ZDROWIE JAKO WARTO ZASADY ZDROWEGO STYLU YCIA METODY

ZDROWIE JAKO WARTOŚĆ. ZASADY ZDROWEGO STYLU ŻYCIA METODY HARTOWANIA ORGANIZMU

ZDROWIE I JEGO RODZAJE Według definicji przyjętej w 1946 roku przez Światową Organizacje Zdrowia zdrowie to nie jedynie brak choroby czy niepełnosprawności, ale stan pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego. Obejmuje więc wszystkie sfery życia człowieka i rzutuje na jego funkcjonowanie wśród innych ludzi.

RODZAJE ZDROWIA ZDROWIE FIZYCZNE Prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych narządów ludzkiego ciała PSYCHICZ NE Umysłowe – umiejętność logicznego myślenia Emocjonalne – zdolność do rozpoznawania emocji, ich wyrażania DUCHOWE Stan wewnętrznej równowagi, spokoju, harmonii, poczucie sensu i celu życia SPOŁECZN E Umiejętność nawiązywania i podtrzymywania relacji z innymi ludźmi

CZYNNIKI MAJĄCE WPŁYW NA ZDROWIE Zdrowie w każdej ze sfer życia człowieka warunkowane jest przez wiele czynników, wśród których wyróżnia się cztery najważniejsze: - styl życia, - czynniki genetyczne i biologiczne, - środowisko życia, - opieka zdrowotna.

W największym stopniu o stanie zdrowia decyduje styl życia oraz związane z nim zachowania: • • rodzaj wykonywanej pracy, podejmowane aktywności, sen, odpoczynek, umiejętność radzenia sobie ze stresem, stosowanie używek, sposób odżywiania ( ile i jak jemy, z czego składają się nasze posiłki, jakie mamy nawyki żywieniowe)

Znacznie mniejszy, choć nadal istotny wpływ na zdrowie mają uwarunkowania genetyczne i biologiczne (wiek, płeć) oraz środowisko fizyczne ( naturalne oraz stworzone przez człowieka) i społeczne. Ostatni czynnik to opieka zdrowotna: sposób jej organizacji, dostępność i jakość. Czynniki wpływające na zdrowie życie styl życia 10% środowisko życia 20% 50% 20% czynniki genetyczne i biologiczne

ZACHOWANIA PROZDROWOTNE I RYZYKOWNE Codzienne zachowania, wynikające z naszego stylu życia, mogą mieć zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla zdrowia. Dlatego wyróżnia się wśród nich: • zachowania prozdrowotne (korzystne dla zdrowia, służące zdrowiu) • zachowania ryzykowne (narażające człowieka lub osoby w jego otoczeniu na utratę zdrowia w krótszej lub dłuższej perspektywie).

PRZYKŁADY ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH I RYZYKOWNYCH Zachowania prozdrowotne • Sen (odpowiednio długo i w dobrych warunkach). • Aktywność fizyczna (sport, ruch, wysiłek fizyczny). • Racjonalne żywienie ( zróżnicowane i regularne posiłki bogate w składniki odżywcze). • Kontrola własnego zdrowia (m. in. poddawanie się badaniom profilaktycznym) • Dbanie o ciało i najbliższe otoczenie (higiena osobista, troska o środowisko) • Bezpieczne zachowania w życiu codziennym (m. in. w szkole, w domu, na drodze) • Radzenie sobie ze stresem ( unikanie stresujących sytuacji, korzystanie ze wsparcia psychologicznego, rozmowy z bliskimi)

Zachowania ryzykowne • Używanie środków psychoaktywnych ( dopalacze, leki, narkotyki) • • Palenie papierosów Picie alkoholu Zachowania agresywne Nieodpowiedzialne zachowanie (m. in. w sporcie i rekreacji)

KONTROLA WŁASNEGO STANU ZDROWIA I BADANIA PROFILAKTYCZNE Prócz zachowań pomagających w utrzymaniu zdrowia fizycznego ważne są również działania mające na celu wczesne wykrycie chorób. Kontrola własnego zdrowia oznacza m. in. sprawdzenie podstawowych wyznaczników stanu naszego organizmu

PODSTAWOWE WYZNACZNIKI STANU LUDZKIEGO ORGANIZMU Oddech Temperatura ciała Wzrost i waga Kał i mocz Tętno WYZNACZNI KI STANU ORGANIZM U Stan skóry i błon śluzowych (ust, gardła, oczu) Stan włosów i paznokci Ciśnienie krwi

Oprócz samodzielnego monitorowania tych wyznaczników, dla pełnej, pogłębionej analizy stanu naszego organizmu przeprowadza się wiele badań kontrolnych, dostarczających precyzyjnych danych. Najczęściej stosowane są : laboratoryjne badanie krwi i moczu, zdjęcie rentgenowskie (RTG), badanie ultrasonograficzne (USG), i elektrokardiograficzne (EKG). W sytuacjach wątpliwych coraz częściej sięga się po zaawansowane technologie jak chociażby tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny. Badania te zlecają lekarze rodzinni lub lekarze specjaliści.

WARTO WIEDZIEĆ: PRAWIDŁOWE PARAMETRY ORGANIZMU ZDROWEGO CZŁOWIEKA W SPOCZYNKU: • oddech -10 do 12 razy na minutę, głęboki, trwający 4 -5 sekund, zawsze przez nos, • tętno – ok. 72 uderzeń serca na minutę, • temperatura ciała – ok. 36, 6 ° C, • ciśnienie tętnicze – 120/80 mm Hg.

HARTOWANIE ORGANIZMU – CO TO TAKIEGO? Wg słownika języka polskiego PWN hartować to zwiększać wytrzymałość i odporność fizyczną na warunki zewnętrze (np. zmienne, niekorzystne warunki pogody), czynić organizm odpornym na nie. W potocznym znaczeniu hartowanie to po prostu przyzwyczajanie organizmu do chłodu i zimna oraz zmian temperatury otoczenia. Dzieje się to na skutek wystawianie ciała w sposób kontrolowany i regularny na działanie niesprzyjających czynników termicznych. Mogą to być: niska i wysoka temperatura powietrza, wiatr, niska i wysoka temperatura wody. Dzięki temu organizm uczy się nie tylko jak w takich okolicznościach działać, ale również jak się przed nimi chronić.

ODPORNOŚĆ Skoro wiemy już, czym jest hartowanie, to teraz pora odpowiedzieć sobie na pytanie: czym jest odporność? Odporność to zdolność przeciwstawiania się czemuś, wytrzymałość, niewrażliwość na coś. Np. odporność na choroby czy odporność na zimno (zmianę temperatury). Poprzez właściwe wykorzystanie wody, powietrza i słońca możemy wyrobić sobie odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne. Działania te zwiększają naszą odporność na zimno, ciepło, silny wiatr czy słotę. Oczywiście, jeśli wykonujemy je z zachowaniem podstawowych zasad oraz okoliczności stosowania.

Hartowanie wpływa korzystnie na: • przemianę materii, • poprawia krążenie krwi, • działanie układu nerwowego, • ułatwia oczyszczanie komórek z toksyn, • opóźnia procesy starzenia i korzystnie wpływa na stan skóry, • wydajność pracy. Jego najważniejszą rolą jest wzmocnić odporność organizmu. Efektem prawidłowego hartowania organizmu jest zmniejszona podatność na choroby (gł. przeziębienie oraz infekcje dróg oddechowych).

PODSTAWOWE ZASADY HARTOWANIA • Zabiegi hartowania rozpoczynamy, wtedy gdy jesteśmy zdrowi. • W okresie choroby hartowanie przerywamy. • Hartowanie to proces, a nie jednorazowe działanie. Należy więc wykonywać je systematycznie (codziennie lub co 2 dni), bez dłuższych przerw. Oczywiści przerywamy proces hartowania na czas trwania choroby. • Zabiegi hartowania powinny być dostosowane do naszego obecnego stanu zahartowania organizmu • Hartowanie ciała należy stopniować. Tzn. stopniowo zwiększać siłę bodźca. Zaczynamy od bodźców słabych, w miarę przyzwyczajania się organizmu zwiększamy ich siłę.

• Hartowanie warto rozpocząć jak najwcześniej (w młodości, dzieciństwie) i systematycznie kontynuować je przez całe życie. • Warto stosować kilka różnych metod hartujących. Tzn. łączyć zabiegi wodne, kąpiele słoneczne i powietrzne, aktywność fizyczną — ćwiczenia na świeżym powietrzu. • Zawsze należy brać pod uwagę warunki indywidualne jak np. budowę ciała — ilość masy mięśniowej i tkanki tłuszczowej, płeć oraz stan zahartowania. Osoby bardzo szczupłe są bardziej wrażliwe na zimno ze względu na niewielką ilość tkanki tłuszczowej pod skórą. • Jeśli masz wątpliwości, to przed rozpoczęciem hartowania możesz skontaktować się z lekarzem. On pomoże Ci podjąć decyzję czy/i w jaki sposób możesz rozpocząć ten proces!

METODY I SPOSOBY HARTOWANIA ORGANIZMU Spacer boso po rosie, sauna czy też natrysk na zmianę chłodną i ciepłą wodą. Co łączy wymienione elementy? Temperatura, a dokładniej jej zmiana. Wszystkie wymienione elementy uczą organizm szybkiego reagowania na zmianę temperatury, co stanowi ideę hartowania. Oczywiście najlepszym sposobem jest stopniowe przyzwyczajanie się do zimna. Metod hartowania jest wiele. Jednak ogromna większość z nich opiera się na tej samej zasadzie. A mianowicie wystawiać organizm na działanie zmieniającej się temperatury w krótkich okresach.

Najprostszym sposobem hartowania jest po prostu codzienna aktywność na świeżym powietrzu. Bez względu na porę roku czy też temperaturę panującą na zewnątrz zawsze znajdź kilka minut, aby pobyć na świeżym powietrzu. Mogą to być spacery, ale możne to być marsz, bieganie czy jazda na rowerze. W przypadku dzieci formą hartowania są po prostu gry i zabawy na świeżym powietrzu. Nawet w przypadku małych dzieci zaleca się sen na powietrzu o każdej porze roku. Oczywiście dziecko musi być odpowiednio ubrane do panujących na zewnątrz warunków.

Ważny elementem hartowania powietrzem jest wietrzenie domu/mieszkania. Wietrzenie powinno trwać kilka minut i odbywać się każdego dnia niezależnie od pogody i panującej na zewnątrz temperatury. Nie zapominaj o przewietrzeniu swoich pokoi czy sypialni przed snem. Kolejnym elementem w procesie hartowania jest utrzymanie właściwej temperatury w domu/mieszkaniu. W ciągu dnia temperatura powinna wynosić ok 20°C. Natomiast w nocy ok 18°C - taka temperatura powietrza jest najlepsza do spania.

Ważne jest także, aby nie przegrzewać się ubiorem. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza przy wysiłku fizycznym (ćwiczeniach, grach, zabawach, aktywności ruchowej), Aktywność fizyczna w zbyt ciepłym ubraniu powoduje pocenie i zmianę temperatury, co sprzyja rozwojowi infekcji.

Jednym ze sposobów hartowania jest chodzenie boso. Po czym? Dowolnie, po trawie (rosie), podłodze w domu, a nawet po puszystym śniegu. Oczywiście przy chodzeniu boso po śniegu reszta ciała jest ciepło ubrana. Ta forma zalecana jest osobom już w miarę zahartowanym. Do wyboru mamy też spacer boso po kamieniach, brzegiem morza czy jeziora itp. To, co najważniejsze w tej metodzie to aby cały czas być w ruchu. W domu możemy rozpocząć tego rodzaju hartowanie od chodzenia bez kapci — w skarpetkach przez np. 30 min dziennie, następnie wydłużamy czas, a kolejno rezygnujemy z zakładania skarpet i chodzimy po domu boso.

Hartowanie słońcem - kąpiele słoneczne Ten rodzaj hartowania w naszym klimacie jest dostępny jedynie okresowo i silnie uzależniony od pogody. W czasie kąpieli słonecznych ma miejsce wytworzenie barwnika skóry i witaminy D (która ma duży wpływ na odporność), a także wzrost liczby ciał odpornościowych oraz lepsze samopoczucie psychiczne. Ważne jest jednak umiejętne korzystanie z tego typu kąpieli.

SPOSOBY HARTOWANIA ZABIEGAMI WODNYMI Jedną z metod hartowania jest polewanie wodą, czyli wykorzystanie strumienia wody o niskim ciśnieniu. W celu zahartowania, wzmocnienia odporności, poprawy ukrwienia tkanek oraz zwiększenia przemiany materii stosuje się polewanie zimną lub bardzo zimną wodą. Polewanie może być częściowe (miejscowe np. kończyny czy pleców) lub całkowite (całego ciała). Oczywiście metoda ta może być stosowana tylko u osób, które nie mają do tego przeciwwskazań.

Hartowanie przez zimne natryski rozpoczynamy od temperatury 28 -31°C przez bardzo krótki czas ok. 30 s. Z czasem obniżamy temperaturę i wydłużamy czas trwania zabiegu. Bodźce zimne działają szczególnie mocno o poranku. Dlatego też zimny prysznic najlepiej brać rano. Wzięty o tej porze pobudza oraz wspomaga procesy zachodzące o tej porze w organizmie. Innym sposobem hartowania może być stosowanie na przemian ciepłych i zimnych natrysków pod prysznicem. Polewanie ciała na przemian ciepłą i zimną wodą nie tylko hartuje organizm, ale również poprawia krążenie oraz uelastycznia skórę. Można również stosować kąpiele w ciepłej i zimnej wodzie. Innym sposobem może być masaż kostkami lodu. Zabiegi te poprawiają znacznie krążenie krwi.

W określonych warunkach także wysokie temperatury mogą hartować organizm. Przykładem takiego zabiegu jest… sauna. Działając na gruczoły dokrewne, pobudza pracę układu krążenia. Oczywiście w przypadku sauny istotne znaczenie ma naprzemienne ogrzewanie i ochładzanie ciała. Sauna to klasyczne pomieszczenie do pocenia się, w którym panuje wysoka temperatura i niska lub wysoka wilgotność. Prawidłowo przebyte saunowanie składa się z kąpieli w saunie trwających od 5 do 12 minut każda. Jest to tzw. faza nagrzewania. Kąpiel w saunie przeplatana są zimnym prysznicem lub zanurzeniem w zimnej wodzie (tzw. faza ochładzania) oraz odpoczynkiem.

Dziękuję za uwagę.