YOUN BAKIM ALIANLARINDA TKENMLK Uzm Hem Aye NEL
YOĞUN BAKIM ÇALIŞANLARINDA TÜKENMİŞLİK Uzm. Hem. Ayşe İNEL MANAV Sağlık Slayt Arşivi: http: //hastaneciyiz. blogspot. com
Stres, a y e v ş i n i Bir kiş am ş a y l e s i ş i k ya e v , n i r e l talep a ş a b e d n ikisi r i b n u g y u çıkma ve e m r e v i k p şekilde te ğı ı t ş a i n i s i t ye ya e v l e n o y s emo e m n e l k ü y k fizyoloji durumu. İş stresi, Genel olara k gerektirdiğ işin i yetenekler in, kaynakların ya da çalışanın gereksinim lerinin yeterince karşılanama dığı durumlarda ortaya çıkan bir se ndrom.
GENEL UYUM SENDROMU �Alarm aşaması �Direnç aşaması �Tükenme aşaması
B İ R E �Bireylerin kişilik yapıları Y �İş yaşamı dışındaki yaşantıları S E L Ö �Örgüt kültürü R �İletişim sorunları G �Rollerinin belirsizliği Ü �İş yükü T �Performans değerlendirme ve terfi S Fiziksel koşullar Stres E �Faktörleri L
Stres Kaynakları �Aşırı hasta yükü ve hasta bakımı ile ilgili stresler, �Ağır hastaların tedavisi ile ilgilenmek, ölmekte olan hasta ile çalışma ve her yaştan hastanın ölümü ile baş etmek, �Acı çekmeyi gözlemleme, �Hasta ve ailesi ile çok iç içe olmak, hasta ve ailesinin talepleri ile çevrilmiş olmak, �Mesleki beklentilerini gerçekleştirememek, �Organizasyonel faktörler, �Özel yaşamda çatışmalar, kişisel yas, mali endişeler, kişisel hastalık.
Stres Str esle baş etm e Etkin Etkisiz başetme stres kaynağı problemi çözme, stresi idare edilebilir sınırlar içinde sürdürme, çatışmaları çözümleme, gereksinimleri karşılama. kendini değerli hissetme duygusunu ve genel sağlığı sürdürebilme, kişilerarası ilişkileri yeniden düzenleyebilme, ümidi koruma, işlevselliği sürdürme ya da artırma. Stresin sonuçlarına maruz kalma
Problem odaklı başa çıkma; �Problem ile yüzleşme, �Sorun oluşur oluşmaz ele alma, �Problemi tekrar tanımlama, �Çözüm üzerinde tartışma, �Bilgi arama, �Olumlu, hedefe yönelik düşünceler, � İrrasyonel inançlarla savaşmak, �Zihinde canlandırma, �Sürecin sonucunu düşünme, planlı hareket etme.
Duygu odaklı başa çıkma; �Problemlere optimistik bakma, �Durumu kabul etme, �Sosyal destek arama, �Diğerleriyle paylaşma, mesafe koyma, �Dikkati başka yöne çekme, �Uyaranları azaltma, uyuma, ilaç kullanımı, egzersiz, �Relaksasyon, mizah, masaj, boş zamanlarda keyifli etkinliklerde bulunmak gibi aktiviteleri içerir.
Bireysel Önlemler � Kişilik özelliklerinin Stresin önlenmesi değiştirilmesi � Egzersiz ve spor � Solunum egzersizi � Meditasyon � İşle ilgili stresin aynı problemi yaşayan kişilerle paylaşılması, � Gevşeme � Beslenme düzeni � Sosyal destek � Zaman yönetimi
Örgütsel Önlemler Bireyin örgüte uyumu Stresin önlenmesi � Çatışma yönetimi � Stres Yönetim programları � Katılımcılığın desteklenmesi � Rol Karışıklığının giderilmesi � Kariyer olanağı sağlanması � Çalışma ortamının uygunluğunun sağlanması �
Tükenmişlik; stresle etkin şekilde başa çıkmadaki başarısızlığın sonucu Cotton
Tükenmişlik; profesyonel bir kişinin mesleğinin özgün anlamı ve amacından kopması, hizmet verdiği insanlar ile artık gerçekten ilgilenemiyor olması. Maslach
Tükenmişlik Sendromu Tükenmişliğin yalnızca yorgunluk, yıpranma ve iş doyumsuzluğundan kaynaklanmadığını; fiziksel bitkinlik, süregen yorgunluk, çaresizlik ve ümitsizlik, olumsuz kişilik algılaması, işe, aileye ve çevreye karşı olumsuz tutumlar içeren fiziksel, duygusal ve zihinsel bir sendrom. Maslach
Tükenmişlikte Maslach Yaklaşımı 1. 2. 3. Duygusal Tükenme Duyarsızlaşma Kişisel Başarı
Duygusal Tükenme: Bilişsel, duyuşsal ve fiziksel yorgunluk ile birlikte ortaya çıkan enerji yoksunluğu ve duygusal kaynakların bitmesini nitelemektedir. Kişinin yaptığı iş nedeniyle emosyonel olarak kendini aşırı yüklenmiş, tükenmiş hissetmesidir ve tükenmişliğin en önemli belirleyicisidir.
Duyarsızlaşma: Kişinin hizmet verdiklerine karşı –bu kişilerin birer birey olduklarını dikkate almaksızınduygudan yoksun biçimde tutum ve davranışlar sergilemesidir.
Kişisel Başarı: Kişisel başarı eksikliği ise, sorunun başarı ile üstesinden gelememe ve kendini yetersiz görme olarak tanımlanır. Kişinin işe karşı motivasyonu düşmüştür, kontrol eksikliği ve çaresizlik hisseder.
TÜKENMİŞLİĞİN NEDENLERİ Çevresel Faktörler 1. İş yükü 2. Kurumun yapısı 3. Kontrol eksikliği 4. Fiziksel koşullar
TÜKENMİŞLİĞİN NEDENLERİ Bireysel Özellikler YAŞ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ KENDİNİ GERÇEKLEŞTİRME BİREYSEL İHTİYAÇLAR CİNSİYET MEDENİ DURUM
1. 2. 3. • Şevk ve Coşku Dönemi • Durgunluk Dönemi • Hayal Kırıklığı Dönemi • Apati 4. TÜKENMİŞLİĞİN EVRELERİ
TÜKENMİŞLİĞİN ETKİLERİ Psikofizyolojik: �Yorgunluk ve bitkinlik hissi, enerji kaybı, � Kronik soğuk algınlığı, �Sık baş ağrıları ve uyku bozuklukları, �Gastrointestinal bozukluklar ve kilo kaybı, � Solunum güçlüğü, �Psikosomatik hastalıklar, �Koroner kalp rahatsızlığı insidansında artma.
�Duygusal bitkinlik, �Kronik bir sinirlilik hali, çabuk öfkelenme, � Zaman zaman bilişsel becerilerde güçlükler yaşama, � Hayal kırıklığı, çökkün duygu durum, �Anksiyete, huzursuzluk, sabırsızlık, �Benlik saygısında düşme, değersizlik, TÜKENMİŞLİĞİN eleştiriye aşırı duyarlılık, ETKİLERİ �Karar vermekte yetersizlik, apati, boşluk ve Psikolojik belirtiler: anlamsızlık hissi, ümitsizlik.
TÜKENMİŞLİĞİN ETKİLERİ Davranışsal belirtiler: �Hatalar yapma, �Bazı şeyleri erteleme yada sürüncemede bırakma, �İşe geç gelme, izinsiz olarak yada hastalık nedeni ile işe gelmeme, işi bırakma eğilimi, �İşte ve iş dışındaki ilişkilerde bozulma, �Kaza ve yaralanmalarda artış, �Meslektaşlara ve hizmet verilen kişilere, mesleğe vb. . karşı alaycı bir tavır sergileme, �İşle ilgilenmek yerine başka şeylerle vakit geçirme, kuruma ilginin kaybı, �Hizmetin niteliğinde bozulma.
ÖNLEME VE BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİ I: ORGANİZASYON DÜZEYİNDE �Devlet yönetimi düzeyinde yapılması gerekenler: Ülkemizde hastanelerin çağdaş yönetim ilkelerine uygun olarak örgütlenmesi için çalışanların görevlerini ve yetkilerini belirleyen gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve yaşama geçirilmesi. Sistemdeki ödül kaynaklarının arttırılması, uzun çalışma saatlerinin azaltılması, düşük ücret sorunun giderilmesi, tatil ve sosyal aktivite olanaklarının arttırılması, personel yetersizliği sorununun giderilmesi.
İş yeri yöneticileri düzeyinde yapılması gerekenler: � Görev tanımlarının açık ve net olması, � İşe yeni başlayan kişinin oryantasyon programına katılımı ve süpervizyon sağlanması, � İş ile çalışan arasında uyumu sağlamak için işin modifiye edilmesi, � Bölümlerin özelliklerine göre etkin personel planının yapılması, � Düzenli ekip içi toplantıları ile öneri ve eleştirilerin alınması, � Sorun çözmede kalıcı mekanizmaların oluşturulması, sorunların ilk ortaya çıkış anında ele alınması,
İş yeri yöneticileri düzeyinde yapılması gerekenler: �Sürekli eğitim olanaklarının sağlanması, �Sistemdeki ödül kaynaklarının çoğaltılması, �Çalışanların bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına önem verilmesi ve kolaylaştırılması, �Alınan kararlara katılımın sağlanması gereklidir. �Hoşgörülü, esnek, adaletli, katılımcı bir yönetim anlayışı ve dinleyen, değer veren bir yönetici, tükenmenin önlenmesi ve giderilmesinde son derece önemlidir.
II. BİREYSEL DÜZEYDE Tükenmişlik seviyesine gelmiş olan bireyin en önemli ihtiyacı güç ve inançtır. Bu aşamadan çıkış için bakış açılarının, düşünce sisteminin, değerler sıralamasının değiştirilmesi ve geliştirilmesi gerekir. “Her şey benim kontrolümde olsun, mükemmel olursam kontrolü ele alabilirim, başkalarını memnun etmek zorundayım, insanları incitmemem gerekir, herkes beni sevsin” gibi. . .
� İşe başlamadan önce kişi yaptığı işin zorluklarını ve risklerini öğrenmelidir. � Tükenmenin ne olduğunun ve belirtilerinin bilinmesi kişinin kendindeki durumu erkenden tanımasını ve çözüm aramaya yönelmesini sağlayacaktır � Kişiler duygularını ve zorluklarını paylaşmaları gerektiğinde yardım istemeleri konusunda teşvik edilmelidirler. � Kişinin insan olarak sınırlılıkları olan birey olduğunu ve sorumluluklarının sınırlarını bilmesi, gereksiz ve kaldıramayacağı yüklerin altına girmesini önleyebilir. � Kişi hizmet sunduğu kişilere ancak kendi sorumluluk sınırları içinde yardım edebileceğini, kurumun sınırlılıklarını kendisinin aşamayacağını, aşmasının da gerekmediğini, tüm sistemin sorunlarından değil ancak kendi yaptıklarından sorumlu olduğunu bilmelidir.
� Kişi yaşamının iş dışındaki alanlarını geliştirmesi için teşvik edilmelidir. � Kişi tatil ve dinlenme olanaklarını mutlaka kullanmalıdır. � İşyerindeki rutin alışkanlıklarını bırakmak, monotonluğu azaltmak, örneğin her öğle tatilini aynı kişilerle aynı yerde geçirmek yerine değişik öğle tatili planları yapmak yararlı olabilir. � İş çıkışı rahatlatıcı aktivitelerde bulunmak son derece yararlıdır. Özellikle fiziksel boşalım sağlayan spor aktiviteleri yararlıdır. � Rahatlamak aslında bazen iyi anları anımsamak kadar basittir. � Nefes alma, gevşeme teknikleri, meditasyon yapılabilir. � Hayatınızda nükteye, mizah dergilerine yer verebilir, evinizde sakinleşip dinlenebileceğiniz rahatlama köşesi oluşturabilirsiniz.
İş arakadaşları düzeyinde yapılması gerekenler: � Aynı yerde çalışan kişilerin zaman iş dışı konularda konuşmaları ve birlikte hoşça vakit geçirmeleri, aralarında daha sıcak ve yakın bir ilişki kurulmasını sağlayarak birbirlerine olan desteklerini arttırır. � Birlikte çalışanların uyumlu bir ekip çalışması içinde olmaları, � Birlikte çalışmadan doğan sorunların zamanında, sorun kronikleşmeden çözülmesi gereklidir � İşte karşılan sorunların ve duygusal zorlukların paylaşılabileceği destekleyici grupların oluşturulması da yararlıdır. � Daha kıdemli iş arkadaşları, işe yeni başlayan kişilere gerçekçi rol modelleri olabilmelidirler. � İş yerinde destekleyici bir ortam içinde olmak kritik bir öneme sahiptir.
Aile düzeyinde yapılması gerekenler: İş dışındaki yaşamda ailenin ve diğer yakın kişilerin desteği vazgeçilmezdir, ayrıca bu yolla kişi, işi dışında var olduğu ve takdir edildiği bir alan bulmuş olacaktır. � Sağlık Slayt Arşivi: http: //hastaneciyiz. blogspot. com
- Slides: 31