YNETM BLG SSTEMLERNN TEMEL KAVRAMLARI NTE 1 GR
YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİNİN TEMEL KAVRAMLARI ÜNİTE 1
GİRİŞ 21. yüzyıl bilgi çağı olarak adlandırılmaktadır. Bilgi çağı bilgi, bilim, eğitim, öğretim, ticaret, yönetim ve hizmet alanlarında çalışanların çoğaldığı dönemdir. Ayrıca bilgi çağına giren ülkelerin ekonomileri bilgi üretimine ve dağıtımına dayalı sektörler üzerine odaklanmıştır. Bilgi çağının en belirgin özelliği, yoğun bilgi üretimi, dağıtımı ve tüketimidir. Bu çağda işletmeler rekabet üstünlüğü sağlamak için daha fazla bilgiye ve bilgi teknolojilerine ihtiyaç duymaktadırlar. Bu çağın üç temel unsuru vardır. Bunlar; � � � Bilgi çalışanı Bilgi teknolojisi Şimdi sırasıyla bu kavramları açıklayalım.
BİLGİ KAVRAMI VE SINIFLANDIRILMASI Bilgi yalın anlamıyla bir olay veya nesneyi anlama aracıdır. Bilgi belirli bir süreçten ve “işlem” den geçmiş ve “işlenmiş veri” olarak tanımlanabilir. Diğer bir anlamda bilgi, enformasyonun uygulama sonucu bütünleşmesi ile ortaya çıkan insan yeteneğidir. Bilginin elde edilmesi belirli bir süreç çerçevesinde meydana gelir. Bu sürecin başında imgeler vardır ve sırasıyla “imge veri enformasyon bilgi üst bilgi” şeklindedir.
BİLGİ KAVRAMI İmge: İmge duyu organlarımızla algıladığımız bir şeyin somutlaştırılmış düşünsel kopyasıdır. Veri: Bilgiye ulaşmak için yapılmış gözlemlerin işaret, harf, sayı, görüntü, şekil yada karakterle ifade edilmesine denir. Diğer bir ifadeyle işlenmemiş bilgi yada bilginin hammaddesi olarak da ifade edilir. Enformasyon: İşlenme süreci tamamlanmamış, diğer ifadeyle yarı işlenmiş bilgi olarak tanımlanır. Bilgi: Düzenli ve kullanışlı duruma getirilmiş veridir. Daha geniş tanımıyla işlenmiş, derlenmiş, organize edilmiş, yorumlanmış, kararları ve davranışları etkileyen değerlerdir.
Üst Bilgi: Enforme edici ve öğretici olan, kullanıcısının somut sonuçlar elde etmesine yarayacak bilgiye üst bilgi denir. Bir avukatın müvekkilini savunurken hukuk bilgisini organize etmesi, yada bir doktorun ameliyat yaparken kullandığı bilgi ve yetenekler birer örnektir.
BILGI TÜRLERI Stratejik bir kaynak olan bilgi farklı sınıflandırmalara tabi tutulabilir. 1. 2. 3. İşaretsel Bilgi: Bilginin önemli bir kısmı işaretler şeklindedir. Ancak işaretsel bilgide şekil değil, içerik önemlidir. İşaretsel bilgi, alıcıya yorumlaması gereken mesajlar iletir. Gündelik bilgi: Sadece duyu organları aracılığı ile dış dünyanın açıklanma biçimidir. Belirli bir yönteme göre kazanılmış bilgi değildir. Geçerliliği yoktur ve bu bilginin oluşumunda tecrübelerin ve gözlemin etkisi büyüktür. Deneyimsel bilgi: Duyularla, algıyla, seziyle değil, deneme yoluyla ve tecrübe ederek elde edilen bilgidir. Araştırma geliştirme süreçlerinde elde edilen bilgi örnek verilebilir.
4. Girişimsel bilgi: Girişimci ve yenilikçi bireylerin piyasa koşullarını yorumlamada kullandıkları bilgidir. İş fırsatlarını, tehditleri, üstünlükleri ve zayıflıkları belirlemede bilgidir. Ayrıca iş fikri, fizibilite etütlerinin raporlanması yine girişimsel bilgidir. Bilgi bir başka sınıflandırmada ise kaynağına göre ve kullanım biçimine göre şeklinde sınıflandırılmaktadır. Kaynağına göre bilgi türleri Açık bilgi � Örtük bilgi olarak ele alınır. �
KAYNAĞıNA GÖRE BILGI Açık bilgi: Açık bilgi yazılı olarak var olan bilgidir. Dokümanlarda, veritabanlarında yer alırlar. Kelimeler yada rakamlardan meydana gelir. Kelimelere dökülebilen, formüllerle, şekillerle ve rakamlarla ifade edilebilen, kişiye özgü olmayan bilgidir. Örtük bilgi: Herhangi bir sisteme göre düzenlenmemiş, açıkça ortaya konmamış bilgidir. Know-how olarak da ifade edilen üst bilgidir. Örtülü bilgi aynı zamanda kişinin inançları, değerleri, hisleri, yetenekleri, tecrübeleri ve alışkanlıklarıyla bağlantılıdır. Örneğin yemeği tarifine ve ölçülerine bakarak pişirmek açık bilgi iken, aynı tarifi göz kararıyla ve mükemmel pişirme örtük bilgidir.
Açık bilgi örtük bilgiye örtük bilgi ise açık bilgiye dönüştürülebilir. Böylece yeni bilgiler elde edilebilir. Bu durumu ifade eden dört model bulunmaktadır. Örtük bilgiden örtük bilgiye(Sosyalleştirme): Bir örtük bilginin bir başkasına örtük bilgi şeklinde aktarılmasına dayanır. Tam olarak usta-çırak ilişkisi ile açıklanan bu modelde deneyimler gözlem ve taklit yoluyla kazanılır. Açık bilgiden açık bilgiye(birleştirme): Kayıtlı herhangi bir bilginin başka biçimde kaydedilmesidir. Diğer ifadeyle farklı kaynaklardan sağlanan enformasyonun sentezlenmesidir. Örneğin örgütlerde yapılan farklı çalışmaların rapor halinde sunulmasıdır.
Örtük bilgiden açık bilgiye(Dışsallaştırma): Örtük bilginin açıklanması ifade edilmesi ve kaydedilmesi (yazılı olarak) anlamına gelen modeldir. Bir inşaat teknikerinin geleneksel yöntemlerle ustalarından öğrendiği bilgileri kaydederek yazılı bir metne dönüştürmesi örnek verilebilir. Açık bilgiden örtük bilgiye(İçselleştirme): Açık bir bilginin know-how olarak bilinen beceri veya ustalığa dönüştürülmesi şeklinde tanımlanan modeldir. Örneğin bir aşçı çırağının yazılı metinlerde olan yemek tariflerine bakarak pişirmesi ancak zaman içinde bu bilgileri içselleştirerek, tamamen sezgi ve deneyimlerine dayanarak göz kararı ile mükemmel şekilde yapmasıdır.
KULLANıM BIÇIMINE GÖRE Kullanım biçimine göre bilgi sınıflandırıldığında idealist bilgi, sistematik bilgi, pratik bilgi, otomatik bilgi ve entelektüel bilgi şeklinde sayılmaktadır. İdealist bilgi: Vizyon oluşturmak, hedef saptamak, inanç ve değerleri yönlendirmek için kullanılan bilgidir. Sistematik bilgi: Gündelik tecrübelerin, araştırmaların, algı ve sezgilerin sonucunda elde edilen problem çözmede kullanılan genellemeler modeller ve yöntemlerdir.
Pragmatik bilgi: Pratik değeri yüksek, bireysel ve kurumsal faaliyetleri yerine getirmek ve karar almak için kullanılan fayda getirici bilgidir. Otomatik bilgi: Kişinin işselleştirmiş olduğu refleks ve tepkiler sonucu ortaya çıkan bilgidir. Alışkanlıklar ve rutin davranışlar örnek verilebilir. Entelektüel sermaye: Paraya dönüştürülebilen bilgidir. Örgütlerin rekabet üstünlüğü sağlamak için ortaya koyduğu zihinsel kaynaklar yada ürünlerdir.
BILGININ ÖZELLIKLERI Üretilen bilgide olması gereken özellikler; � Bilgi değerli olmalıdır, � Bilgi kıt olmalıdır, � Bilgi kolay taklit edilmemelidir, � Bilgi ikame edilemez olmalıdır, Kaliteli bilgide olması gereken özellikler ise; � Doğruluk, � Zamanlılık, � Tamlık � Kısalık � Yerindelik � Ucuzluk � Güncellik
BILGININ BOYUTLARı Bilginin bireysel ve örgütsel olmak üzere iki boyutu vardır. Bilginin bireysel boyutu: � Zaman boyutu: Gereksinme olduğu anda ve arzulanan zamanda bilgiye ulaşmayı ifade eder � Yer boyutu: Her nerede olunursa olsun bilgiye ulamak demektir. � Biçim boyutu: Bilginin ses, görüntü, metin, sayı, tarih, saat ve benzer biçimdeki bilgilerin, yazılabilmesi, saklanabilmesi ve dağıtılabilmesini ifade eder. Bunun dışında bilginin hatasız, doğru, anlaşılır, güvenilir ve eksiksiz olması anlamına da gelir.
Bilginin örgütsel boyutu ise: � Bilgi akışı: İşletmelerde 4 yönlü bilgi akışı vardır. Aşağı, yukarı, yatay ve iç/dış bilgi akışı � Bilginin ayrıntısı: İşletmelerin kabaca elde edilmiş bilgiler dışında ayrıntılı bilgilere de ihtiyaç duyar. Bu bilgi ayrıntılarına bilgi tanecikleri denir. � Bilginin türü ve amacı: Örgütler tarafından ihtiyaç duyulacak bilgilerin türünün ve amaçlarının belirlenmesi de ayrıca önem taşır. Bilgi çağının unsurlarından bilgiyi açıkladıktan sonra şimdi bir diğer unsur olan bilgi çalışanı ve bilgi teknolojisini açıklayalım
Bilgi çalışanı: Tasarım gücüyle üretime katkıda bulunan beyin gücüne bilgi çalışanı denir. Bilgi çalışanları, işletme için rekabet üstünlüğü sağlayacak amaçları, ileri ve güvenilir teknolojileri, kaliteli müşteri hizmetlerini ve iş süreçlerini tasarlayıp uygulamaya koyarlar. Bilgi teknolojisi: İşletmenin ihtiyaç duyduğu bilgisayar tabanlı her türlü donanım, yazılım, araçgereç ve ara birimlerdir. Bu konu ilerleyen haftalarda detaylı işlenecektir.
BILGI YÖNETIMI Bilgi yönetimi işletmelerin rekabet ortamında ayakta kalabilmek, çevreye uyum göstermek ve temel yeteneklerini korumak için ortak aklı kullandıkları süreçtir. Bilgi yönetiminin dört işlevi vardır; � Örgütsel öğrenme � Bilgi üretimi � Bilginin dağıtımı � Bilginin paylaşımı
- Slides: 17