YNETM ve RGT TEORLER A Klasik rgt Teorisi

YÖNETİM ve ÖRGÜT TEORİLERİ A. Klasik Örgüt Teorisi B. Neo – Klasik Örgüt Teorisi C. Çağdaş Örgüt Teorileri D. Modernizm – Postmodernizm – Modern Sonrası

KLASİK ÖRGÜT TEORİSİ • Otoriter özelliğe sahiptir • Görevlerde uzmanlaşma ve bölümlere ayrılma gerektirir • Dikey süreçler = Dikey büyüme = Yetki ve sorumluluk devri, komuta birliği, rapor verme • Görevsel süreçler = Yatay büyüme = Örgütün uzmanlaşmış kesimlere bölünmesi • Yapı = Örgütü oluşturan çeşitli görevler arasında mantıklı ve duyarlı ilişki yaratma aracı • Denetim Alanı = Yöneticinin etkin olarak denetleyebileceği ast sayısı

Klasik Yönetim Düşüncesinin Savundukları • Örgüt verimliliği, üretimin rasyonelliği ile ölçülür. • İnsanlar rasyonel davranır. • Örgüt üyeleri, üstlerinin rehberlikleri olmadan pozisyonlarının gerektirdiği ilişkileri yürütemezler. • Görev sınırları belirlenmedikçe ve sınırlar içinde kalınmaya zorlanılmadıkça işgörenler yetkileri dışına çıkarlar. • Faaliyetlerin, görevlerin önceden belirlenmesi ve düzenlenmesi mümükündür.

Klasik Yönetim Düşüncesinin Savundukları • Yönetim, işgörenlerin biçimsel faaliyetleri ile ilgilenir. • Örgüt faaliyetlerinin yönetiminde, objektiflik esastır. • Koordinasyon gönüllü değildir, üst kademece yönetilir. • Yetki üst kademededir (yukarıdan aşağıya) • Uzmanlaşma verimliliği arttırır, kontrolü kolaylaştırır. • Yönetim fonksiyonları kişisel ve çevresel faktörlerden etkilenmez, evrenseldir.

Klasik Örgüt Teorisini oluşturan “ 3 ” yaklaşım 1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 2. Yönetim Süreci Yaklaşımı 3. Bürokrasi Yaklaşımı

1. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Frederick Winslow Taylor 1911 İşletmenin biçimsel yapısını incelemektedir. – Deneyime dayalı usuller yerine, her işin her öğesi için bilimsel metoda dayalı yöntem – İşgörenlerin bilimsel olarak seçimi, gelişim için gerekli eğitim – Bilimsel ilkelere uygun işi, yönetim kademeleri işgörenlerle yakın iş birliği kurarak sağlar – İşgörenler ve yönetim arasında iş ve sorumluluk paylaşımı Örgüt Teorisine Katkıları – İş dizaynı ve standartlaşma – Fonksiyonel formenlik

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Henry Fayol 1916 Organizasyonun tamamını ele almaktadır. Her organizasyonda faaliyetler 6 grupta toplanır. – – – Teknik faaliyetler Ticari faaliyetler Finansal faaliyetler Güvenlik faaliyetleri Muhasebe faaliyetleri Yönetim faaliyetleri

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Fayol’a göre ; 1) Hiyerarşik yapıda aşağıya inildikçe teknik yeterlilik, yukarı çıkıldıkça yönetsel yetkinlilik artmaktadır. 2) Prensipler (kural ve kaideler), her yönetici tarafından değişen şartlara uygun olarak ayarlanmaktadır.

2. Yönetim Süreci Yaklaşımı Fayol’a göre en fazla kullanım zorunluluğu olan prensipler ; • • • Yetki ve sorumluluk / İnsiyatif Emir – Komuta / Hiyerarşi Merkezileşme / Yönetim birliği Örgüt amaçlarının bireysel amaçlardan üstünlüğü İş bölümü / Ücret ve ödül / Disiplin / Eşitlik Birlik ve beraberlik ruhu / Örgüte bağlılık

3. Bürokrasi Yaklaşımı Max Weber Akılcı kural va kaidelere dayanan bir modeldir. Bürokrasinin özellikleri : – Tüm faaliyetler, görevler önceden belirlenmiş ve yazılı olarak bildirilen (yönetmelik ve tüzüklere göre)biçimsel görevlerle dağıtılmıştır. – Yetkiler açıkça belirlenmiştir. Keyfi yetki yoktur. – Akılcı ücretlendirme, cezalar ve ödüllendirmeler kademeli olarak açıklanmıştır. – İşe göre işgören seçme – Her ast, bağlı olduğu üstçe denetlenmektedir. İlişkiler ispat amacıyla yazılı haberleşmeye dayandırılmaktadır. – Emir altındaki kişiler ve araçlar özel işler için kullanılamaz.

Klasik Örgüt Teorisine Yöneltilen Eleştiriler • Birey kişiliği, doğal gruplar, örgüt içi çatışma, ve karar verme büyük ölçüde ihmal edilmiştir. • Dar ve sınırlı, mekanik ve bürokratik özelliğe sahiptir.

NEO-KLASİK ÖRGÜT TEORİSİ Klasik teorinin, sadece maddi unsurlara dayanarak beşeri faktörleri göz ardı ederek organizasyonu açıklamasına tepki olarak Neo Klasik teori geliştirilmiştir. Neo Klasik = Klasik + ( bireysel davranış + doğal grup etkisi )

Neo-Klasik Teoriyi Oluşturan Yaklaşımlar 1. Hawthorne Araştırmaları – Elton Mayo 2. Tavistock Enstitüsü Araştırması 3. Douglas Mc Gregor’un X ve Y Kuramı 4. Chris Argyris’in Olgunlaşma Kuramı

Hawthorne Araştırmaları Elton Mayo Teknik ve fiziksel koşullar kontrol edildiğinde ve değişiklik olmadığı durumlarda dahi verimlilik artışının devamlı olma nedenleri : • Grup Oluşturma • Arkadaşlık ve sevgi bağlarının güçlülüğü • Üstlerin astlar üstündeki güvene dayalı iyi yaklaşımları

Tavistock Enstitüsü Araştırması Ortak paylaşımları olan informal grubun oluşturulmasına engel olan teknolojik gelişme ve yöntem değişiklikleri, yönetsel yönden bir çok psikolojik sorunları beraberinde getirmektedir.

Douglas Mc Gregor – X/Y Kuramı Klasik yönetim tasvirine uygun X Kuramı Beşeri ilişkiler kuramına uygun Y Kuramı • İş, başarı kaynağıdır • Sıkı denetim ve ceza, kişiyi örgütsel amaçlara yöneltmez • Elverişli koşullar altında, normal insan sorumluluk altına girer ve hatta onu arar

Olgunlaşma Kuramı Chris Argyris İşletme için faydalı olunacağına inanılan işgören olgunlaşması; ancak işgörene çeşitli nedenlerle işlerinde yükselme ve serbest yetki kullanımı verilerek sağlanabilir. Ancak bu yetki ve sorumluluk örgüt yapısı gereği sıkıca kontrol edilir. Bu da astları üstlere bağımlı hale getirir.

NEO-KLASİK ÖRGÜT TEORİSİ • İş Bölümü : Uzmanlaşmanın yarattığı tek düzelik ve yorgunluk için iş bölümü çalışmaları yapılmıştır. • Dikey-Yatay Bölünme : Bölünme ile oluşan gruplaşmış organizasyonun başarısı bölümleri temsil eden beşeri unsurun yetenek ve davranışlarıyla ilgilidir. • Denetim Alanı : Alanın genişliği yetenek, denetlenecek insanlar ve görevlerin çeşitliliği ve iletişim etkinliğinden oluşmaktadır.

NEO-KLASİK ÖRGÜT TEORİSİ • Yapı : Yapı ne kadar hesaplanarak oluşturulmaya çalışılsada anlaşmazlıklar kaçınılmazdır. Bu sebeple neo-klasikçiler astların yönetim ve kararlara katılmasını, iyi haberleşme ağı gerekliliğini, insana değer verilmesini ve motivasyonu arttırıcı çabalara geçilmesini savunmuşlardır.

Neo-Klasik Yönetim Düşüncesi • İnsan faktörü, örgüt işleyişi üzerindeki etkisi dolayısıyla incelenmiştir. • Beşeri ilişkiler dikkate alınmıştır. • Örgütün biçimsel yapısının yanında sosyal yapısının bulunduğu kabul edilmiştir. Hatası : İş görenlerin gereğinden fazla güdülenmeleri kendi başlarına birer varlık oldukları düşüncesinden kurtulamamalarına sebep olmuştur.

ÇAĞDAŞ ÖRGÜT TEORİLERİ A. Sistem Yaklaşımı B. Durumsallık Yaklaşımı 1. Organizasyon ve Teknoloji İlişkisi • • Woodwart Araştırması Aston Grubu Araştırması Tavistock Enstitüsü Çalışmaları (İngiliz Kömür Madeni) Charles Perrow Rutin/Rutin Olmayan İş Sınıflaması 2. Organizasyon ve Çevre İlişkisi • • • Burns ve Stalker Araştırması Lawrence - Lorsch Araştırması Robert Duncan Araştırması 3. Organizasyon ve Strateji İlişkisi

Sistem Yaklaşımı • Kapalı Sistem Kendi kendine yeten ve çevresinden ayrılmış bir yapısal özellik gösterir. Bütün kapalı sistemler bozulmaya, etkinsizliğe ve dağılmaya eğilimlidir.

Sistem Yaklaşımı • Açık Sistem ile çevre arasında enerji, bilgi, materyal alışverişi olan sistemdir. Öngörülen çıktılarla elde edilen çıktılar arasında farklılık varsa, bu farklılık girdilerde değişiklik yapılarak giderilir.

Açık Sistem Özellikleri • Dışardan veya diğer sistemlerden bilgi, enerji, madde veya malzeme alırlar. • Dışarıdan aldıkları bu girdileri dönüşüm süreci yoluyla amaçları doğrultusunda işleme tabi tutarlar. • Bu çıktılar yeni girdiler oluşturabileceği gibi mal veya hizmet şeklinde de olabilirler. • Feed-back yardımıyla faaliyetlerini kontrol ederler. • Dış çevre değişikliklerine karşı iç değişiklik yaparak dinamik denge oluştururlar. • Entropi vardır ve buna dışarıdan bilgi, enerji ve materyal alarak karşı koyarlar.

Sistem Yaklaşımı-Yönetim-Yönetici • Örgüt faaliyetlerinin geliştirilmesi için iç ve dış çevre faktörleri bir bütün olarak değerlendirilmelidir. • Yönetici, kendi sisteminin bağlı olduğu diğer alt sistemleri ve çevre şartlarını da dikkate almaktadır. • Yöneticiye kendi sisteminin amaçlarını daha geniş bir sistemin amaçları ile ilişkilendirmek fırsatını vermiştir. • Yönetici örgüt yapısını, alt sistemlerin amaçları ile uyumlu kurma imkanına kavuşmuştur. • Yönetici alt sistemleri değerlerken bunların üst sisteme yaptığı katkıyı belirleme imkanına kavuşmuştur.

Sistem Yaklaşımının Yararları • Örgüt birimleri arasında işbirliği ve koordinasyon sağlar. • Örgüt bütününe, değişime ve içinde bulunulan çevreye önem vererek örgütsel çalışmalara daha gerçekçi bir bakış getirmiştir. • Personelle örgüt birbirini tamamlayan unsurlar olarak görülmüştür. • Kompleks hale gelen örgütlerin incelenmesini ve çözümlenmesini daha kolay hale getirmiştir. • Alt sistemler arasında uyumlu çalışmayı sağlar. • Sosyolojik yaklaşımın gelişmesine katkıda bulunmaktadır.

Sistem Yaklaşımına Yöneltilen Eleştiriler • Teori oluşturmaktan ziyade kavramsal çerçeve üzerinde yoğunlaşması, • Ve bu kavramların yetersiz ve kısıtlı olması, • Çok iyi yönetici kavramını ve bu yöneticiler arasındaki ekip çalışmasını zorunlu kılmaktadır.

Durumsallık Yaklaşımı • • • Organizasyonla ilgili herşeyin “koşullara bağlı” olduğu fikri esastır. Organizasyon yapısı içsel ve dışsal koşulların ilişkisine göre şekil alır. Her yer ve koşulda tek bir en iyi organizasyon yoktur. “En iyi” durumdan duruma değişecektir. Organizasyonu sistem olarak ele alır. Şekil a Koşullar ile yönetimin kararları yani yönetim organizasyon arasındaki ilişiki dikkate alınır. Durum ve koşullara göre hangi ilke ve koşullara ne zaman-nasıl uyulması gerektiği bellidir.

Organizasyonu etkileyen içsel ve dışsal faktörler Dışsal Faktörler Müşteriler Pazar Koşulları Rekabet Devlet Sosyo-Kültürel Koşullar Organizasyon Yapısı Yapılacak İş Personel Niteliği Kullanılan Teknoloji Amaçlar Misyon/Vizyon İçsel Faktörler

Organizasyon ve Teknoloji Her yeni teknolojik gelişme toplumda bir seri değişikliğe sebep olmaktadır. “Değişim” e uymanın yarattığı sorunlar, değişime direnç, hızlı değişim gibi konular hemen her kişi ve kuruluşun günlük yaşamına girmiştir.

Teknoloji bir organizasyonda ; • • Kişileri Grupları Örgütsel ilişkileri Yönetim tekniklerini etkileyecektir. Teknoloji kompleks hale geldikçe organizasyon üzerindeki etkileride o derece çapraşık olur.

Teknoloji Tanım : Input Teknik araçlar Teknik Araçlar : 1. Fiziksel Araçlar : Makine, teçhizat, donanım 2. Fikirsel Ararçlar : Çeşitli modeller, programlar, kavramlar Output

WOODWARD Araştırması Pazar payı, bu paydaki değişmeler, karlılık, sermaye yatırımları, firmaların ünü ve personelin tutumu gibi kriterler işletmenin başarı ölçüsü olarak kullanılmıştır. Buna göre işletmeler ; • Ortalama üstü • Ortalama altı olarak 3 grupta toplanmıştır.

Teknoloji dikkat çekiyor !!! • Bazı işletmeler basit ve fazla çapraşık olmayan metot ve süreçleri • Bazıları ise son derece kompleks faaliyetler, alet ve teçhizat topluluklarını input larında kullanmaktadırlar.

Birim / Kitle / Süreç Üretimleri • Birim üretim : Müşteri spesifikasyonlarına göre imalat vardır. Faaliyetler arkaya tekrarlanmaz. Teçhizat kullanımı her siparişte değişir. Standartlaşma hemen yoktur. • Kitle üretimi : Output büyük partiler halinde ve standart olarak üretilir. Süreçteki faaliyetler ve teçhizat az tekrarlanan türdendir. • Süreç üretimi : Teknoloji daha gelişmiş ve output tamamen standarttır. Süreçteki faaliyetler, teçhizat tamamen belli ve tekrarlanan cinstendir.

Woodward Birim teknolojide ; küçük samimi grupların varlığının katılımı yüksek, katılığı az, müsaade edici bir ortam yani “Organik” bir ortam oluşturduğu sonucuna varmıştır. Birim teknoloji kullanan, en başarılı olan organizasyonların organik bir yapıya sahip olduklarını belirlemiştir.

Woodward • Kitle üretim : Görevler belirli, emir-komutakurmay çatışması var, endüstriyel ilişkiler genelde iyi değil. Yani mekanik bir yapı hakim olduğundan en başarısız organizasyon yapısıdır. • Süreç teknoloji = Birim teknoloji

ASTON Grubu Araştırması Üç ana değişken üzerinde durmuştur: 1. Faaliyetlerin yapılandırılması 2. Otorite yoğunlaşması (Karar verme yetkisi) 3. İş akışının kontrolü Organizasyon yapıları ; • Organizasyonun amaçları • Kaynakları • Kullandığı teknoloji • Çevre ilişkisi • Sasiplik durumu gibi faktörlerden etkilenmektedir. Organizasyon büyüklüğü arttıkça, organizasyonda ihtisaslaşma ve formalleşmenin arttığı belirlenmiştir.

TAVISTOCK Enstitüsü Çalışmaları (Kömür Madeni) II. Dünya savaşından sonra İngiltere de kömür madenlerinde ki kömür çıkarmada yapılan teknolojik değişmelerin organizasyon yapısı ve işleyişi üzerindeki etkileri ararştırma konusudur.

Kömür Madeni Sosyo-Teknik Sistem • Madende 2 veya 4 kişilik gruplar halinde çalışılmakta • Kömür elle kazılmakta • Küçük gruplar oluşturulmakta • Yüz-yüze temas edilebilmekte • Üretim miktarı kendi kararlarına bağlı olmakta • Kendi aralarında iş bölümü yapılabilmekte • Çeşitli konularda birbirlerine yardım etmektedirler

Üretimi arttırmak, kömür kazılarını rasyonelleştirmek amacı ile ; • • • Kazma işi makinelere devredildi Koridor halinde kazma işine geçildi Kömür yürüyen bantlarla taşınmaya başlandı Kitle üretimi teknolojisine geçiş yapıldı İşçilerin kazı yeteneği önemini kaybetti Küçük gruplar parçalanmış, fiziksel olarak birbirlerinden ayrılmışlar, dayanışma ortamı kaybolmuştur. • Üretimle ilgili kararlar yöneticilere geçmiştir

CHARLES PERROW – Rutin/Rutin olmayan iş Uygulamalı olmayıp, teorik niteliklidir. Rutin İş : İşleri yapmak için tam olarak bilinen tekniklerin olduğu, bu tekniklerin aynı tür inputlara uygulandığı, metot ve teknikler konusunda belirsizliğin az olduğu durumları ifade eder. Rutin Olmayan İş : Pek az bilinen teknik ve metodun bulunduğu, mevcut teknik ve metodların başarılı olup olmayacağının belirsiz olduğu, yapılacak pek çok işin olduğu, input ların standart olmadığı durumları ifade eder.

Rutin-Rutin Olmayan İşlerin çeşitliliği AZ ÇOK Araştırma İhtiyacı (istisna az) (programlanamayan işler) ÇOK (istisna çok) RUTİN SANAT OLMAYAN RUTİN MÜHENDİSLİK AZ (programlanabilir işler)

Rutin-Rutin Olmayan İşler • Kare 2 : Çeşitli sorunlarla karşılaşan, bu sorunları çözmek için hazır teknik ve metodlara sahip olmayan, araştırma ihtiyacı yüksek olan, organik organizasyon yapısı • Kare 3 : İşlerin çeşitliliğinin az olduğu ve bu işlerin nasıl yapılacağı konusunda belirli tekniklerin mevcut olduğu mekanik organizasyon yapısıdır. • Kare 1 – 4 : 2 ve 3’ün temsil ettiği uçlar arasında kalmakta mekanik ve organik yapı karışımı bir organizasyon yapısı uygun olmaktadır.

Genel Sonuç Organizasyon yapısının dizaynında ve organizasyonda kullanılan çeşitli süreçlerin etkinliğinde , kullanılan teknolojinin rolü önemlidir. Kullanılan teknoloji türüne göre değişik organizasyon yapısı uygun olacaktır.

Organizasyon ve Çevre Durumsallık yaklaşımı organizasyonları birer “açık sistem” olarak ele aldığından, sorun çevresel koşulların bu açık sistemi nasıl etkilediği sorunu olmaktadır.

Çevre Koşullarının Organizasyona Etkisi ÇEVRE KOŞULLARI ORGANİZASYON YAPI ve İŞLEYİŞİ ORGANİZASYONUN ETKİNLİĞİ Ana Fikir : Değişik çevresel koşullarda en uygun olan organizasyon yapı ve süreçlerini belirlemektir.

BURNS – STALKER Çalışması İçerisinde Suni İpek işletmesi, Mühendislik işletmesi bulunan 20 işletme incelenmiştir. Bu araştırmada hiç bir ölçme yapılmamış, araştırma metodu olarak ayrıntılı mülakat kullanılmıştır. • İşletme tepe yöneticileri olmak üzere pek çok yönetici mülakata tabi tutulmuş • Çeşitli alanlarda gözlemler yapılmış • Davranışları etkileyen ilke ve yöntemler belirlenmiştir.

Burns & Stalker • “Çevre” unsurunu, teknoloji ve pazardaki değişme hızına göre incelemiştir. • Organizasyon yapılarını “mekanik” ve “organik” olmak üzere iki grupta sınıflandırmıştır. • Çevre koşullarının durgun ve dengeli, değişim hızının çok az olduğu durumlarda en uygun organizasyon yapısı “mekanik organizasyon”dur. • Çevre koşullarının sürekli ve hızlı olarak değiştiği durumlarda en uygun organizasyon yapısı “organik organizasyon”dur.

Genel Sonuç Organizasyon yapısı ile organizasyonda kullanılan süreçler çevre koşullarına bağlı olarak ele alınırsa, “en iyi” sayılacak organizasyon yapısına ulaşmak için izlenecek bir prensip yoktur. Çevre koşullarının özelliklerine göre uygun olan organizasyon yapısı (mekanik veya organik organizasyon yapısı) değişecektir.

LAWRENCE – LORSCH Çalışması Değişik çevre koşulları altında hangi tür organizasyon yapıları daha etkindir?

Bu araştırmada 3 önemli kavram kullanılmıştır : 1. Farklılaşma : Birimler arasındaki formal yapı farklılığı ile, bu birimlerde çalışanların zihni ve hissel yönelimlerindeki farklılıktır. 2. Koordinasyon : Birimler arasındaki yardımlaşmanın durum ve kalitesi ile bunun nasıl sağlandığıdır. 3. Çevre ve Belirsizlik : • • • Koşullardaki zaman içinde değişme Belirli zamandaki koşullar hakkında bilgi elde etmedeki belirlilik derecesi Çeşitli kararların sonuçları hakkında feedback elde etmekte geçen süre

Hipotez Değişme hızı yüksek, bilgi alma konusunda belirsizlik bulunan ve feedback süresi uzun olan bir ortamda faaliyet gösteren organizasyonların farklılaşma derecesi yüksek olacaktır. Farklılaşma yüksek olduğu ölçüde, bütünleşme ihtiyacı da yüksek olacak ve bunu başarmak güç olacaktır.

Sonuç • Bir organizasyon biriminin iç yapısı (farklılaşma ve koordinasyon), ilgili çevre koşullarının durumuna bağlı olarak şekil alacaktır. • Dinamik, değişken ve belirsiz bir ortamda organizasyonun farklılaşmış ve kooordineleşmiş olması uygundur. Birimlerde koordinasyon araçları kullanılır. • Durgun ve belirli bir ortamda, organizasyon birimlerinde fazla farklılaştırmaya gerek yoktur. Birimlerde, bilinen araçlar (formal yapı, ilke, prensip ve yöntemler, plan ve bütçeler) koordinasyonu sağlamada yeterli olacaktır.

ROBERT DUNCAN Araştırması Çevreyi ; basit-karmaşık ve statik-dinamik (durgun-değişken) boyutları ile ele almıştır.

Basit-Karmaşık / Statik-Dinamik Basit Çevre : Karar organının dikkate almak zorunda kaldığı faktörlerin azlığını ve birbirine benzemesini ifade eder. Karmaşık Çevre : Karar organının dikkate almak zorunda kaldığı faktörlerin sayısının çoğaldığını ve birbirinden farklılaştığını ifade eder. Statik Çevre : Karar organının dikkate almak zorunda kaldığı çevresel faktörlerin zaman içinde değişmediğini ifade eder. Dinamik Çevre : Karar organının dikkate almak zorunda kaldığı çevresel faktörlerin zaman içinde niteliğinin değiştiğini ve yeni faktörlerin ortaya çıkmasını ifade eder.

DUNCAN Matriksi Statik Dinamik Basit Karmaşık Az algılanan Oldukça az belirsizlik algılanan belirsizlik I II Oldukça Yüksek yüksek algılanan belirsizlik IV III

Belirsizlik tanımı üç unsuru kapsamaktadır : 1. Belirli bir karar konusunda ilgili çevresel faktörlerin neler olduğunun tam olarak bilinmemesi 2. Kararın yanlış olması halinde sonuçların ne olacağının tam olarak bilinmemesi 3. Çevresel faktörlerin, kararların başarı ve başarısızlığını hangi ihtimalle etkileyeceklerinin saptanmasında güçlük

Sonuç Bir organizasyonun etkinliği, kullandığı karar mekanizmaları ile karar organlarının yapısına, çevresel unsurların özelliklerine uygun olmasına bağlıdır.

Yönetim ve Organizasyon Hafta 4 – Sistem Yaklaşımı 12. 6. 2021 60

Sistem Yaklaşımı 12. 6. 2021 61

Modern Yönetim Yaklaşımları • Modern Yönetim teorisi her iki teorinin de incelemede yetersiz kaldığı örgütlerin biçimsel ve doğal yönlerini araştırarak, örgütü bütünsel bir bakış açısıyla ele alarak örgüt-çevre etkileşimi üzerinde durmuştur. • Modern yönetim teorisi, • Sistem Yaklaşımı ve Durumsallık Yaklaşımı • olarak iki yaklaşımdan oluşmaktadır.

Modern yönetim yaklaşımı • Modern yönetim yaklaşımları, II. Dünya Savaşı’ndan sonra 1950 -60’lı yıllarda gelişme göstermiştir. • Neoklasik yönetim yaklaşımına paralel gelişme göstermiştir. • Bu yaklaşımın temelini oluşturan akımlar sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımıdır. 12. 6. 2021 63

Sistem yaklaşımının doğuşu • 1950’lerden günümüze kadarki dönem bir sentez ve gelişme dönemidir. • Psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi bilimlerin gelişmesinden ve sistem kavramından yararlanılmıştır. • Çağdaş yönetim ve organizasyonlar, sistem yaklaşımlarından esinlenerek tasarlanırlar. 12. 6. 2021 64

Sistem yaklaşımının doğuşu • Bu teorinin en önemli özelliği, analitik bir temele sahip olmasıdır. • Organizasyonların karmaşık yapıya sahip olması kesin kurallarla yönetilmesini zorlaştırdığı için yeni boyutlar gündeme gelmeye başlamıştır. • Sistem anlayışı çok eskilere dayanmaktadır. 12. 6. 2021 65

Sistem yaklaşımının doğuşu • Sistem kavramının önemi, Hawthorne araştırmalarından anlaşılmıştır. • İlk olarak biyoloji biliminde ele alınmıştır. • Ludwig Von Bertalanffy tarafından “Genel sistem teorisi”nde her olayı belli bir çevre içinde başka olaylarla ilişkili olarak incelemenin olayları anlama, tahmin ve kontrol etme açısından daha etkin olduğu ileri sürülmüştür. 12. 6. 2021 66

Modern Yönetimin İlkeleri • • Klasikler örgütü sadece biçimsel olarak, neoklasikler ise doğal olarak incelemişlerdir. Hâlbuki örgütler böyle ayrıştırmak yerine bir bütün olarak incelenmelidir. Bu, modernlerin sentez özelliğidir. Klasikler akılcılıkla (bilimsel yöntemlerle) neoklasikler ise sınırlı deneyimlerle yola çıkmış ve örgütü bölümlere ayırarak tek bir yanını incelemişlerdir. Oysa örgütü bütün olarak düşünüp sorun çözme metodolojisi uygulanmalıdır.

Modern Yönetimin İlkeleri • • • Her örgüt bir sistemdir. Her sistemin de alt sistemleri vardır Her örgüt bir çevre içindedir ve örgüt çevreden mutlaka etkilenmektedir Modern yönetim kuramı klasikler ve neoklasikler gibi sadece ticari örgütleri değil, sosyal örgütleri de yapısında toplayarak bunları analiz eder, yaptırım ve bildirimlerde bulunur.

Sistem kavramı • Bir veya daha çok amaca veya sonuca ulaşmak üzere aralarında ilişkiler olan fiziksel veya kavramsal, birden çok bileşenin oluşturduğu bütündür. 12. 6. 2021 69

SİSTEM YAKLAŞIMI • Sistem: birbirine bağımlı olan iki veya daha fazla parça ve alt sistemlerden oluşan, çalışma ve özellikleri itibariyle belirli bir sınırı olan örgütlenmiş ve bölünmez bir bütündür. Sistemi oluşturan 3 ana nokta: • Parçalar mutlaka birbiriyle ilişkili olacak, • Parçalar mutlaka birbiriyle uyumlu olacak, • Çalışırken bir bütün oluşturacaklar.

Sistem kavramı ve özellikleri • • Alt birimlerden oluşur. Alt birimler arasında tanımlı ilişkiler vardır. Belirli bir amacı gerçekleştirmeye yöneliktir. Belirli bir sınırı vardır. İç ve dış çevresi vardır. İç ve dış çevre ile etkileşim içindedir. Girdileri, işleyişi, çıktıları, dengesi ve denetimi vardır. Anlamlı bir bütündür. 12. 6. 2021 71

Sistem yaklaşımı • Temelinde sistem olarak ele alınan bütünün amacını gerçekleştirmesi vardır. • Önemli olan bütündür, parçalar bu bütüne katkıda bulunduğu ölçüde önemlidir. • Yönetimde sistem yaklaşımı denildiği zaman, yönetim olaylarını ve bu olayların meydana geldiği birimleri birbiriyle ilişkili bir şekilde ele alan yaklaşım anlaşılmaktadır. 12. 6. 2021 72

• Sistem yaklaşımı Örgütsel sistemi oluşturan parçalar olarak; – insan unsuru (çalışanlar), – makineler, maddi kaynaklar, görevler (görev tanımları), – formal yetki ilişkileri ve küçük informal gruplar sayılabilir. • Bütün bu parçalar, örgütün amaçlarını gerçekleştirmek üzere iletişim ve karar verme süreçleriyle birbirlerine bağlanmışlardır. Örgüt ana sistemdir. 12. 6. 2021 73

• Sistem yaklaşımı Yönetimde sistem yaklaşımını kullanmanın sağladığı üstünlükler; – Klasik yönetim teorisinin katılığı ve kapalılığından kurtulmanın mümkün hale gelmesi – Neo-Klasik yönetim teorisinin bulgularını daha etkili bir şekilde uygulamaya olanak hazırlamıştır. – Kendi sisteminin bağlı olduğu alt sistemleri ve çevre koşullarını da anlama imkanı vermiştir. – Kendi sisteminin amaçlarını, daha geniş bir sistemin amaçlarıyla ilişkilendirme fırsatı vermiştir. 12. 6. 2021 74

• Sistem yaklaşımı Yönetimde sistem yaklaşımını kullanmanın sağladığı üstünlükler; – Örgüt yapısının alt sistemlerin amaçlarıyla uyumlu ve tutarlı bir şekilde kurulmasına imkan vermiştir. – Sisteme dahil alt sistemleri değerlenirken bu alt sistemlerin esas sisteme yaptıkları katkıyı belirleme olanağına kavuşulmuştur. 12. 6. 2021 75

Basit Sistem Modeli SİSTEMİN DIŞ ÇEVRESİ GİRDİ İnsan gücü, mal, enerji, hizmet, teknoloji, kalite, hammadde, maliyet, bilgi üretim süresi, … ÜRETİM SÜRECİ MAL (Girdileri çıktılara dönüştürme süreci) VE HİZMET Sistemin sınırları Sonuçlarla hedeflerin görüntülenmesi : Geri bildirim 12. 6. 2021 76

Sistem Nasıl Çalışır? • Girdi: Her sistemin bir girdisi vardır. Üretim işletmeleri için bu girdi hammaddedir. Çıktı kalitesi için girdinin kalitesi son derece önemlidir. • Süreç: Bütün analizlerin yapıldığı, girdilerin işlendiği bir yoğrulma aşamasıdır. Sürecin içinde örgütün kültürü (genel olarak yapılan işlerdeki tarz) ve iklimi (örgütün havası) vardır. Süreç doğru çalışmadığı zaman örgütsel bozukluklar başlar

Sistem Nasıl Çalışır? • Çıktı: Çıktılar işletmenin hayatını devam ettiren ana noktalardır. Süreç sonunda + veya –çıktı olarak iki türlü çıktı alınabilir. Çıktı + ise girdi pozitiftir ve süreç de olumlu işlemiştir. Ancak çıktı – ise sorun büyüktür + (pozitif) girdi + (pozitif) süreç + çıktı + (pozitif) girdi - (negatif) süreç - çıktı - (negatif) girdi + (pozitif) süreç + çıktı

Sistem yaklaşımı ile ilgili temel kavram ve özellikler • Sistem ve alt sistemler • Kapalı ve açık sistemler • Her sistem bir çevrede faaliyet gösterir • Sistemin sınırları • Entropi-Negatif entropi (Negentropi) • Değişkenler ve parametreler • Dengeli durum ve dinamik denge • Girdi-çıktı ve geri besleme 12. 6. 2021 • Değişik girdi-çıktı ilişkisi 79

Sistem ve Alt Sistem İlişkisi • Her sistem, kendini meydana getiren daha küçük sistemlerden oluşur • Mekanik, biyolojik ve sosyal bütün sistemlerin çeşitli alt sistemleri vardır. • İşletme sistem, pazarlama onun alt sistemidir. – Sistem hiyerarşisi: • • 12. 6. 2021 Süper sistem Supra sistem Sistem Alt sistem 80

Sistem ve Alt Sistem İlişkisi • Her sistem, kendini meydana getiren daha küçük sistemlerden oluşur • Mekanik, biyolojik ve sosyal bütün sistemlerin çeşitli alt sistemleri vardır. • İşletme sistem, pazarlama onun alt sistemidir. – Sistem hiyerarşisi: • • 12. 6. 2021 Süper sistem Supra sistem Sistem Alt sistem 81

Açık ve kapalı sistemler • Her sistem, belirli bir çevrede faaliyet gösterir. • Eğer sistem ile sistemin içinde faaliyet gösterdiği çevre arasında enerji, malzeme ve bilgi-alışverişi varsa bu tür sistemler açık sistem olarak adlandırılır. • Biyolojik ve toplumsal sistemler açık sistemlerdir. 12. 6. 2021 82

Açık ve kapalı sistemler • Açık sistemlerin özellikleri: – Büyüme yeteneği. – Diğer sistemlerden girdi alır, ürüne dönüştürür, çıktı verirler. – Kendilerini koruma eğilim ve yeteneği. – İç ve dış çevreleriyle etkileşim. – Bir başka sistemin alt veya üst sistemidirler. 12. 6. 2021 83

Açık ve kapalı sistemler • Kapalı sistemler, çevresiyle etkileşim ya da girdiçıktı alış verişi olamayan sistemlerdir. • Kendi başına süreklidir ve dışarıdan enerji ve kaynak almaz. • Çevreleriyle ilişki içine girmeye ihtiyaçları yoktur. • Kalorifer, klima, çalar saatler yarı kapalı sistemlere örnektir. 12. 6. 2021 84

Doğal-Yapay Sistemler • Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insan tarafından tasarlanmayan sistemler doğal sistemlerdir. – Güneş sistemi • Büyüklüğü, amacı, yapı ve işleyişi insan tarafından tasarlanan sistemler yapay sistemlerdir. – Bilgisayarlar 12. 6. 2021 85

Çevre • Bir sistemin içinde faaliyet gösterdiği ortam anlamında kullanılır. • Sistemin sınırları dışında kalan her şey çevreyi oluşturur. • Çevrenin önemi, sistemi ve işleyişini etkileyecek potansiyeli taşımasından ileri gelmektedir. 12. 6. 2021 86

Sistemin sınırları • Sınır, sistemin iç yapısına ilişkin değişkenleri, sistemin çevresine ilişkin faktörlerden ayırır. • Sistemin nerede başlayıp nerede bittiğini gösterir. • Sosyal sistemlerde, örneğin örgütlerde sınırları belirlemek zordur. 12. 6. 2021 87

Sistemin Kesin Sınırları vardır • Her sistemin, bir sınırı ya da bir büyüklüğü vardır. Sistemin büyüklüğü, onun gücünü gösterir. Kapalı sistemlerde sınırlar katı olduğu için, bu sistemlerin kendiliğinden büyümesi beklenemez. Oysa, açık sistemler, değişik yol ve yöntemlerle büyüyüp güç kazanabilirler. Aşağıdaki şekil, başlıca büyüme türlerini simgelemektedir:

Değişkenler ve Parametreler • Bütün sistemlerde sistemin yapısını ve işleyişini etkileyen faktörler vardır. • Bu faktörlerden sistem içinde olanlara değişken, • Sistem dışında olanlara parametre denir. 12. 6. 2021 90

Sistemin çevresi • İşletmenin yakın çevresi – – – İşletme çalışanları, İşletmenin kullandığı teknoloji, İşletme ortakları, İşletmenin tüketicileri, İşletmenin rakipleri • İşletmenin dış çevresi – – – Ekonomi Devlet Kanunlar, Çok uluslu işletmeler Küresel ekonomi Küresel bilgi ağı 12. 6. 2021 91

Sistemin bozulması - ENTROPİ • Entropi, sistemlerin bozulma eğilimlerini ifade eder. • Bozulan sistemin dengesini yeniden kurmak için gerekli önlemlerin alınması gerekir (negentropiolumsuz entropi). • Aksi taktirde, sistem giderek dengesini yitirir, karışıklık ve aksamalar artar, faaliyetler anlamını yitirir ve sistem tamamen durur. 12. 6. 2021 92

Sistemlerde dengeli durum ve dinamik denge • Açık sistemlerde dinamik bir denge vardır. Bunu sağlayan geri beslemedir. Bu durum olumsuz entropi ile ilgilidir. • Sistemlerin değişen çevre koşullarına uyum gösterme yeteneğine DİNAMİK DENGE denir. 12. 6. 2021 93

Girdi, Çıktı ve Geribesleme • Girdi, sistemin belirli bir düzeyde faaliyet gösterebilmek için çevresinden aldığı her şeydir. Bu girdiler belirli bir teknolojik düzeyde (process, süreç) çıktı haline (mal veya hizmet) çevrilir. Çıktılar da tekrar sistemin dışındaki çevre faktörlerine verilir. Geri besleme, yukarıdaki akışın normal ve kesintisiz olmasını sağlamak amacıyla çıktı ve süreç safhalarından girdi safhasına doğru olan bir bilgi ve veri akışını ifade eder. Bu akış sistemin dengeli durumunu koruması açısından önemlidir. 12. 6. 2021 94