YNETM BLM Ynetim Belirli birtakm amalara ulamak iin

YÖNETİM BİLİMİ

Yönetim • Belirli birtakım amaçlara ulaşmak için başta insan olmak üzere, parasal kaynakları, araç-gereçleri, hammaddeleri ve zaman faktörünü birbiriyle uyumlu ve etkin kullanmaya imkan verecek kararlar alma ve bunları uygulatma süreçlerinin toplamı.

Yönetim • Başkaları aracılığı ile iş görme/gördürme sanatıdır.

Organlarına Göre Yönetim • Ailesel yönetim • Siyasal yönetim • Profesyonel yönetim

HİYERAŞİK YAPIDAKİ KONUMLARINA GÖRE YÖNETİCİLER Alt Düzey Yöneticiler: İşgören ya da astları yönlendirmekte. . ustabaşı, şef v. b…. Orta Düzey Yöneticiler: Bölüm müdürleri, daire müdürleri v. b… Üst Düzey veya Tepe Yöneticiler: Karar vericiler. Genel Müdür, Yönetim Kurulu v. b.

FONKSİYONEL VE GENEL YÖNETİCİLER Fonksiyonel yönetici; üretim, pazarlama, satış ve finansman gibi uzmanlaşmış bir örgütsel faaliyetten sorumlu olan yönetici tipidir. Genel yönetici; büyük bir şirket, bunun bir işletmesi veya onun bir alt bölümü gibi karmaşık birimi yöneten ve yönlendiren kişi.

Bilim ve Sanat • YÖNETİM BİR BİLİM Mİ? YOKSA BİR SANAT (BECERİ) MI?

Sanatsal Yönleri • • Sonuçları etkileme sanatı Yeni durumlar yaratma sanatı Hipotez model kurma sanatı Problem çözme sanatı Veri sınıflandırma sanatı Çok az bilgi ile çok şeş üretme sanatı Sonuç çıkarma sanatı

Bilimsel Yönleri • Sistematik bilgi kümesi vardır • Doğruluğu kanıtlanmış bilgiler içerir • Geçmişteki olayları, durumları vaka olarak işler, ders çıkarır • Yeni bilgiler, teknikler ve teknolojiler öğretilir • Yeni yönetim teknikleri gelişir • Yönetim dersleri vardır • Objektiflik mümkündür

Yönetici • Başkaları vasıtasıyla amaçlara ulaşmaya çalışan kişi. • Bir şeyi başkalarına istetmek ve benimsetmek suretiyle yaptırabilme gücüne sahip kişi. • Yönetici gücünü üst yönetimden alır. Onlara karşı sorumludur. • Önder gücünü grup üyelerinden alır ve onlara karşı sorumludur.

• Yönetici rekabet halindeki amaçları dengeler • Yönetici kavramsal (fikri) bir düşünürdür. • Yönetici örgütte bir arabuluculuk işlevini yerine getirir. • Yönetici aynı zamanda bir politikacıdır. • Yönetici bir diplomattır.

Yönetim Kademeleri ve Beceriler • Alt • Orta • Üst • Teknik yetenek • Kavramsal yetenek • Beşeri yetenek

Yönetim Süreci • 1 - Planlama • 2 - Organizasyon (Örgütleme) • 3 - Yürütme (Yöneltme-Yönverme) • 4 - Koordinasyon (Uyum) • 5 - Denetim (Kontrol)

Planlama • • • • Ne Ne zaman Nasıl Nerede Kim tarafından Neden Hangi maliyetle Hangi sürede

Planlamanın 2 Temel özelliği • Geleceğe bakış özelliği • Risk-amaç-varsayım arasındaki ilişkileri okuma

Planlama Süreci • Misyon ve vizyon belirleme • Amaç ve hedeflerin belirlenmesi • Alternatif yolların belirlenmesi • Alternatifler arasından seçim yapma

Plan Türleri • Kısa • Orta • Uzun

Plan Türleri • Stratejik • Taktik • Operasyonel

Plan Türleri • Vizyon • Misyon • Strateji • Taktik • Hedef • Politika

Organizasyon-Örgüt • Organizasyon bir düzeni, işleyişi ifade eder.

• Örgüt, belirli amaçları gerçekleştirmek amacıyla kasıtlı olarak oluşturulmuş planlı birimlerdir. • Örgütleme(organize etme), amaca ulaşmak için planlı ve anlamlı şekilde gruplamak, bu grupları belirli organizasyon kademeleri haline getirmek ve bu mevkilere iş görenleri atamak. • İyi bir örgüt oluşturmada iki nokta önemlidir. Bunlardan birincisi gelişmiş bir iletişim sistemidir. İkincisi ise örgütün amaçlarının bireysel gereksinimlere de cevap verecek biçimde oluşturulmasıdır. • Etkili Bir Örgütleme İçin: Her görevin yani yapılacak işin ne olduğu açık bir şekilde belirlenmelidir. Aynı doğrultuda, örgütteki bireylerin sahip oldukları yetki ve sorumluluklar belirlenmelidir. Her bireyin kimden ve kime karşı sorumlu olduğunu gösteren hiyerarşik bir yapı belirlenmelidir

Organizasyon Yapısını Belirleyen Unsurlar • • • Amaç İşbirliği ve uzmanlık derecesi Formalleşme derecesi Kontrol alanı Kademe sayısı Merkezileşme derecesi Karmaşıklık derecesi Departmanlaşma Emir-komuta ve kurmay organların oluşumu Komite ve gruplar İletişim kanalları ve şekli

Yönetim ve Organizasyon Teori ve Yaklaşımlarına Bakış § Her organizasyon teori ve yaklaşımı organizasyonlara değişik bir açıdan bakışı temsil etmektedir. § Değişik bakışların incelenmesi, yöneticilerin nerelerde ne tip sorunlarla karşılaşacaklarını belirlemelerine yardımcı olacaktır. § Her organizasyonun temel amacı, organizasyonu oluşturan unsurların en etkin bir şekilde nasıl bir araya getirilebilecekleri ile ilgilidir. § Ayrıca teoriler, organizasyonları anlamak ve incelemek için bir çeşit kalıp oluşturmaktadırlar.

BİRİNCİ DÖNEM BİLİMSEL ÖNCESİ DÖNEM (1880’DEN ÖNCE)

Bilimsel Öncesi Dönem § Bilimsel öncesi dönem insanlık tarihi kadar eskidir. § Bu dönem bilimsel yönetim dönemine kadar devam etmiştir. § Yönetimle ilgili bilgiler ve kayıtlar arasında Mısırlılar, eski Yunanlılar ve eski Romalılar’a rastlanmaktadır. § Eski Mısırlıların geniş kütleleri yönetmek başarısı o zamanın tekniği ile hayret vericidir. § Beslenme, barınma ve bir yerden diğer yere nakletme sorunları kolay başarılacak iş değildir.

Bilimsel Öncesi Dönem § Bu dönemde, aynı işleri yapan sanatkarlar, loncaları oluşturdular. § Loncalar, bugünkü esnaf ve sanatkar birliklerinin öncüleri olmuştur. § Eski Mezopotamya kentlerinde işletme biçiminde kuruluşlara ve buralarda bireysel ve yönetim önderliğine rastlanmaktadır. § Daha sonra Çin ve Roma’da yönetimle ilgili çalışmalar göze çarpar.

Bilimsel Öncesi Dönem § Roma imparatorluğunda yönetsel sorunların çözümünde bugün yönetici diye bilinen önderler ortaya çıkmıştı. § Romalılar kurdukları yönetim sistemleri ile hükümet örgütlerinin sayısı artmış, resmi denetim yöntemleri geliştirmeye başlamıştı. § Roma’da kamu yönetiminde büyük gelişmeler olmuştu. § Bilim ve teknolojideki gelişmeler, insanlığın ihtiyaçları sonucunda yönetim biliminin temeli atılmaya başlanmıştır.

İKİNCİ DÖNEM BİLİMSEL YÖNETİM DÖNEMİ (1880 -1930)

KLASİK ORGANİZASYON TEORİSİNE GENEL BAKIŞ

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış §Organizasyonlarla ilgili teorilerden bir tanesi Klasik (Geleneksel) Yaklaşımdır. Üç yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar; a. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı, b. Yönetim İlkeleri Yaklaşımı, c. Bürokrasi Organizasyon Yaklaşımı’dır.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış Klasik Yaklaşım Kabul: İnsanlar Mantıklıdır Bilimsel Yönetim İlkeleri Frederic Taylor Gilbreth Henry Gannt Henry Fayol Bürokrasi Yaklaşımı Max Weber

Yönetimin Tarihsel Gelişimi Neo-Klasik Yönetim Teorisi Davranışsal Yaklaşım Eski Çağlardan Sanayi Devrimine Sanayi Devriminden Bilimsel Yönetime Çevresel Davranışsal Yaklaşımı Klasik Yönetim Teorisi Bilimsel Yönetim Yaklaşımı Yönetim Süreci Yaklaşımı Bürokrasi Yaklaşımı Sistem Yaklaşımı Durumsallık Yaklaşımı Modern Yönetim Teorisi

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış § Her yönetici beraber çalıştığı astları, üstleri, müşterileri ve tedarikçileri ile ilgili tahminlerde bulunur. § Bununla ilgili bir kabul insanların ekonomik dürtülerle cevap vermeye istekli oluşlarıdır. § Bu da onların hedeflerini gerçekleştirmek, en fazla ekonomik kazancı sağlamak için fırsatları göz önünde bulundurduğunu gösterir. § Klasik yönetim teorileri bir ölçüde bu kabulleri yansıtır.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış Klasik teori iki ana fikir etrafında toplanmıştır. 1. Rutin işlerin görülmesinde insan unsurunun makinelere ek olarak nasıl etkin bir şekilde kullanılabileceği, 2. Formal organizasyon yapısının oluşturulmasıdır. § Taylor’un bilimsel yaklaşımı birinci fikri, § Yönetim Süreci Yaklaşımı ile Bürokrasi Yaklaşımı da ikinci fikri ayrıntılı olarak ele almışlardır.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış § Klasik teori sürekli olarak açık ve seçik olarak belirlenmiş bir organizasyon yapısı ve otorite ilişkileri ile hangi ilkelere uyulması gerektiğini araştırmıştır. § Bu yaklaşımlar en iyi bir organizasyon yapısı ve yönetim tarzı için uyulması gereken ilkeleri belirlemeye çalışmıştır. § Bu ilkelere uyulduğu taktirde etkinlik ve verimliğin artacağı ileri sürülmüştür.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış § Klasik teoriyi oluşturan üç temel yaklaşımdaki ortak fikir ve amaçlar; a. Klasik teori, organizasyonlarda insan unsuru dışındaki faktörler üzerinde durmuştur: § İnsan unsuru daima ikinci planda ele alınmıştır. § Maddi faktörler düzenlendikten sonra insanın öngörülen doğrultu ve şekilde davranacağıdavranması gerektiği- varsayılmıştır. § Bu yönü mekanik organizasyon yapıları olarak adlandırılan yapıları önermiştir.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış b. Rasyonellik ve mekanik süreçler klasik teorinin hareket noktaları olmuştur. § Makine, insan, iş ilişkilerinde rasyonellik, ana hareket noktasıdır. § İnsan unsuruna ilişkin faktörler incelenmemiştir. § İnsanı kendine söyleneni yapan, pasif bir unsur olarak varsaymıştır.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış c. Klasik teori, esas itibarıyla kapalı sistem anlayışı ile organizasyonları ele almıştır. § Bütün yaklaşımlar organizasyon içi dahili etkinliğin nasıl sağlanabileceği üzerinde durmuştur. § Uyulması gereken ilkeleri evrensel kabul etmiş § Dış çevre şartlarına ve organizasyonların değişen şartlara nasıl uyabilecekleri üzerinde durmamıştır.

Klasik Organizasyon Teorisine Genel Bakış § Klasik teori her organizasyona bu ilkelerin uygulanmasını öngörmektedir. § Organizasyon dizaynı sürecinin içerdiği hususlar: a. Amaçların belirlenmesi, b. Amaçlara ulaştıracak işlerin belirlenmesi, c. İşlerin bölümlenmesi, ç. İşlerin bir araya toplanması, d. Departmanların sağlanması, e. Departmanların hiyerarşik bir yapı birleştirilmesi.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı 1900’lerin başlarında Frederic Winslow Taylor tarafından öncülüğü yapılmıştır. Taylor bilimsel yönetimin gelişmesinde büyük katkı sağlayan kişi ve bilimsel yönetimin babası olarak bilinir. Taylor çalıştığı işletmelerde en alt kademelerden en üst basamaklara kadar yönetim hiyerarşisinde görev yapmıştı.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı §Birinci dünya savaşından önceki yıllarda Amerikan ekonomisindeki hızla büyümeye karşılık kullanılan üretim tekniklerinin bilimsel olmayışı görüşü Taylor’ı bu konuda araştırmaya sevk etmiştir. §İşlerin dizayn ve yapılma şeklinin mühendislik açısından ve bilimsel olarak incelenmesinin ve yeniden düzenlenmesinin hem verimliliği artıracağına hem de işletme ve işçilerin bu yeni düzenden daha fazla pay elde edeceklerine inanmıştır.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı §Taylor, Bethlehem Steel Company’deki deneyleri ile bu inancını uygulamaya aktarmıştır. § 1911’de yayınlanan Bilimsel Yönetimin İlkeleri kitabı ile düşündüğü yönetim ve organizasyon anlayışının esaslarını açıklamıştır.

Taylor’ın Görüşleri 1. Verimsiz bir çalışma düzeni ve büyük israflar vardır. 2. İşçilerde fazla çaba göstererek çalışmalarının kendilerine bir çıkar sağlamayacağını bildikleri için az çalışıp yorulmadıkları, yani tembellik yaptıkları ölçüde kendilerini karlı zannediyor ve bu suretle işveren ile işçi çıkarları birbirine tamamen aksi bir duruma geliyordu. 3. İşçiler daha çok çalışır ve üretirlerse devamlı olarak çok çalışmak zorunda kalacaklardı. .

Taylor’ın Görüşleri 4. Taylor kaytarma azaltıldığı taktirde verimliliğin azalacağına inanıyordu 5. İşlerde standartlaşma olmadığı için işçiler işlerini kendi bildikleri gibi yapmaktadırlar. 6. İşçilerin işe alınmasında yetenek, bilgi ve kapasiteleri dikkate alınmamaktadır. 7. Yönetimi ile işçilerin yapacakları işler birbirine karıştırılmaktadır.

Taylor’ın Görüşleri Taylor’a göre yönetimin amacı işçinin daha iyi çalışmasını sağlama ve sistematik kaytarmayı azaltmak için; § Ücretleri artırmak, § Bilimsel yönetim uygulaması ile üretim maliyetlerini azaltmaktır. Bu amaca ulaşmak için bilimsel araştırma metotları, tecrübelere dayalı ilkeler ve standartlar saptayarak üretim faaliyetlerinin denetimini saptamaktır.

Taylor’ın Görüşleri §İşçilerin dikkatli bir şekilde seçilmesi en yüksek kapasitenin ortaya çıkmasını sağlayabilir. §Seçilen işçilerin bilimsel metotlarla eğitilmesi sonucu istenilen performansı gösterilebilir. §Dostça bir atmosferin yaratılması sonucu diğer ilkelerin uygulanmasını sağlayacak psikolojik bir ortamın yaratılmasına yol açacaktır.

Taylor’ın Görüşleri Taylor beş alanda önerilerde bulunmuştur. 1. Standartlaştırma, 2. Hareket ve zaman etüdü, 3. Sistematik seçim ve eğitim, 4. Parça başı ücret sistemi, 5. Fonksiyonel ustabaşılık.

Taylor’ın İlkeleri Üç ana ilkesi vardır 1. Bir iş en verimli şekilde yapılmak isteniyorsa, eski alışılmış usulleri bir kenara bırakarak yeni yöntem geliştirmeye çalışılmalıdır. Bunun için üç ila beş yıllık bir zaman gerekebilir. 2. İşi en iyi şekilde yapabilmesi için iş göreni özendirmelidir. 3. Tecrübeli ustabaşılar kullanmalı, bilimsel yöntemlere aykırı hareket edenler cezalandırılmalıdır.

Taylor’ın İlkeleri Başka bir kaynakta ise Taylorizm’in ilkeleri; 1. Gelişigüzel çalışma değil bilimsel çalışma düzeni, 2. Başıbozukluk değil ahenk ve koordinasyon, 3. Kişisellik değil yardımlaşma, 4. Düşük verim değil maksimum çıktı, 5. Herkesin mümkün olan en yüksek verimlilik düzeyine çıkarılması için eğitim şeklinde ifade edilmiştir.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımına Katkıda Bulunan Diğer Düşünürler ve Görüşleri

Henry L. Gantt §Gantt Taylor’ın çağdaşı, takipçisi ve en yakın meslektaşlarından biridir. §Taylor işin organizasyonu üzerinde dururken Gantt işi yapan kişinin dikkate alınmasını önermiştir. §Gantt mevcut yönetim uygulamalarına karşı çıkmış işçi psikolojisi ve moral kavramı üzerinde durarak önderlik ve motivasyon kavramlarının önemini vurgulamıştır. §Verimlilikte güdülemenin öneminin her şeyin üzerinde olduğu konusunda ısrar etmiştir.

Henry L. Gantt §Gantt, Taylor’ın parça başı ücret sistemini işletme içinde işbirliği sağlayacağına inanmıyordu. §Geliştirdiği yeni ücret sistemine “Gantt görev ve prim sistemi” ismini vermişti. §Taylor’ın parça başı sisteminden farklı yanı Gantt’ın bir ödül sistemini düşünmesiydi.

Henry L. Gantt §Taylor üstün başarı gösteren her işçiye fazla ödeme yapılmasını, Gantt ise her işçiye belirli bir ücreti hak olarak ödemek ve fazla çaba harcayana ödül düşünmekteydi. §Gantt’ın konuya insancıl açıdan bakması işçi ve ustabaşı ilişkilerini değerlendirmesi sonucunu yarattı. §Gantt verimlilikte güdülenmenin öneminin her şeyin üzerinde olduğu konusunda ısrar etmiştir.

Henry L. Gantt §Gantt’ın bilimsel işletmeciliğe olan en büyük katkısı, planlama ve denetimde kullanmak amacıyla geliştirdiği grafik yöntemlerdir. §Bu yöntem kendi ismiyle anılan ve bugünkü modern uygulama olan PERT ‘in esasını teşkil eden ‘’Gantt Şemaları’’’dır. §Gantt planına göre neler yapıldı ve neler yapılmalıydı ortaya konmakta ve bir denetim aracı olabilmektedir.

Henry L. Gantt planı dört alanda uygulanmaktadır. 1. İnsan ve aletlerin kayıt şemaları, 2. Proje şemaları, 3. Yükleme şemaları, 4. Geliştirme şemaları.

Morris Cooke §Taylor’un ilkelerine bağlı bir düşünürdür. §Taylor’un aksine, bilimsel yönetimde önemli olanın sistem değil, çalışanlarca sisteme duyulan güven olduğuna inanmaktadır. §O’na göre, üretimden yönetim kademelerine kadar çalışan diğer personel de sorumludur. §İşgücü bu sorumluluğu yüklendikçe işçilik ve düşük ücret sorunları söz konusu olmayacaktır.

Carl Barth §Çalışmaları boyunca Taylor ilkelerini geliştirmiştir. §Bu ilkelere körü kürüne bağlı kalmış bir fikir adamıdır. §Bilimsel yönetimi “slide-rule” denilen bir ölçü aletiyle ve bulduğu bazı formüllerle güçlendirmeye gayret etmiştir. §Taylor ilkelerinin sadık bir uygulayıcısı olmuştur.

Harrington Emerson §Taylor’un tanınmış bir takipçisidir. §Verimlilik mühendisliği konusunda çalışmıştır. §Taylor’ın bilimsel yönetimine yaklaşımı farklı olmuştur. §Taylor ve Gilbreth endüstride çalışanların yaptığı fiziki işler üzerinde dururken Emerson işletmeye bir başka açıdan bakmış ve işletmeyi bir bütün olarak görmüştür. §Özellikle verim düşüklüğü ve üretim artıkları üzerinde durmuş ve bunların sebep olduğu olumsuz gelişmeleri yansıtmıştır. §Ortaçağ örgütlenme şekillerinin üzerine gerçek ilaveler yapan ilk bilimsel düşünür olarak tanınmıştır.

Harrington Emerson §Emerson’a göre insan makine, malzeme israfının temel nedenlerinden biri etkili bir organizasyon kurulamamasından ileri gelmektedir. §Verimlilik kavramı basittir: Lüzumsuz israfları ortadan kaldırmak için insan gücü materyal ve tabi kaynaklarda israfın en aza indirilmesi gerektiğini ifade etti.

Harrington Emerson Verimliliğin on iki ilkesini şöyle sıralamaktadır: §Açıkça belirlenmiş amaçlar, §Sağduyu, §Uzman kişilere danışma, §Disiplin sağlamak, §Adil davranma, §Düzenli, güvenli ve yeterli kaynaklar, §İşin planlanması, §Standartlar ve programlar, §Standartlandırılmış koşullar, §Standartlandırılmış işlemler, §İş tanımlarının yapılması, §Verimlilik ödülü.

Frank Bunker ve Lilian Moller Gilbreth §Bilimsel yönetimi geliştirenlerin başında gelir. §Özellikle bilimsel yönetimin etkinliğini artırmak için fikirlerini ve örneklerini Taylor ile birleştirdi. §Bilimsel işletmeciliğe katkıda bulunmuştur. §Lillian, bilimsel işletmeciliğin amacının, kişilerin yetenek ve becerilerini geliştirerek onların iş kollarında en yüksek beceri düzeyine gelmelerine yardım etmek olduğunu vurguluyordu.

Frank Bunker ve Lilian Moller Gilbreth §Lilian Moller Gilbreth çalışmalarının tamamını insanın psikolojik yönüyle ilgili olarak yapmış ve Frank Gilbreth’in çalışmalarına büyük katkı sağlamıştır. §Lilian Moller Gilbreth, Frank Gilbreth’in verimlilik konusunda yapmış olduğu çalışmaların her safhasına katılmış ve ‘’tek olan en iyi yolu’’ araştırmışlardır.

Frank Bunker ve Lilian Moller Gilbreth §Lillian Gilbreth’in üzerinde olmuştur. çalışmaları işçilerin refahı §O’na göre, bilimsel yönetimin tek amacı işçilerin bir insan olarak tatmin edilmesiydi. §Gilbreth’ler ayrıca üçlü durum terfi planı geliştirdiler. Buna göre işçiler, hem kendi işlerini yapacaklar, hem terfi için hazırlanacaklar ve hem de diğerlerini eğiteceklerdi. §Böylece işçiler yapıcı, durumunda oluyorlardı. öğretici ve öğrenci

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Bu yaklaşım, yöneticilerin böyle bir bilimsel yaklaşımı kabul etmelerini ve organizasyon yapısını oluşturan işlerin dizaynına bu açıdan bakmalarını önermiştir. Bu anlayışın sonucu olarak; §Zaman etüdü, §Hareket etüdü, §İş ekonomisi, §Teşvikli ücret sistemleri, §İş standartları gibi çalışmalar yaygın hele gelmiştir.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §İnsan unsuruna gösterdiği ilgi, bir insanın çalışma gücünü etkileyen değişkenler açısından olmuştur. §Bu değişkenlerden de başlıca üç tanesi bu yaklaşım taraftarlarının ilgisini çekmiştir. Bunlar; §Kişinin verimli çalışma potansiyelini ifade eden kapasitesi, §Bir görevi başarmak için gerekli zaman, §Kas gücünün dayanıklılığı anlamında dayanıklılıktır.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi Organizasyon teorisine katkıları: § İş dizaynı ve standartlaştırma ile ilgilidir. §Taylor tarafından önerilen fonksiyonel formenlik (ustabaşılık) kavramıdır. Bir ustabaşının çeşitli fonksiyonları temsil eden yöneticilerle ilişki kurmasını öngören bu kavram, daha sonra yönetim süreci yaklaşımının ‘ emir-komuta birliği’’ ilkesine ters düştüğü için fazla bir uygulama alan bulamamıştır.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Taylor’ın görüşleri ve çağında yenilik olarak nitelendirilebilecek çalışmaları endüstride verimliliğin artışında etkisi her şeye rağmen büyük olmuş ve geliştirdiği metotların tümüne ‘’Taylorizm’’ denmiştir. §Bilimsel yönetim teşvik ve önerileri yanında uygulamalı çalışmalara dayandığı için bir çok işletme tarafından uygulanmıştır. §Ford motor şirketi 1908 yılının başlarında sistemi kabul etti.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Taylor’ın zaman ve hareket etütleri, §Uzmanlaşma, standardizasyon, planlama, §Hesap cetvelleri ve emekten tasarruf sağlayan diğer uygulamalar, §İşle ilgili talimatlar, iş standartları, §Parça başına ücret, ücret sistemleri ve modern maliyet sistemleri hem teorik alanda hem de uygulamada çok yararlı oldu. §Bugün modern yönetim tekniklerinin uygulanmasına bakılacak olursa bunların temelinde Taylorizm görülür.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Taylor sadece atölye seviyesinde verimliliğin artırılması ile ilgilendiğinden bilimsel yönetimin eleştirilebilecek yönü ortaya çıktı. §Taylor beşeri ilişkileri tam anlamıyla görmezlikten gelirken işin ve motivasyonun ekonomik yönüne bakıyordu. §Yönetimin iyi bir planlama yaparak ve inisiyatifi işçilere bırakmadan yöneticilerin başarılı kılınmasının mümkün olacağını ileri sürüyordu.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Taylor’ın dikkate almadığı konu insanların birbirleriyle ve yönetimle ilişkileriydi. §Bilim ve tecrübeler teknik sorunları çözebilirdi, fakat işçilerin psikolojik ihtiyaçlarını karşılayamazdı. §İşçiler ve iş sahipleri arasında parasal yönden çatışma olmasa da psikolojik ve sosyolojik faktörleri dikkate almadığı için çatışma çıkabilirdi. §Taylor bilimsel yönetim konusuna teknik açıdan bakmıştır. §Taylor çalışanların duygu, istek ve psikolojilerini önemsememiştir.

Bilimsel Yönetim Teorisinin Faydaları §İnsanların takım halinde çalışması, iş verimliliğini artırmaktadır, §Bilimsel yönetimin yöntemleri, endüstriyel organizasyonların yanı sıra birçok diğer işletmelerde de uygulanabilmektedir, §Bilimsel yönetimin etkili teknikleri bize, işlerin daha verimli ve rasyonel bir biçimde yapılmasını sağlar, §Bilimsel eğitim ve personel seçimi işçilerin etkinliğini artırır, bir işin en iyi şekilde nasıl yapılabileceğini bize gösterir, §İşletmecilerin problemlerini rasyonel bir şekilde çözer, §Yönetimin uzmanlaşmasını sağlar.

Bilimsel Yönetim Teorisinin Mahsurları §Üretimin artmasının işten çıkarmaya sebep oluğu inancı işçilerin yavaş çalışmalarına neden olmuştur, §Sorunların ortaya çıkışı sendikacılığı geliştirmiş, işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi germiştir, §İşçilerin sosyal ihtiyaçları göz ardı edilmiştir, §İş tatmini için insan istekleri göz ardı edilmiştir, §İşçilerin eğitim sorunu ortaya çıkmıştır, §İşçilerin daha fazla ücret almasıyla ilgilenmiştir, ancak işçiler işi beğenmediklerinde işten çıkmayı, ücret artışına yeğlemişlerdir.

Yönetim Süreci Yaklaşımı: Yönetim süreci yaklaşımı da ekonomik etkinlik ve rasyonellik fikrini esas almıştır. Bu yaklaşım bilimsel yönetim yaklaşımının bir nevi devamı, onun tamamlayıcısıdır. Sadece organizasyon konuları ile ilgili değil fakat yönetimin bütün alanları ile ilkeler geliştirmeye çalışmıştır. Bu yönü ile bilimsel yönetim yaklaşımından çok daha geniş ve kapsamlı bir yaklaşımdır. Fayol organizasyonun tamamını ele alarak iyi bir organizasyon dizaynı ve yönetiminin ilkelerini araştırmıştır.

Yönetim Süreci Yaklaşımı: Organizasyon, yönetim süreci yaklaşımının belirli bir sistem içinde ele aldığı konulardan sadece birisidir. Ele alınan bu konularla ilgili olarak çeşitli ilkeler geliştirilmiştir. Yönetim süreci yaklaşımının mesajı şudur: Bu ilkeleri izlersen başarılı olursun. Bilimsel yönetim hareketi teknik açıdan konuya bakmış ve yönetim organizasyona fazla önem vermemişlerdir. Yönetim teorisine en büyük katkıyı sağlayan Henry Fayol’dur.

Henry Fayol §Fayol’de Taylor gibi direkt olarak sanayi içinde çalışan bir yazardır. §Ancak Fayol’ün İngilizce literatürde yerin alması ancak 1946’dan sonra, kitabının İngilizce’ye çevrilmesi ile birlikte olmuştur. §Üst yönetim birimlerini geliştirmeye çaba sarf etmiş ve yönetime yukarıdan bakmıştır. §Geliştirdiği ilkeler günümüzde, planlama ve organizasyon yapıları için geniş ölçüde kullanılmaktadır.

Henry Fayol yönetimin tanımını, yönetim fonksiyonlarına dayandırarak realist bir şekilde yapmıştır. “. . . yönetimde hiçbir şey mutlak değildir. Yönetim bir ölçü ve kıyas meselesidir. . . , benzer şartlarda bile olsa aynı ilke nadiren aynı şekilde uygulanır. Bu nedenle ilkeler esnek olmalı ve ihtiyaca adapte edilmelidir. ” diyerek yönetimin özelliklerini belirtmiştir.

Henry Fayol §Fayol örgütün birimlerinin birinin başında bulunan bir yöneticinin yapması gereken faaliyetleri, bunlara ilişkin işlev, ilke ve kuralları açıklamaktadır. §Fayol’e göre bir organizasyondaki faaliyetler başlıca altı grupta toplanabilir. Bunlar: 1. Teknik faaliyetler, 2. Ticari faaliyetler, 3. Finansal faaliyetler, 4. Emniyet faaliyetleri, 5. Muhasebe faaliyetleri, 6. Yönetim faaliyetleri.

Henry Fayol §İncelemelerinde asıl ağırlık noktasını yönetim faaliyeti oluşturmuştur. §Düşünür, yönetimi kendi içinde beş önemli işleve ayırmıştır. Bunlar: 1. Öngörme ve planlama, 2. Örgütleme, 3. Emir-komuta, haberleşme ve yürütme, 4. Koordinasyon, 5. Faaliyet sonuçlarını denetleme ve değerlendirme.

Henry Fayol § Yöneticiler şu niteliklere sahip olmalıdır. 1. Fiziksel nitelikler, 2. Zihinsel nitelikler, 3. Manevi nitelikler, 4. Genel eğitim, 5. Özel bilgi, 6. Tecrübe.

Fayol’un Yönetim Elemanları ile İlgili Görüşleri 1. Planlama : 2. Organize etme 3. Kumanda 4. Koordinasyon 5. Denetim Fayol, döneminde yönetim eğitim ile ilgilenmiş ve yönetim eğitiminin uygulamada endüstri önderlerince bireylerin eğitildiğini ve bunun temel nedeninin teori eksikliği olduğunu belirtmiştir.

Yönetim Süreci Yaklaşımına Katkıda Bulunan Diğer Düşünürler ve Görüşleri

Fayol’a Göre Örgüt İlkeleri • Yapısal İlkeler • Süreç İlkeleri • Sonuç İlkeleri

Yapısal İlkeler • İşbölümü • Yönetim Birliği • Yetki ve Sorumluluk • Merkezleşme • Hiyerarşi

Süreç İlkeleri • Disiplin • Hakkaniyet • Genel Çıkarların Üstünlüğü • Kumanda Birliği • Ödüllendirme

Sonuç İlkeleri • Personelin Devamlılığı • Düzen ve İstikrar • Girişim • Birlik ve Beraberlik

Lyndall F. Urwick: §Yönetim hakkında söyledikleri ve yazdıklarının çoğu Fayol’un bir başka biçimde düzenlemesiydi. §Urwick organizasyon teorisinde biçimsellik üzerinde durmuştur. Sekiz ilkeden söz etmektedir. 1. Amaç ilkesi, 2. Yetki ve sorumluluk dengesi ilkesi, 3. Sorumluk ilkesi, 4. Hiyerarşi ilkesi, 5. Yönetim alanı ilkesi, 6. Uzmanlaşma İlkesi, 7. Koordinasyon ilkesi, 8. Tanım İlkesi,

Lyndall F. Urwick: §Bütün üst yönetim kademelerinde denetlenecek ast sayısının dört olmasını belirlemiştir. §Yetki devri ile aşağı kademelere inen görevlerde denetimden çok iş görmek söz konusu olduğundan yönetim alanının sekizle on iki olabileceğini öne sürmüştür. §Urwick’e göre üstün yönetim alanı geniş tutulduğunda astların çoğalması yönünden üstü görmek zorlaşacaktır.

Lyndall F. Urwick: §Zorunlu olarak sıra beklemek gerekecek, zamanının darlığı nedeniyle üst hepsini bir çırpıda göremeyecek bu yüzden gecikmeler olacaktır. §Bundan, bir meselenin kendisine sorulması halinde üst karar vermek konusunda zaman kararsızlık içinde kalacak , önderlerin bu halini gören astların cesaretleri azalacaktır. §Yönetim alanını dar tutmakla bu durumun önüne geçilecektir.

James D. Money §Reiley ile birlikte yaptığı çalışmalarla organizasyon ilkelerini ilke, süreç ve etki kuramlarına dayandırmıştır. , §Yönetimin temel ilkesi koordinasyondur. §Diğer ilkelerin amaçlar etrafında faaliyetlerin koordine edilmesi esnasında ortaya çıkar ve bunlar ikincil derecede önemlidir. James D. Money İlkeleri: 1. Koordinasyon, 2. Hiyerarşi, 3. Çeşitli görevler arasında ayırım yapmak.

Yönetim Süreci Yaklaşımının Değerlendirilmesi §Fayol ve yandaşlarının insanın üstün yetenek ve becerileri ile yaratıcılığını görmemişlerdir. §İnsanı tabiatına aykırı biçimde tanımlamışlardır ve üretim için duygusuz bir araç ya da robot gibi algılamış ve değerlendirmişlerdir. §Bu nedenle düşündükleri ve kurdukları yönetim sistemi insan için davranışsal bir sorun kaynağı olmuş başarıya ulaşamamış ve ne insanın mutluluğuna, ne de söylemin etkinliğine katkıda bulunamamıştır.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Klasik teorinin üçüncü yaklaşımı olan bürokrasi, 1900’lerin başlarında Alman sosyoloğu Max Weber tarafından geliştirilmiştir. §Max Weber’e göre bürokratik bir yapı, günlük dilde kullandığımız, işlerin geciktirilmesi, yokuşa sürülmesi, ‘’bugün git yarın gel’’ anlamının tersine etkinlik açısında ideal bir organizasyon yapısıdır. §Weber bürokrasiyi organizasyon açısından ele almış bir büro veya bir makam tarafından yönetimi düşünmüştür.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Weber büyük işletmelerin yönetimi için rasyonel bir esas olarak bürokrasiyi görmüştür. §İdeal bir organizasyon biçimi olarak bürokrasi üzerinde durmuştur. §Weber bürokratik yapının herhangi diğer bir yapıya nazaran çok üstün olduğunu düşünmüştür. §Bürokrasiden en çok yarar sağlayabilmek için organizasyonların bazı özelliklere sahip olması gerektiğini düşünmektedir.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Amaçların gerçekleştirilmesi için gerekli işler ileri derecede uzmanlaşmaya dayanır, §İşle ilgili kararlar ilke ve yöntemlerle sürdürülecektir, Yönetimle ilgili kararlar yazılı hale getirilmelidir, §Personelin görevini, biçimsel olarak ve gayri şahsi bir şekilde yapması gerekir, §Çalışanlar teknik yeteneklerine göre çalıştırılmalıdır, §Yükselmeleri performanslarına göre olacaktır, §Personel işin gerektirdiği teknik bilgi ve yeteneği ölçen sınav sonuçlarına göre seçilecek ve terfi ettirilecektir.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Bir örgüt modeli olarak geliştirilen bürokratik organizasyon yapısının başlıca özellikleri şöyle ifade edilebilir: 1. Fonksiyonel uzmanlaşmaya dayanan iş bölümü, 2. Açık ve seçik bir şekilde belirlenmiş hiyerarşik bir yapı. 3. İlke ve yöntemler.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Bu yöntem ve ilkelerin izlenmesi ile organizasyondaki birlik sağlanacaktır. §Üst kademelere, alt kademelerin çalışmalarını kontrol ve koordine etme imkanı verecektir. §Organizasyondaki mevkileri kim işgal ederse bu ilkelere göre çalışacaktır. Personelin sahip olması gereken özellikler; 1. Gayri şahsi ilişkiler, 2. Teknik yetenek esasına dayanan bir personel seçim ve terfi sistemi, 3. Yasal yetkinin uygulanmasıdır.

Bürokratik Organizasyon Yaklaşımı §Bürokratik yaklaşımın ilkeleri de daha önceki yaklaşımlara benzemektedir. Bu yaklaşıma göre bu ilkelerin izlenmesi ile etkin, ideal, şahsa göre değişmeyen ve rasyonel bir organizasyon yapısı oluşacaktır. §Bürokrasi yaklaşımı, biraz da günlük hayatta edinilen tecrübelerinde etkisi ile yoğun bir şekilde inceleme ve araştırma konusu yapılmıştır. Warren Bennis bürokratik yapının modern topluma uymadığını ve bu tür yapıların sonunun geldiğini iddia etmiştir.

SONUÇ

Sonuç §Şimdiye kadar yapılan çalışmada klasik organizasyon teorisi ifade edilmeye çalışılmıştır. §Bu yaklaşımlardan amaçlanan en iyi organizasyon yapısının nasıl oluşturulabileceği sorusuna cevap bulmaktı. §Bu ilkeler her yer ve organizasyon içinde geçerli kabul edilmiştir. Bunun sonucu olarak ortaya ‘’bürokratik’’ veya daha genel ifade ile ‘’mekanik’’ olarak adlandırılan organizasyon yapıları ortaya çıkmıştır.

Sonuç §Klasik mekanik organizasyon yapıları insan unsuruna özel bir önem vermemiş, onu modelin bir parçası yapmamıştır. §İnsan unsuru dışındaki unsurların belirlenen ilkeler doğrultusunda bir araya getirilmesi ile yapı oluşturulmuş ve insan unsurunun bu yapı içine konması ile onun bir makine gibi , ilgili kademenin öngördüğü doğrultuda davranacağı varsayılmıştır. §Şahsi sorunların iş yerine yansımayacağı, işletme içinde geçirilen zaman ile işletme dışındaki yaşamın birbirinden ayrı olduğu varsayılmıştır.

Sonuç §Daha sonra yapılan çeşitli araştırmalar klasik teorinin ön görülerini çeşitli şekillerde değiştirmiştir. §Klasik teorinin en çok eleştirilen yanı, insan unsurunu ikinci plana atmış olması, neo klasik veya davranışsal teori ile tamamlanmıştır. §Daha sonra geliştirilen modern teori ile de klasik ilkeler yeni bir görüş açısından ele alınmış ve mekanik yapının karşıtı olarak organizasyon yapıları üzerinde durulmuştur.

Bürokrasi Yaklaşımı ile İlgili Bazı Kavramlar • Oligarşinin Tunç Kanunu • Büropatoloji • Parkinson Kanunu • Peter İlkesi • Dilbert İlkesi

Peter İlkeleri • Bir kurumdaki çalışanları yetenekli, orta yetenekli ve yeteneksiz diye üç gruba ayırırsak, çan eğrisi dağılımına göre çoğunluk orta yetenek grubuna, daha az sayıdaki çalışan da yetenekliler ve yeteneksizler gruplarına girerler. • Her hiyerarşik örgütte, zeytinyağının üste çıkıp orada donduğu görülür.

• Işınlama • Kendi yükseltme kararlarının başarısızlığı örtbas edilmiş olur. • Çalışanların moralini yükseltir. • Kendi hiyerarşik örgütünü korumuş olur.

• Süslü Kaydırma • Süslü kaydırma, başka bir yalancı yükseltme yöntemidir. Yeteneksiz bir görevliye, kadrosu yükseltilmeden, hatta bazanücreti de artırılmadan daha süslü bir unvan verilir ve odası binanın uzak bir köşesine taşınır. • Hiyerarşik örgüt ne kadar büyükse, süslü kaydırma yöntemi o denli kolay uygulanabilir.

• Görevi Tersyüz Edenler • Bağımsız karar verme yetkisi bulunmayan küçük memurlarda, formların doğru doldurulması, yöntemlere kesinlikle uyulması gibi konularda büyük bir tutku görülür: Amaçlara bakılmaz, ama alışılagelen yöntemlerden en küçük bir sapmaya bile izin verilmez. Bu davranış örneğine “görevsel otomasyon” (otomatik çalışma) denir. Otomatikleşmiş görevlilere “Görevi tersyüz edenler” de diyebiliriz. Bunlar araç-amaç ilişkisini tersyüz etmişlerdir.

• Hiyerarşik Yaprak Dökümü • Hiyerarşik örgütlerin çoğunda üstün yeteneklilik, yeteneksizlikten daha kötü olarak görülür. Olağan yeteneksizlik işten çıkarılmaya engel olmaz, yalnızca yükselmeyi engeller. Oysa üstün yeteneklilik, çoğu durumda işten çıkarılmayı gerektirir; çünkü üstün yeteneklilik hiyerarşik örgütün dengesini bozar ve hiyerarşik örgütlerin ortak anayasalarının birinci maddesine aykırı düşer: Hiyerarşi her şeye karşın korunmalıdır.

• Baba Desteği • Baba desteği iki yöntemle uygulanır: • 1. Bu yöntemde, örgütteki görevlilerden birisinin yeri süslü kaydırma ya da ışınlama yollarından biri ile değiştirilir. • 2. Baba desteği görecek olan için, adı etkileyici olan yeni bir makam yaratılır.

• Çekiş gücü, bir görevlinin hiyerarşide kendisinin üstünde olan bir kişiye yakınlığıdır; bu yakınlık kan ya da dostluğa veya evlilik hısımlığına ya da dostluğa, tanışlığa dayanır denebilir. • Çekiş Gücü ile yükselmeyi –kendimizde değil de başkalarında olursa-hiçbirimiz sevmeyiz. Aynı hiyerarşik örgütte çalışanlar, çekiş gücü ile yükseleni tutmazlar; bu tutumlarını da onun yeteneksizliğinden söz ederek belirtirler.

• Peter Paradoksu: • Bir hiyerarşik örgütteki görevliler yeteneksizliğe karşı çıkmazlar. • Onların yeteneksizlik hakkında söylenmeleri, çekilerek yükselenlere karşı duydukları kıskançlığı örtmek içindir.

İtilerek Yükselme: • Biraz eski bir geçmişi olan örgütlerde Kıdemin aşağı doğru itişi, yukarı itiş gücünü yok eder. Çekiş, itişten daha etkindir. Çoğu zaman kıdem etkenini yener; itiş gücü ise bunu pek az başarabilir. • İtiş gücü sağlamanın yolları arasında işe ve çalışmaya aşırı düşkünlük gösterme, kurslara ve seminerlere gitmeye başlama vardır.

Peter Sarmalı: • Yeteneksizlik durumlarının çoğunda, verimli olmayı amaçlayan kesin bir istek bulunur. Görevli, eğer becerebilirse yetenekli olabilmeyi ister. • Peter Sarmalının her dönüşünde yeteneksizliklerin sayısı artar; etkinlik ve verimlilik gelişmez. • Yeteneksizliğin Matematik Denklemi: Yeteneksizlik + Yeteneksizlik = Yeteneksizlik