Zawodoznawstwo jako istotny obszar problemowy doradztwa zawodowego dr

Zawodoznawstwo jako istotny obszar problemowy doradztwa zawodowego dr Marian Piekarski 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 1

Zawodoznawstwo - ? ? ? • • • Charakterystyka zawodowa, Charakterystyka zawodu, Opis zawodu, Profil zawodowy, Zawód, Nomenklatura zawodów, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 2

Zawodoznawstwo - definicje Dwa znaczenia: • wąskie, • szerokie, Szajek S. , System orientacji i poradnictwa zawodowego, Warszawa 1989 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 3

Zawodoznawstwo – znaczenie wąskie • Wiedza o zawodach – czyli znajomość zawodu, • Wyniki badań w odniesieniu do poszczególnych zawodów, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 4

Zawodoznawstwo – odbiorcy 1. Osoby podejmujące decyzje o wyborze szkoły, zawodu lub poszukujące pracy, do których należą: • • Uczniowie różnych typów szkół, podejmujący decyzje edukacyjno zawodowe, Wchodzący na rynek pracy absolwenci tych szkół, Bezrobotni poszukujący pracy, Osoby pragnący zmienić pracę, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 5

Zawodoznawstwo – odbiorcy 2. Pracodawcy poszukujący kandydatów do pracy, 3. Osoby zatrudnione w różnych instytucjach świadczących pomoc w podejmowaniu decyzji dotyczących wyboru szkoły, zawodu i pracy: • Doradcy zawodowi, • Pośrednicy pracy 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 6

Zawodoznawstwo – wiedza o zawodach • Podstawa do budowania charakterystyk i profilów zawodowych występujących w gospodarce narodowej, • Umożliwia klasyfikację zawodów i specjalności, • Określa kierunki i programy kształcenia zawodowego, • Tworzy podwaliny poradnictwa zawodowego, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 7

Zawodoznawstwo – znaczenie szerokie 1. Interdyscyplinarny obszar wiedzy na pograniczu nauk społecznych, przyrodniczych i technicznych, 2. Ogół badań nad właściwościami i warunkami wykonywania zawodów w ich historycznym, społecznym i kulturowym znaczeniu, ich klasyfikacją i statystyką zawodową, wyborem zawodu, przydatności zawodowej 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 8

Zawodoznawstwo – znaczenie szerokie • Definiowanie pojęć i terminów związanych z zawodami i pracą zawodową, • Tworzenie i weryfikowanie teorii opisujących rozwój zawodowy człowieka, wybór zawodu, zachowania w procesie pracy, • Klasyfikacja zawodów wg. różnych kryteriów 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 9

Zawodoznawstwo – znaczenie szerokie • Analizowanie zawodów ze względu na treść pracy oraz wymagania stawiane kandydatom, • Opisywanie zawodów w różnych zakresach i dla różnych odbiorców, • Ustalanie podstaw koniecznych do zdobycia kwalifikacji zawodowych, • Badanie tendencji rozwojowych w zawodach, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 10

Zawodoznawstwo – znaczenie szerokie • Badanie hierarchii prestiżu zawodów (poważanie społeczne), • Gromadzenie wiedzy o uczestnikach rynku pracy: pracodawcach oraz osobach poszukujących pracy, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 11

Zawodoznawstwo – A. Bańka • zawodach i związanych z nimi pracach, • metodach i strategiach badania rynku pracy, • wykonawcach jako podmiotach pracy i zawodu, • pracodawcach jako podmiotach kreujących miejsca pracy, • pracownikach jako podmiotach pracy, • zmianach cywilizacyjnych odnoszących się do zawodów, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 12

Zawodoznawstwo – A. Bańka • zmianach w mentalności ludzi jako podmiotów pracy, • zmianach w metodologii zbierania informacji o rynku pracy, prognozowania zapotrzebowania na pracę i zawody, • innych podmiotach rynku pracy. Bańka A. , Zawodoznawstwo, doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy, Poznań 1995 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 13

Kształcenie przedzawodowe • Rodzaj oddziaływania pedagogicznego w okresie przedszkolnym i szkolnym, poprzedzającym systematyczne kształcenie zawodowe. • Głównym celem jest zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy człowieka, kształtowanie wiedzy o pracy oraz pozytywnego stosunku do niej, informacja o zawodach, zbliżenie do świata nauki i techniki. Wiatrowski Z. , Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz 2005 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 14

Działalność zawodznawcza 1. Środowisko rodzinne, 2. Przedszkole, 3. Szkoły ogólnokształcące (podstawowa, gimnazjum, liceum), 4. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, 5. Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne, 6. Organizacje młodzieżowe, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 15

Działalność zawodznawcza 7. Kształcenie zawodowe: • Zasadnicza Szkoła Zawodowa, • Technikum, • Uczelnia wyższa, 8. Aktywność zawodowa człowieka, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 16

Kategorie analizy zawodu • Psychologiczne – analiza zadań i czynności zawodowych, wymagań psychofizycznych, cech osobowościowych, • Pedagogiczne – analiza wiadomości, umiejętności i sprawności zawodowych, • Socjologiczne – analiza systemu współdziałania w pracy zawodowej, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 17

Opis zawodu • • Zadania i czynności, Środowisko pracy, Uwarunkowania społeczne, Warunki organizacyjne, Wymagania procesu pracy, Wymagania fizyczne i zdrowotne, Przeciwwskazania zdrowotne, 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 18

Opis zawodu • • • Wymagania psychologiczne, Kształcenie w zawodzie, Możliwości zatrudnienia, Możliwości awansu w hierarchii zawodowej, Czas pracy, Zawody pokrewne. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 19

Metody badania zawodu • Analiza dokumentacji – czynności zawodowe, opis stanowiska pracy, wytwór pracy, • Obserwacja – proces pracy i jego przebieg, • Badanie opinii – informacja zwrotna na temat przebiegu pracy. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 20

Zawód jako kategoria poznawcza Zawód jest definiowany jako: • zespół czynności wymagających określonych kwalifikacji, wykonywanych poza gospodarstwem domowym będących podstawą utrzymania pracownika i jego rodziny oraz pozycji w społeczeństwie, • samo wykonywanie czynności oparte na kwalifikacjach, wykazywanie ich w celach zarobkowych wynikających z podziału pracy, Nowacki T. , Korabiowska-Nowacka K. , Baraniak B. , Nowy słownik pedagogiki pracy, Warszawa 2000. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 21

Zawód jako kategoria poznawcza Według Zygmunta Wiatrowskiego zawód stanowi nie tylko kategorii głównie ekonomiczno socjologicznej, ale także pedagogiczną, która ma 4 dopełniające się cechy: • jest układem wyodrębnionych i powtarzających się czynności, • określa pozycję społeczno – zawodową pracownika, • stanowi źródło utrzymania, • wymaga specjalnego przygotowania zawodowego, Wiatrowski Z. , Podstawy pedagogiki pracy, Bydgoszcz 2005 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 22

Zmiany w istocie pracy ludzkiej Praca fizyczna Mechanizacja Automatyzacja Robotyzacja Informatyzacja - cyfryzacja 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 23

Zawód jako kategoria poznawcza Tadeusz Nowacki wyróżnia 4 czynniki, które mają wpływ na wybór zawodu: • genetyczne; • środowiskowe; • edukacyjne; • dążenia własne jednostki; Nowacki T. , Zawodoznawstwo, Radom 1999. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 24

Współczesny model zawodoznawstwa Zawodoznawstwo Praca i zawód człowieka 11/4/2020 Narzędzia zawodowej pracy człowieka Materiały zawodowej pracy człowieka Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej Wytwory zawodowej pracy człowieka 25

Praca człowieka • Działalność, której wynikiem są produkty materialne, usługi lub wytwory kultury. Nowacki T. , Korabiowska-Nowacka K. , Baraniak B. , Nowy słownik pedagogiki pracy, Warszawa 2000. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 26

Rodzaje pracy ludzkiej Praca Ludzie 11/4/2020 Rzeczy Dane Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej Działalność artystyczna 27

Narzędzia zawodowej pracy człowieka • Przedmioty i urządzenia proste lub złożone umożliwiające wykonanie czynności w procesie pracy. Czarnecki K. , Podstawowe pojęcia zawodoznawstwa, Sosnowiec, 2008. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 28

Podział narzędzi pracy Narzędzia proste 11/4/2020 Przyrządy Urządzenia Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej Maszyny 29

Materiały pracy człowieka • To z czego są wytworzone lub z czego się składają przedmioty albo powstają rzeczy lub obiekty w toku pracy człowieka. Bralczyk J. , Słownik 100 tysięcy potrzebnych słów, Warszawa, 2005. 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 30

Materiały pracy człowieka Materiały Naturalne 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej Sztuczne 31

Wytwory pracy człowieka § To, co zostało wytworzone, dzieło, produkt materialny i niematerialny powstały w efekcie pracy zawodowej człowieka, wynik procesu produkcyjnego. Czarnecki K. , Podstawowe pojęcia zawodoznawstwa, Sosnowiec 11/4/2020 Centrum Pedagogiki i Psychologii Politechniki Krakowskiej 32