısım Yutulan miktar Genellikle 1 yaprak/çiçek veya <6 çekirdek nontoksik Alım sebebi Yanlışlıkla vs rekreasyonel vs suisidal Alımdan sonra geçen zaman Semptomlar
Değerlendirme Fizik Muayene Asemptomatik+normal FM Bradikardi/taşikardi Hipotansiyon Hipertasiyon Kızarık cilt, terleme Dilate pupiller Oral mukozada şişlik/ sekresyonlarda artış Azalmış barsak sesleri
Değerlendirme İleri tetkik Bitkiyi kesin olarak tanımlamak için hastanelerde analiz yöntemlerini AS’te uygulamak olası değil Asemptomatik hastalarda ek isteme gerek yok Bilinç bulanıklığı/nöbet Kan şerkeri AKG/VKG CBC BFT Kreatin kinaz, idrar miyoglobini
Değerlendirme İleri tetkik Kardiyak toksisite yarabilecek bitki almış çocuklar Elektrolitler 12 derivasyon EKG Siyanür zehirlenmesi düşünülen çocuklarda Siyanür düzeyi Serum laktat düzeyi
Bitkinin belirlenmesi Mümkünse bitkinin yaprak, gövde, çicek ve tohum örnekleri veya fotoğrafları Medikal toksikolog konsültasyonu Zehir Danışma Birimi konsültasyonu Çoğu zehir danışma biriminin birlikte çalıştığı botanist vardır
Özet ve Öneriler Bitki alımı sık ancak toksisite nadir Yüksek miktarda, suisidal/rekreasyonel amaçlı alımlar ve yanlışlıkla toplanan bitkilere dikkat! Tanı ve tedavi sürecini, bulgulara göre yürüt Asemptomatik çocuklarda ek tetkik yapmadan gözlem yapılabilir Zehir Danışma Birimi/toksikolog/botanist yardımı iste
Kaynaklar Pediatric Emergency Medicine, 3 e, Chapter 130. Poisonous Plants Uptodate, Clinical manifestations and evaluation of potentially toxic plant ingestions in children Görseller: Google Images
- Slides: 57