YNETM KARAR VERME VE PLANLAMA BR SRE OLARAK
YÖNETİM KARAR VERME VE PLANLAMA
BİR SÜREÇ OLARAK YÖNETİM • Kişi tek başına yönetici olamaz • Yönetici olmak için en az ast olarak bir kişinin bulunması gerekir • İşlerin büyümesi ile yönetilecek insan sayısı buna paralel olarak büyüyecek işler karmaşıklaşacaktır • Mintzberg’ e göre yöneticiler - Kişiler arası ilişkiler, - Bilgi toplama ve dağıtma, - Karar verme Rolleri üzerine oynamaktadır
KARAR VERME SÜRECİ Karar Çeşitli amaçlar, bunlara ulaştıracak yollar, araçlar ve imkânlar arasında seçim ve tercih yapmakla ilgili zihinsel, bedensel ve duygusal süreçlerin toplamıdır. • Karar veremeyen yönetici işini yapamaz • Karar verme en uygun seçimdir • En kötü kararsızlıktan iyidir (Karar için zaman geçerken kaynaklar yok olabilir)
Karar Tipleri - Programlanabilen karar (İş tarif edilmiş ve nasıl yapılacağı belli olan karar tipidir. TKY Gibi) - Programlanamayan karar (Bilinmeyenlerin bulunduğu ortamda yaratıcılığın ön plana çıkması) - Stratejik ve operasyonel kararlar - Kişi ve grup kararları - Alt ve üst kademe kararları - Belirlilik ve belirsizlik şartları altında verilen kararlar
Karar verme süreci 1. Amaç belirleme veya sorun tanımlama 2. Amaç ve sorunları irdeleme / Öncelik belirleme 3. Çözüm alternatiflerinin ve seçeneklerinin belirlemesi 4. Geliştirilen alternatif ve seçeneklerin irdelenmesi 5. Seçim kriterleri belirleme ve seçim yapma
1. Amaç Belirleme veya Sorun Tanımlama 1. 1. Amaç Belirleme Amaç veya hedef gelecekte ulaşılmak istenen ve gerçekleştirilmek istenen bir durumu anlatır. Amaç belirleme karar sürecini tayin eder ve süreç bu amaca göre işleyecektir. Organizasyonda üst kademe yöneticileri tüm işletmeyi ilgilendiren stratejik ve uzun vadeli kararları, orta düzey yöneticiler uygulamaya dönük orta vadeli kararları, alt düzey yöneticiler ise uygulama ile ilgili kısa vadeli amaçlarla ilgilenir. • Amaç nispeten kısa vadeli, hedefler uzun vadeli konuları ele alır • Amaçlar gerçekleşebilir, ölçülebilir, motive edici olmalıdır
1. 2. Sorun Tanımlama Sorun arzu edilen doğrultuda ilerlerken ortaya çıkan engel yada engellerdir. Sorunun büyüklüğü engeli kaldırma yerine gidilecek yönü değiştirebilir. Yöneticiler sorun tanımlarken yeterli bilgi ve verilerle çözüm için sorunu iyi tanımlamalıdır. 1. 3. Karar verme ve çerçeveleme etkisi Sorunun büyüklüğü ve küçüklüğü yöneticilere göre değişebilir, çünkü yöneticiler arasında algılama farkı vardır. Buna göre karar verme durumu değişiklik gösterir.
2. Amaç ve Sorunları İrdeleme / Öncelik Belirleme Amaç ve sorunların altında alt sorun ve alt amaçların olup olmadığı özellik, aciliyet gibi özellikleri yönü ile incelenerek neyin gerçekleştirileceği ve hangi engelin ortadan kaldırılacağı detaylı olarak incelenip çözüm için öncelik belirlenmelidir. Bunun için; Balık kılçığı diyagramı, kalite çemberleri, akış diyagramları gibi bazı istatistik yöntemler kullanılarak sorunun irdelenmesi ve önceliklerinin belirlenmesi yoluna gidilir. 3. Çözüm Alternatiflerinin ve Seçeneklerinin Belirlemesi Amaç ve sonuca ulaşabilecek alternatiflerin listesinin yapılmasıdır. İnsan gücü ve fiziksel kaynakların nasıl kullanılacağını gösterir. Alternatiflerin üretilmesinde beyin fırtınası yaparak kişilerden olumlu olumsuz her türlü fikirler üretilmesi ve kişilerin yaratıcı fikirler bulması ile mantıklı bir alternatif bulunur.
4. Geliştirilen Alternatif ve Seçeneklerin İrdelenmesi • Teknik olarak uygunluk • Maliyet • Sosyal açıdan arzu edilirliği • Öngördüğü kaynakların miktarı • Başarı olasılığının derecesi • Uzun vade ve kısa vade dengelerine etkisi • Değişik kişi ve grupların bekleyişlerine uygunluğu • Muhtemel sonuçları • İşletme kültürü ve yönetim tarzına uygunluğu 5. Seçim Kriterlerini Belirleme ve Seçim Yapma Alternatifler arasından en uygunu seçilip en az kaynak ve maliyetle en yüksek karı getirecek alternatif seçilerek karar verilmiş olur.
YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİ VE KARAR SÜRECİ İLİŞKİSİ İşletmelerde kullanılan bilgisayar, programlar, raporlamalar sayesinde veriler işlenerek muhafaza edilmekte ve yöneticiler tarafından bu bilgilere ulaşılabilmektedir. KARAR MODELLERİ VE KARAR VERMEDE RASYONELLİK Model gerçek yaşamda karşılan bir durumun bir benzetmesidir. Model oluşturabilmek için şunlar belirlenmelidir; • Sorunun algılanması ve formüle edilmesi • Sorunu etkileyen parametrelerin belirlenmesi • Parametrelerin ölçülebilecek şekilde tanımlanması • Parametreler ile değişkenler arasında ilişkilerin belirlenmesi Böylece sonuca en yakın durum rakamsal olarak görülecektir. Rasyonel karar vermek zordur, çünkü insanlar gerçek yaşamda bazı kısıtlayıcıların etkisindedir. Karar vericiyi rasyonellikten uzaklaştıran konunun karmaşıklığı, insanın hesap kapasitesi, bilginin yetersiz oluşudur.
Karar modellerine örnek verilecek başlıca matematik – istatistik yöntemleri şunlardır; • Stok (Envanter) modelleri • Karar noktası analizleri • Doğrusal programlama • Kuyruk teorisi • Oyun teorisi • Simülasyon • Markov tekniği • Varyans analizi • Regrasyon ve korelasyon analizleri • PERT ve CPM • Çok boyutlu istatistik analizleri
KARAR VERME VE KÜLTÜR İLİŞKİSİ Kültür toplumun yaşam tarzıdır. Toplumun inanç, dil, din, tutum, davranış, giyim, görünüş, örf, vs durumları kapsar. Örgüt kültürü ise işletmede çalışanların paylaştığı ortak değerleri ifade eder. Yöneticiler karar verirken kültür ne olursa olsun verecekleri karar tek olmalıdır. Aksi halde farklı problemler çıkacaktır. KARARSIZLIĞIN NEDEN VE SONUÇLARI Yönetici bazı konularda karar veremez yada çelişkiye düşer. Bunlar; ü Bilgi yetersizliği ü Amaç veya sorunlarla ilgili net tanımlamaların yapılamaması ü Alternatiflerin yetersiz ve tatmin edici olmaması ü Uygun seçeneğin olmaması ü Kişisel farklılıklar ü Statülerden kaynaklanan sorunlar ü Risk faktörü
YÖNETİM TARZININ BELİRLENMESİ İTİBARİYLE KARAR SÜRECİ Karar verme süreci aynı zamanda bir yönetime katılma aracıdır. Yöneticinin yönetim tarzını belirleyen en önemli faktör karar verme sürecidir. Otokrat ve demokrat yönetim tarzı bu süreç ile ilgilidir. Yönetici bu süreçte; • Elindeki bilgiye göre karar verir • Astlarından bilgi alıp karar verir • Astlarının fikir ve görüşlerini alıp karar verir • Astları ve ilgili gruplar ile sorunu tartışıp kendi karar verir Kararı tek kişi tarafından verilse bile bir grubu etkileyebilecektir. Bu taktirde “grup kararı” yada “komite kararı” söz konusudur.
- Slides: 13