Zajcia z Finansw Publicznych nr 5 Zasada jawnoci

Zajęcia z Finansów Publicznych nr 5 Zasada jawności i przejrzystości finansów publicznych

• Zasady budżetowe są doktrynalnymi postulatami pod adresem ustawodawstwa i praktyki dotyczącymi prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej, w celu optymalnej realizacji jej zadań. Część z tych postulatów została zrealizowana ( choć nie jest to wymóg konieczny, bo te postulaty nie mają charakteru wiążącego), przyjmując postać konkretnych przepisów prawno – finansowych.

Jawność i przejrzystość finansów publicznych • W znaczeniu ekonomicznym jawność należy rozumieć jako swobodny dostęp obywatela do informacji o działalności państwa w wymiarze finansowym. Natomiast w znaczeniu prawnym jawność gospodarowania środkami publicznymi oznacza możliwość poznania i zrozumienia pełnego obrazu rzeczywistości w zakresie finansów publicznych, dzięki stosowaniu jednolitych reguł klasyfikacji dochodów i wydatków publicznych, zasad rachunkowości i planów kont oraz jednolitej sprawozdawczości.

• Przejrzystość finansów publicznych stanowi uzupełnienie zasady jawności i jej gwarancję. Przejrzystość rozumiana jest jako czytelność sytuacji sektora finansów publicznych. Umożliwia praktyczną przyswajalność udostępnianych materiałów, ich dokładną analizę i ocenę. Przejrzystość finansów publicznych zapewniona jest poprzez stosowanie jednolitych zasad klasyfikacji dochodów i wydatków publicznych oraz tych samych reguł księgowości i sprawozdawczości przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych.

• W piśmiennictwie zwraca się uwagę na materialny i formalny aspekt jawności finansów publicznych. • Od strony formalnej jawność jest realizowana poprzez zapewnienie możliwości poznania przebiegu prac w ramach procedury budżetowej oraz wielkości liczbowych dotyczących finansów publicznych, a także dostępu do dokumentów. Prawidłowe funkcjonowanie procedur dostępu do informacji może stanowić wypełnienie tej zasady. • Dużo trudniejsza w praktyce jest do zrealizowania materialna strona zasady jawności. Zwraca tu uwagę się bowiem nie tyle na dostępność "zewnętrzną", ale na jasność merytoryczną, czytelność i pełne zrozumienie procesów dotyczących finansów publicznych (por. C. Kosikowski, Prawo finansowe w Unii Europejskiej i w Polsce, s. 299).

• Na jakich poziomach jest realizowana Jawność i Przejrzystość finansów publicznych ?

A. Konstytucja RP • • • Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy.

B. Ustawa o dostępie do informacji publicznej • Art. 1. 1. Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie. • 2. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi, pod warunkiem że nie ograniczają obowiązków przekazywania informacji publicznej do centralnego repozytorium informacji publicznej, o którym mowa w art. 9 b ust. 1, zwanym dalej "centralnym repozytorium".

• • • Art. 6. 1. Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o: 1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o: a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej, b) projektowaniu aktów normatywnych, c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań; 2) podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o: a) statusie prawnym lub formie prawnej, b) organizacji, c) przedmiocie działalności i kompetencjach, d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach, e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3 -5, f) majątku, którym dysponują;

• Przepis art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej - określa rodzaje informacji publicznej podlegające udostępnieniu, przy czym nie jest to wykaz zamknięty. • W orzecznictwie sądowym przyjmuje się, że informacją publiczną jest treść każdego dokumentu, który odnosi się do organu władzy publicznej i dotyczy sfery jego działalności, bez względu na to, w jaki sposób dokumenty znalazły się w posiadaniu tego organu i jakiej sprawy dotyczą.

• Przykładem mogą być informacje o przekazanych do gminy dokumentach w związku z reformą administracji publicznej (zob. wyr. WSA w Warszawie z 26. 3. 2014 r. , II SAB/WA 722/13, Legalis), kosztorys inwestorski (zob. wyr. NSA z 27. 3. 2012 r. , I OSK 155/12, Legalis), czy też opinie prawne zlecone przez Kancelarię Prezydenta RP (zob. wyr. WSA w Warszawie z 3. 8. 2011 r. , II SAB/WA 193/11, Legalis).

C. Ustawy określające ustrój jednostek samorządu terytorialnego • Ustawa o samorządzie gminnym deklaruje jawność działalności organów gmin, z zastrzeżeniem że ograniczenie jawności może wynikać wyłącznie z ustaw (art. 11 b ust. 1 Sam. Gmin. U). Rozwinięciem tego przepisu jest art. 61 Sam. Gmin. U, który stanowi, że gospodarka finansowa gminy jest jawna; jednocześnie artykuł ten określa obowiązki wójta we wskazanym zakresie.

• Ustawa o samorządzie powiatowym i ustawa o samorządzie województwa. Podobne regulacje znalazły się w ustawie o samorządzie powiatowym oraz ustawie o samorządzie województwa, przy czym zasada jawności gospodarki finansowej została sformułowana tam nieco inaczej. Gospodarka środkami finansowymi znajdującymi się w dyspozycji powiatu lub – odpowiednio – samorządu województwa jest jawna (art. 61 Sam. Powiat. U i art. 72 Sam. Woj. U).

D. Ustawa o finansach publicznych z 2009 r. • IV Rozdział u. f. p. poświęcony jest niemal wyłącznie zasadzie jawności; termin "przejrzystość" jest użyty tylko raz (nie licząc tytułu rozdziału) w odniesieniu do planów kont (art. 40 ust. 4 Fin. Publ. U). Domniemywać można, że realizowaniu zasady przejrzystości finansów publicznych według ustawodawcy służyć ma opisywana w tym rozdziale klasyfikacja budżetowa, rachunkowość i sprawozdawczość. Jasny i rzetelny obraz finansów publicznych to jednak tylko jeden z aspektów ich przejrzystości.

• Należy podkreślić, że regulacje dotyczące zasady jawności finansów publicznych usytuowane w ustawie o finansach publicznych mają charakter -lex specialis w stosunku do zasad odnoszących się uzyskiwania informacji na podstawie ustawy o dostępie do informacji publicznej (lex generalis)

Formy jawności gospodarowania środkami publicznymi • Instrumenty służące realizacji zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi przewidziane zostały w art. 34 u. f. p. Można je podzielić na następujące kategorię: • A) jawność debaty: - Budżetowej w Sejmie i Senacie oraz debat budżetowych w organach stanowiących jednostek samorządu terytorialnego - Nad sprawozdaniami z wykonania budżetu państwa w Sejmie i debat nad sprawozdaniami z wykonania budżetów JST - Nad projektem uchwały w sprawie wieloletniej prognozy finansowej JST

B) podawanie do publicznej wiadomości: Ø kwot dotacji udzielanych z budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego, Ø kwot dotacji udzielanych przez państwowe fundusze celowe, Ø zbiorczych danych dotyczących finansów publicznych, Ø informacji o wykonaniu budżetu państwa za okresy miesięczne; Ø zakresu zadań lub usług wykonywanych lub świadczonych przez jednostkę oraz wysokości środków publicznych przekazanych na ich realizację, Ø zasad i warunków świadczenia usług dla podmiotów uprawnionych, Ø zasad odpłatności za świadczone usługi;

• C) Udostępnianie: Ø udostępnianie przez Narodowy Fundusz Zdrowia informacji o przychodach i kosztach oraz o świadczeniodawcach realizujących świadczenia opieki zdrowotnej, z którymi Fundusz zawarł umowy, o zakresie przedmiotowym umów oraz o sposobie ustalania ceny za zamówione świadczenia; Ø udostępnianie przez jednostki sektora finansów publicznych wykazu podmiotów spoza sektora finansów publicznych, którym ze środków publicznych została udzielona dotacja, dofinansowanie realizacji zadania lub pożyczka, lub którym została umorzona należność wobec jednostki sektora finansów publicznych; Ø corocznych sprawozdań dotyczących finansów i działalności jednostek organizacyjnych należących do sektora finansów publicznych;

• D) podejmowanie, w głosowaniu jawnym i imiennym, uchwał organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego dotyczących gospodarowania środkami publicznymi;

• E) zapewnianie radnym danej jednostki samorządu terytorialnego dostępu do: a) dowodów księgowych i dokumentów inwentaryzacyjnych - z zachowaniem przepisów o rachunkowości oraz o ochronie danych osobowych, b) informacji o wynikach przeprowadzonych kontroli gospodarki finansowej, c) sprawozdania z wykonania planu audytu za rok poprzedni;

• Zasady dostępu do posiedzeń Sejmu i Senatu:

• Podstawy dostępu do posiedzeń Sejmu i Senatu określone są w regulaminach tych organów (odpowiednio art. 172 –Sejm i 36 – Senat)

• Art. 172. 1. Posiedzenia Sejmu są jawne. Jawność posiedzeń Sejmu zapewnia się w szczególności poprzez: • 1) wcześniejsze informowanie opinii publicznej o posiedzeniach Sejmu, • 2) umożliwienie prasie, radiu i telewizji sporządzania sprawozdań z posiedzeń Sejmu, • 3) umożliwienie publiczności obserwowania obrad Sejmu z galerii w sali posiedzeń Sejmu, na zasadach określonych przez Marszałka Sejmu w przepisach porządkowych. • 2. Sejm, na wniosek Prezydium Sejmu lub co najmniej 30 posłów, może uchwalić tajność obrad, jeżeli wymaga tego dobro Państwa. • 3. Sejm rozstrzyga o tajności obrad bez udziału publiczności i przedstawicieli prasy, radia i telewizji, po wysłuchaniu uzasadnienia wniosku - bez debaty. Uchwała o tajności obrad podejmowana jest bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

• Art. 36. 1. Posiedzenia Senatu są jawne. • 2. Senat na wniosek Marszałka Senatu lub co najmniej 10 senatorów może uchwalić tajność obrad, jeżeli wymaga tego dobro państwa. Uchwałę w tej sprawie Senat podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. • 3. Senat rozstrzyga o tajności obrad na posiedzeniu niejawnym.

• Zasady dostępu do posiedzeń organów stanowiących JST:

• Kwestie dostępu do posiedzeń organów stanowiących JST regulują przepisy ustaw ustrojowych, w tym art. 11 u. s. g. , art. 8 u. s. p. oraz art. 15 a u. s. w. Przepisy te jednakowo dla wszystkich JST stanowią, że działalność organów gminy, powiatu i województwa jest jawna

• Dostęp do obrad organów pomocniczych!

• Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że skonkretyzowane w art. 18 ustawy o dostępie do informacji publicznej prawo dostępności posiedzeń organów kolegialnych władzy publicznej dotyczy tych organów, które pochodzą z powszechnych wyborów!. • Posiedzenia kolegialnych organów pomocniczych organów, o których mowa w ust. 1 art. 18, są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub gdy organ pomocniczy tak postanowi.

• Oznacza to, że co do zasady jawne i dostępne z mocy prawa są posiedzenia komisji senackich oraz komisji organów stanowiących JST. Ponadto wstęp na posiedzenia organów kolegialnych i udostępnianie z nich materiałów dokumentujących te posiedzenia obejmuje również posiedzenia rad dzielnic, oraz rad sołeckich (jako kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów). Natomiast posiedzenia komisji sejmowych nie są z mocy prawa objęte jawnością ( Wyrok WSA w Bydgoszczy z 4. 4. 2006 r. SA/Bd 1153/05).

• Przykłady naruszeń dostępu do informacji publicznej ( w tym finansowej)

• Rada Gminy M. uchwałą z dnia 1 grudnia 1998 r. zakazała nagrywania obrad sesji Rady na kasecie wideo w dniu 1 grudnia 1998 r. Uchwałę podjęto na podstawie § 7 regulaminu obrad Rady Gminy M. , stanowiącego załącznik do statutu Gminy, uzasadniając ją koniecznością zapewnienia sprawnego przebiegu sesji. Wojewoda O. rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 29 grudnia 1998 r. stwierdził nieważność tej uchwały. W uzasadnieniu podał, że uchwała jest sprzeczna z art. 61 ust. 2 Konstytucji RP, który w ramach obywatelskiego prawa do informacji przewiduje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku i obrazu. Powołany natomiast § 7 regulaminu obrad Rady pozwala jedynie przewodniczącemu obrad na nakazanie opuszczenia sali osobie spoza Rady, która swoim zachowaniem lub wystąpieniem zakłóca porządek posiedzenia. Nie może być więc podstawą do wprowadzenia zakazu utrwalania przebiegu obrad na kasecie wideo.

• Grupa radnych na czele z przewodniczącym Rady wniosła do Naczelnego Sądu Administracyjnego skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody. Na zapytanie sądu pismem z dnia 25 lutego 1999 r. przewodniczący Rady Gminy M. wyjaśnił, że skargę wniosły indywidualne osoby (radni) podpisani pod skargą. Po wezwaniu sądu Rada Gminy podjęła również w dniu 28 kwietnia 1999 r. uchwałę o zaskarżeniu rozstrzygnięcia nadzorczego do Naczelnego Sądu Administracyjnego. W skardze zarzucono naruszenie interesu prawnego skarżących oraz naruszenie art. 107 § 3 kpa i art. 61 Konstytucji RP. Zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze nie ma dostatecznego uzasadnienia prawnego i faktycznego. Narusza ponadto art. 61 Konstytucji RP przez wybiórcze zastosowanie ust. 2 tego przepisu z pominięciem ust. 3 i 4. (. . . )

Pytanie: Czy zgodny z przepisami u. f. p. będzie regulamin obrad rady miejskiej , który umożliwia rejestrację obrad tylko dla osób mających miejsce siedzące oraz przewiduje ewentualne zezwolenie przewodniczącego rady na rejestrację z innego miejsca ?

Nie jest dopuszczalne podjęcie przez organ generalnego aktu ograniczającego ten dostęp! • Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (do 2003. 12. 31) w Warszawie • z dnia 12 października 1999 r. • II SA 220/99 • Uchwała rady gminy zakazująca rejestrowania obrazu z jej obrad narusza konstytucyjną zasadę jawności działania organów władzy publicznej. • Wokanda 2000/7/41

• Zmiany wprowadzone USTAWĄ z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz. U. z dnia 16 stycznia 2018 r. ) Wejście w życie przepisów : 31 stycznia 2018 r.

• Art. 20. 1. (Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminy) Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał. • 1 a. Rada gminy może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady. • 1 b. Obrady gminy są transmitowane i utrwalane za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i dźwięk. Nagrania obrad są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej i na stronie internetowej gminy oraz w inny sposób zwyczajowo przyjęty. !Analogiczne przepisy wprowadzono także na szczeblu powiatu (art. 15 ust. 1 a ustawy o samorządzie powiatowym) i województwa samorządowego (art. 21 ust. 1 a ustawy o samorządzie województwa )

• Czy uprawnienie do uczestnictwa w posiedzeniach organów zawsze musi być równoznaczne z koniecznością wpuszczenia każdego zainteresowanego na salę obrad ?

• Prawo dostępu na posiedzenia nie ma charakteru bezwzględnego i nie przejawia się wyłącznie w formie wstępu na posiedzenia. Niemniej w takich sytuacjach organy mają jednak obowiązek zapewnienia lokalowych i technicznych środków umożliwiających wykonywanie prawa dostępu do posiedzeń (np. zapewnienie transmisji audiowizualnej lub teleinformatycznej z posiedzeń).

• Czy Zapis statutu gminy o treści "Udostępnienie dokumentów odbywa się w budynku Urzędu Miejskiego w każdy wtorek w godzinach od 900 do 1400" może być zgodny z ustawą o dostępie do informacji publicznej ?

• Nie taki zapis byłby niezgodny z treścią art. 3 ust. 2 powołanej ustawy, według którego prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej, zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych. Oznacza to, że organ administracji publicznej jest zobowiązany nie tylko do informowania o swojej działalności, lecz także do udostępniania źródeł tej informacji. Informacją jest nie tylko prawo do informacji przetworzonej, ale też prawo wglądu do dokumentów, będących w posiadaniu tego organu. • • Wyrok • Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie • z dnia 7 listopada 2007 r • II SA/Rz 438/07

• Czy Rada Gminy może wprowadzić w statucie zapis uzależniający udostępnienie protokołu sesji rady i protokółów z obrad komisji od ich "formalnego przyjęcia„ ?

• Rada gminy, ustalając w statucie - a więc w akcie niższego rzędu zasady udostępnienia dokumentów organów gminy, nie była, żadnym przepisem rangi ustawowej, upoważniona do wyłączenia zasady jawności działania gminy i ograniczania dostępu do dokumentu, jakim jest protokół sesji rady przed jego przyjęciem. Wprowadzając w statucie zapis uzależniający udostępnienie protokołu sesji rady i protokółów z obrad komisji od ich "formalnego przyjęcia", rada naruszyła w istotny sposób przywołane wyżej przepisy art. 61 Konstytucji, art. 11 b ust. 2 i 3 u. s. g. oraz art. 19 ustawy o dostępie do informacji publicznej. Tym samym pozbawiono obywateli dostępu do informacji publicznej, jaką jest protokół sesji rady, na pewnym etapie działania organów (przed przyjęciem przez radę). W konsekwencji ograniczono tym samym możliwości uczestniczenia obywateli w podejmowaniu decyzji w sprawach publicznych i sprawowaniu kontroli nad tym procesem. • Wyrok • Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu • z dnia 6 listopada 2008 r. • III SA/Wr 418/08

• Czy dane dotyczące wynagrodzenia asystenta burmistrza jest informacją publiczną?

• Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 18 lutego 2015 r. I OSK 796/14 • Informacją publiczną nie jest to, jakie wynagrodzenie otrzymuje konkretna osoba, ale kwota wydawana na utrzymanie danego etatu.

• Dlaczego u. f. p. przewiduje obowiązek podejmowania, w głosowaniu jawnym i imiennym, uchwał organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego dotyczących gospodarowania środkami publicznymi ? (art. 34 ust. 1 pkt 10) u. f. p. )

• Artykuł 34 ust. 1 pkt 10 u. f. p. wprowadził z dniem 1 stycznia 2010 r. nakaz głosowania jawnego i imiennego nad uchwałami organu wykonawczego JST dotyczącymi gospodarowania środkami publicznymi. Jawność głosowania nad uchwałami dotyczącymi gospodarowania środkami publicznymi (niezależnie od organu) byłą już wcześniej przewidziana w art. 12 ust. 3 pkt 9 u. f. p. z 2005 r.

• Obowiązek głosowania imiennego został wprowadzony przez ustawodawcę wyłącznie wobec organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego, z uwagi na ich kompetencje związane z wykonywaniem budżetu. • Taki sposób głosowania umożliwia ustalenie odpowiedzialności członków organów kolegialnych za podejmowane przez ten organ decyzję np. w przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych. Jawność głosowania nie gwarantowała bowiem możliwości ustalenia osób głosujących „za” lub „przeciw” uchwale. Obecnie wprowadzona reguła głosowania imiennego powoduje, że konieczne jest udokumentowanie rodzaju oddanego głosu , co tym samym umożliwia ustalenie kręgu osób odpowiedzialnych za treść rozstrzygnięcia.

• Dlaczego Ustawa o finansach publicznych określając dostęp do informacji publicznej wskazuje, że część z informacji nakazuje podawać do publicznej wiadomości (art. 34 ust. 1 pkt 3, 5, 11, art. 36, art. 37 i art. 38) natomiast inne –udostępniać ( art. 34 ust. 1 pkt 6 -9). • .

• Różnica w tych sformułowaniach, mimo że nie została zdefiniowana w u. f. p. jest zasadnicza

• Uznać należy, że we wszystkich przypadkach, kiedy przepis prawa nakazuje podawać informację do publicznej wiadomości, określone podmioty obowiązane są do działania w celu upublicznienia danej informacji, czyli np. ogłoszenia w BIP. Natomiast „udostępnianie” informacji wiąże się z obowiązkiem podjęcia działań w celu udzielenia informacji dopiero na wniosek zainteresowanego podmiotu i do jego wiadomości.

• Osoba piastująca funkcję publiczną narażona jest - co stanowi zjawisko naturalne w każdym państwie demokratycznym - na wystawienie swoich poczynań pod osąd opinii publicznej i musi liczyć się z krytyką swojego postępowania, która to krytyka jest społecznie pożyteczna i pożądana, jeżeli podjęta została w interesie publicznym i ma cechy rzetelności oraz rzeczowości - a jednocześnie przekracza granic potrzebnych do osiągnięcia społecznego celu krytyki. Granic tych nie da się ogólnie wyznaczyć, ponieważ określają je niepowtarzalne okoliczności konkretnej sprawy. • Wyrok • Sądu Najwyższego • z dnia 28 września 2000 r. • V KKN 171/98

• Zakres ograniczenia jawności gospodarki środkami publicznymi ze względu na ochronę informacji niejawnych

• Podstawowy zakres ograniczenia obywatelskiego prawa dostępu do informacji, o którym mowa w art. 61 Konstytucji RP, wynika z przepisów ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych. W ustawie wyłączono z obywatelskiego prawa dostępu do informacji dane traktowane jako informacje niejawne, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla RP albo byłoby z punktu widzenia jej interesów niekorzystne, także w trakcie ich opracowywania oraz niezależnie od formy i sposobu ich wyrażania.

• Informacje niejawne otrzymują w określonym trybie jeden z rodzajów klauzuli tajności ("ściśle tajne", "poufne" lub "zastrzeżone"). Odpowiednią klauzulę tajności danym informacjom nadaje osoba, która jest uprawniona do podpisania dokumentu lub oznaczenia innego niż dokument materiału, w którym są zawarte.

• Kryterium, którym wytwórca powinien się kierować przed nadaniem informacji właściwej klauzuli tajności, jest rodzaj szkody. • Klauzulę "ściśle tajne" przyznaje się informacjom, których nieuprawnione ujawnienie spowoduje wyjątkowo poważną szkodę dla RP, klauzulę "tajne" – poważną szkodę dla państwa, a klauzulę "poufne" – szkodę dla państwa. Oznaczenie "zastrzeżone" powinno się pojawić na dokumencie zawierającym informacje, których nieuprawnione ujawnienie może zaszkodzić wykonywaniu przez organy władzy publicznej lub inne jednostki organizacyjne zadań w zakresie obrony narodowej, polityki zagranicznej, bezpieczeństwa publicznego, przestrzegania praw i wolności obywateli, wymiaru sprawiedliwości albo interesów ekonomicznych RP.

W związku z tym oznaczenie jej odpowiednią klauzulą tajności jest jedynie wskazówką dla odbiorcy, by właściwie ją chronił przed nieuprawnionym ujawnieniem czy zniszczeniem.

Przejrzystość finansów publicznych • Jednolita klasyfikacja budżetowa, stosowane reguły księgowości oraz sprawozdawczość sektora finansów publicznych związane są z zasadą przejrzystości finansów publicznych. • Zasada przejrzystości w klasycznym ujęciu związana była ściśle (czasem nawet utożsamiana) z zasadą szczegółowości, rozumianą jako przejrzysty i czytelny system klasyfikowania dochodów i wydatków [por. np. W. Wójtowicz (red. ), Zarys finansów publicznych, 2011, s. 83; E. Chojna-Duch, Polskie prawo finansowe, s. 87– 89; E. Denek, J. Sobiech, J. Wolniak, Finanse publiczne, s. 62; A. Komar, Finanse publiczne, s. 70– 73].

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych

Klasyfikacja budżetowa • Pojęcie klasyfikacji budżetowej oznacza podział dochodów i wydatków (przychodów i rozchodów) budżetowych według ustalonych kryteriów (podmiotowych, przedmiotowych i ekonomicznych). • Jej celem jest uporządkowanie procesów planowania, ewidencji i sprawozdawczości. • Klasyfikacja budżetowa stanowi zatem system oznaczeń służących do opisywania dochodów, wydatków oraz przychodów i rozchodów, występujących w poszczególnych jednostkach sektora finansów publicznych.

• Układ klasyfikacji dla dochodów, wydatków oraz przychodów JSFP oraz środków z UE i innych zagranicznych środków opiera się na strukturze hierarchicznej działów, rozdziałów i paragrafów klasyfikacji.

• Najwyższym poziomem klasyfikacji budżetowej są działy, które odpowiadają podstawowym rodzajom działalności gospodarki budżetowej. Klasyfikacja budżetowa zawiera 33 działy, do których przyporządkowane są symbole klas Polskiej Klasyfikacji Działalności (M. Wojtczak, Podstawy finansów publicznych, s. 39). Klasyfikacja działów jest trzycyfrowa, np. 020 – Leśnictwo, 750 – Administracja publiczna, 926 – Kultura fizyczna i sport.

• Kolejnym poziomem są rozdziały, które wchodzą w skład działów i uszczegóławiają rodzaje działalności. Rozdziały są oznaczone pięcioma cyframi, przy czym pierwsze trzy cyfry oznaczają numer działu, a kolejne dwie – numer rozdziału, np. 02001 – Gospodarka leśna, 75075 – Promocja jednostek samorządu terytorialnego, 92601 – Obiekty sportowe.

• Trzecim i najniższym poziomem są paragrafy klasyfikacji budżetowej, które mają zastosowanie do dochodów i wydatków budżetu oraz środków pochodzących z UE i innych zagranicznych niepodlegających zwrotowi. Paragrafy oznaczane są czterema cyframi. Trzy pierwsze cyfry oznaczają rodzaje dochodów, wydatków oraz środków z UE i innych zagranicznych niepodlegających zwrotowi np. 401 – Wynagrodzenia osobowe pracowników, 421 – Zakup materiałów i wyposażenia, 426 – Zakup energii; trzy pierwsze cyfry dla rodzaju dochodów: 031 – Wpływy z podatku od nieruchomości, 032 – Wpływy z podatku rolnego, 033 – Wpływy z podatku leśnego.

• Czwartą cyfrą paragrafów jest 0 lub odpowiednio cyfra od 1 do 9, która oznacza źródło pochodzenia dochodów, środków z UE i innych zagranicznych oraz źródło finansowania wydatków, np. 4217 – Zakup materiałów i wyposażenia – sfinansowany ze środków europejskich, 6057 – Wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych – sfinansowane ze środków europejskich.

• Klasyfikacja przychodów i rozchodów

• Według paragrafów klasyfikuje się również źródła przychodów i rodzaje rozchodów budżetu państwa i budżetów JST. • Numeracja paragrafów przychodów i rozchodów jest trzycyfrowa, np. 952 – Przychody z zaciągniętych pożyczek i kredytów na rynku krajowym, 992 – Spłaty otrzymanych krajowych pożyczek i kredytów. W finansach publicznych, poza tradycyjną klasyfikacją budżetową w układzie działów, rozdziałów i paragrafów, funkcjonują jeszcze inne klasyfikacje. Dotyczy to klasyfikacji wydatków strukturalnych oraz klasyfikacji wydatków w układzie zadaniowym.

Do stosowania klasyfikacji budżetowej zobowiązane są: 1) jednostki budżetowe, 2) samorządowe zakłady budżetowe.

Klasyfikacji budżetowej nie stosują m. in. : • 1) samorządowe i państwowe instytucje kultury, • 2)agencje wykonawcze, • 3) instytucje gospodarki budżetowej, • 4) państwowe i samorządowe osoby prawne.

• Odpowiedzi: • Kazus nr 1: Odp. Nie ma racji art. 34 pkt 8) u. f. p. • Kazus nr 2: Dyrektor IAS nie mógł tego zrobić – naruszył art. 36 pkt 3 u. f. p.

Kazus nr 3 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Szczecinie z dnia 4 sierpnia 2016 r. II SA/Sz 592/16 • 1. Bezsprzecznie kontrakty zawarte z lekarzami przez samodzielny publiczny szpital rejonowy mają charakter informacji publicznej dotyczą bowiem sposobu wydatkowania majątku publicznego przez podmiot należący do sektora finansów publicznych, zobligowany do przestrzegania zasady jawności gospodarowania środkami publicznymi. • 2. Prawo do prywatności pozwala odmówić udostępnienia tylko i wyłącznie tej treści kontraktu zawartego pomiędzy lekarzem a samodzielnym publicznych szpitalem rejonowym, która bezpośrednio narusza to prawo, natomiast pozostała część kontraktu podlega udostępnieniu

• Zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 885 ze zm. ), co do zasady gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Nie może również ujść uwadze, że wynagrodzenia lekarzy finansowane są ze środków będących w dyspozycji SPSR, w tym z środków publicznych uzyskiwanych za świadczenia zdrowotne. • Zamieszczenie w kontraktach klauzuli, że lekarze nie wyrażają zgody na udostępnianie treści kontraktu osobom trzecim, nie ma znaczenia dla oceny czy kontrakt stanowi informację publiczną, a także nie powoduje nadania kontraktom "klauzuli tajności".

• Jawność i związany z nią dostęp do informacji publicznej mają wymuszać transparentność, uczciwość oraz legalność działania władzy publicznej i zapewnić społeczną kontrolę nad działaniami organów administracji publicznej i podmiotami gospodarującymi mieniem publicznym. Proces i sposób realizacji opieki leczniczej finansowanej ze środków publicznych musi być transparentny do granic kolizji z realnymi, regulowanymi prawem, innymi uprawnieniami. Należy dostrzegać właściwe proporcje pomiędzy sferą prywatności i publiczności, a w przypadku zbiegu obu tych sfer, nie jest prawidłowy pogląd, że jedynie z uwagi na sferę prywatności, prawo do informacji publicznej podlega automatycznemu wyłączeniu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r. , sygn. akt I CSK 190/12 - LEX nr 1283743 oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 marca 2006 r. , sygn. akt K 17/05 - OTK-A 2006/3/30, Dz. U. 2006/49/358).

• Kazus nr 4 • Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 27 czerwca 2018 r. I OSK 1843/16 Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje: Oceniając w tych kategoriach uprawnienie M. K. do wniesienia skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny nie znalazł przesłanek uzasadniających istnienie interesu prawnego warunkującego posiadanie przymiotu strony w rozumieniu art. 173 § 2 Post. Adm. U. Wnoszący skargę kasacyjną nie posiadał bowiem statusu strony w postępowaniu administracyjnym zakończonym zaskarżoną decyzją.

• Ze akt sprawy wynika, że postępowanie w niniejszej spawie o udostępnienie informacji publicznej w trybie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t. j. Dz. U. z 2014 r. poz. 782 ze zm. ), dalej Dost. Inf. Pub. U, zostało wszczęte na wniosek J. P. , skierowany do Prezydenta Miasta Ostrowa Wielkopolskiego. Niewątpliwie zatem stronami niniejszego postępowania są wnioskodawca i organ, do którego wniosek o udostępnienie informacji publicznej został skierowany. Po wydaniu zaskarżonego wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu postanowieniem z dnia 10 maja 2016 r. wydanym w niniejszej sprawie dopuścił M. K. na jego wniosek do udziału w postępowaniu sądowoadministracyjnym Na etapie postępowania drugoinstancyjnego do postępowania tego, postanowieniem z dnia 25 października 2016 r. wydanym w niniejszej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny dopuścił do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania Stowarzyszenie S. z siedzibą w W. Do rozważenia zatem pozostaje czy skarżący kasacyjnie posiada status strony w niniejszym postępowaniu.

• Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że M. K. nie może być stroną niniejszego postępowania. • W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do przyjęcia, że udział M. K. w niniejszym postępowaniu znajduje oparcie w jego interesie prawnym mającym swoje źródło w normie prawa materialnego czy przepisie prawa procesowego, z których wynikałyby jakiekolwiek prawa lub obowiązki skarżącego kasacyjnie. Powyższe, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego oznacza, że M. K. nie posiadał także interesu prawnego, o którym mowa w art. 50 § 1 Post. Adm. U. Wobec tego uznać należy, iż M. K. nie posiadał uprawnień do wniesienia skargi kasacyjnej od zaskarżonego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu Kielcach z dnia 9 kwietnia 2010 r. Tylko istnienie tej legitymacji umożliwiałoby Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu merytoryczne rozpatrzenie skargi kasacyjnej. Brak legitymacji prowadzić powinien do oddalenia skargi kasacyjnej bez badania zasadności zarzutów w niej podniesionych, a nie do odrzucenia skargi kasacyjnej. Brak legitymacji do wniesienia skargi kasacyjnej nastąpił bowiem po analizie przepisów prawa, z których mógłby wynikać interes prawny skarżącego kasacyjnie.