ywienie Prawidowe ywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod wzgldem
Żywienie
Prawidłowe żywienie zaspokaja potrzeby organizmu pod względem kalorycznym, jakościowym i ilościowym składników odżywczych Równowaga energetyczna Dobowy bilans energii wprowadzonej = energii zużytej
BILANS ENERGETYCZNY Wydatkowanie energii Dowóz energii Czynniki kontrolujące Genetyczne Dieta Psychiczne socjologiczne, kulturowe PPM Aktywność fizyczna SDDP
Bomba kalorymetryczna
RÓWNOWAŻNIKI ENERGETYCZNE FIZYCZNE BIOLOGICZNE (kcal) BIAŁKA 5, 3 4, 0 WĘGLOWODANY 4, 1 4, 0 TŁUSZCZE 9, 3 9, 0 ETANOL 7, 1 7, 0 1 kcal = 4, 182 k. J
Kalorymetria bezpośrednia
Podstawowa przemiana materii /PPM/ Najmniejsze nasilenie przemian biochemicznych dostarczających organizmowi tylko tyle energii, ile potrzeba do zachowania go przy życiu w spoczynku – zachowania podstawowych czynności życiowych U dorosłych wynosi ok. 1 kcal/kg m. c/godz 38 -40 kcal/m 2/godz PPM zależy od: wieku, płci, masy ciała, wzrostu, stopnia aktywności poszczególnych narządów, funkcjonowania hormonów (hh. tarczycy, katecholaminy), stanu układu nerwowego, odżywienia, temp. ciała
Całkowita przemiana materii /CPM/ Poziom przemian, który występuje w codziennych warunkach bytowych Czynniki wpływające na CPM: Ø PPM Ø skład przyjmowanych pokarmów (dieta standardowa - 10%PPM) Swoiście dynamiczne działanie pokarmu (SDDP) – wydatkowanie energii koniecznej do asymilacji składników pokarmowych w organizmie (na 100 dostarczonych kcal): • białka – 30% • tłuszcze – 6% • węglowodany – 5% Ø stopień aktywności fizycznej (wg J. Konturka) • mała – 1, 4 i 1, 5 • umiarkowana – 1, 7 • duża – 2, 0 • klimat, środowisko, – współczynnik aktywności fizycznej
Składniki odżywcze: Ø budulcowe (białka, składniki mineralne, woda) Ø energetyczne (tłuszcze, węglowodany) Ø regulujące (witaminy, składniki mineralne)
Węglowodany Ø Główne pokarmowe źródło energii 55 -60% dobowego zapotrzebowania energetycznego 10% - cukry proste Ø Glukoza – główne źródło energii (komórki nerwowe, erytrocyty, komórki rdzenia nerki) Ø Glikogen - ↓ 1 % zasobów energetycznych organizmu (wątroba - 75 -100 g, mięśnie - 300 -400 g) Ø Konieczne dla syntezy i utleniania tłuszczów Ø Składnik glikolipów, glikoprotein (błony podstawne, mukopolisacharydy, mielina, hormony, receptory) Ø Włókna pokarmowe /zalecane spożycie – 27 -40 g/d/ Ø Nierozpuszczalne w wodzie • • Ø ↑ wydzielanie śliny, soków trawiennych wiąże wodę, poprawia perystaltykę jelit Rozpuszczalne w wodzie • (celuloza, lignina) (pektyny, gumy, śluzy roślinne) wiąże wodę, toksyny, cholesterol
Tłuszcze • źródło witamin rozpuszczalnych w tłuszczach • źródło niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych: Ø omega 6: kwas linolowy kwas arachidonowy, kwas dihomo- linolenowy - źródła: olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany) Ø omega 3: kwas alfa-linolenowy → kwas eikozapentaenowy, kwas dokozaheksaenowy - źródła: ryby, olej sojowy, rzepakowy, bezerukowy, orzechy • skoncentrowane źródło energii (15 -30% dobowego zapotrzebowania energetycznego) • izolacja termiczna, ochrona przed urazami • uczucie sytości (!)
Tłuszcze WNKT: omega 6 (kwas linolowy) i 3 (alfa-linolenowy) • Składniki błon komórkowych i mitochondrialnych • Kwas linolowy zwiększa estryfikację cholesterolu, a więc obniża zawartość wolnego cholesterolu w hepatocytach – wzrost liczby receptorów dla LDL • Kwas arachidonowy - prekursor prostaglandyn, leukotrienów • Kwas eikozapentaenowy (EPA) hamuje powstawanie w trombocytach tromboksanu A 2 (działanie przeciwzakrzepowe)
Cholesterol • element błon • prekursor kwasów żółciowych, witaminy D, hormonów steroidowych • transport kwasów tłuszczowych Wpływ kwasów tłuszczowych na poziom cholesterolu wielonienasycone cholesterol całkowity cholesterol LDL ↓ ↓ ↑ rozwój płytek miażdżycowych jednonienasycone ↓ ↓ nasycone ↑ ↑
BIAŁKA - ROLA Ø Ø Ø źródło niezbędnych aminokwasów elementy strukturalne enzymy, hormony, neuromodulatory, neurotransmitery transportery tlenu (hemoglobina) czynniki utrzymujące ciśnienie osmotyczne (albuminy) czynniki utrzymujące równowagę kwasowo-zasadową (albuminy i hemoglobina) Ø czynniki transportujące (albuminy, globuliny) Ø przeciwciała (globuliny) Ø składniki chromatyny (nukleoproteiny) Ø źródło energii (powinny pokrywać 10 -15% dobowego zapotrzebowania energetycznego) Minimum białkowe: 0, 8 – 1 g białka mieszanego / kg masy ciała / dobę - czynniki determinujące zapotrzebowanie: wiek, ciąża, laktacja, profil hormonalny, stan układu nerwowego, choroby, wartość biologiczna przyjmowanego białka
Białka • Białko pełnowartościowe (I grupy) – głównie zwierzęce - zawiera wszystkie niezbędne AA w ilości i proporcjach zapewniających ich maksymalne wykorzystanie do syntezy białek organizmu oraz zachowania równowagi przemiany azotowej • Białko niepełnowartościowe (II grupy) - roślinne • AA egzogenne - niezbędne: treonina, walina, leucyna, izoleucyna, fenyloalanina, tryptofan, metionina, lizyna, histydyna Ø AA wytwarzane w organizmie z AA egzogennych: § Tyrozyna ( z fenyloalaniny) § Cysteina (z metioniny)
Równowaga przemiany azotowej q RÓWNOWAGA PRZEMIANY AZOTOWEJ ilość azotu wprowadzanego z pokarmem = ilości azotu wydalanego z moczem, kałem i potem Ø Dodatni bilans azotowy: - okresy wzrostu i rozwoju (dzieci, kobiety w ciąży) - rekonwalescencja - trening sportowy Ø Ujemny bilans azotowy: - niedobór białka przyjmowanego z pokarmem - zwiększona utrata białka (np. białkomocz) - hipermetabolizm (np. nadczynność tarczycy)
ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA 1. Dbaj o różnorodność spożywanych produktów. 2. Strzeż się nadwagi i otyłości, nie zapominaj o codziennej aktywności fizycznej. 3. Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem energii (kalorii). 4. Spożywaj codziennie co najmniej dwie duże szklanki mleka. Mleko można zastąpić jogurtem, kefirem, a częściowo także serem. 5. Mięso spożywaj z umiarem. 6. Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców. 7. Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających dużo cholesterolu i izomery trans nienasyconych kwasów tłuszczowych. 8. Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy. 9. Ograniczaj spożycie soli. 10. Pij wystarczającą ilość wody. 11. Nie pij alkoholu.
Zapotrzebowanie kaloryczne Ø Ciąża • I trymestr zapotrzebowanie kaloryczne bez zmian • II i III trymestr zapotrzebowanie wzrasta o 300 -500 kcal/dobę (wiek, styl życia, aktywność fizyczna) – 2500 -2700 kcal/dobę Ø Przyrost masy ciała w ciąży o BMI przed ciążą: <19, 8 – 12, 5 -18 kg 19, 8 – 25 – 12, 5 -16 kg 25, 1 -29, 9 – 7 -11, 5 kg >30 - <7 kg
Karmienie • Zapotrzebowanie wzrasta o więcej niż 500 kcal/dobę • 2700 -3000 kcal/dobę
Najczęściej popełniane błędy żywieniowe * * Nieregularne spożywanie posiłków Niejedzenie śniadania Spożywanie głównego posiłku wieczorem Dieta źle zbilansowana pod względem jakościowym i ilościowym
Najczęściej popełniane błędy żywieniowe * * Codzienne jedzenie słodyczy Spożywanie zbyt małej ilości warzyw i płynów Brak kontroli nad jakością spożywanych posiłków Zaniżanie w samoocenie ilości spożywanych pokarmów
Otyłość epidemia XXI wieku
Metody oceny otyłości BMI = waga (kg) / wzrost (m 2) Niedowaga BMI 18, 5 Norma BMI = 18, 5 -24, 9 Nadwaga BMI = 25 -29, 9 Otyłość BMI > 30 Otyłość olbrzymia BMI 40
Metody oceny typu otyłości Otyłość brzuszna: >94 (102)cm dla mężczyzn >80 (88)cm dla kobiet
Ile kilogramów powinno się redukować i w jakim czasie ? chudnąć 1 kg tygodniowo jeść � 1000 kcal dziennie Spalenie 7000 kcal oznacza redukcję 1 kg masy ciała (tkanki tłuszczowej lub mięśniowej)
Ilość kcal dziennie w diecie redukującej (1000 kcal) Produkty zbożowe Warzywa Owoce Mleczne Nabiałowe Mięsne Tłuszcze 260 kcal 200 kcal 190 kcal 120 kcal 90 kcal 40 kcal Ogółem 1000 kcal/dobę
Przybliżona wartość kaloryczna poszczególnych posiłków (1000 kcal) Śniadanie II Obiad Podwieczorek Kolacja 200 kcal 150 kcal 350 kcal 100 kcal 200 kcal
Ø Witaminy • - Podział : rozpuszczalne w wodzie rozpuszczalne w tłuszczach Źródła, rola, objawy niedoboru, toksyczność Ø Makro- i makroelementy
- Slides: 30