Ynetim ve Organizasyon Temel Kavramlar Klasik Dnem Ynetim

Yönetim ve Organizasyon Temel Kavramlar Klasik Dönem

Yönetim Kavramı • Yönetim, bir grup insanı belirlenmiş amaçlara doğru yönlendirme, aralarında işbölümü, işbirliği ve koordinasyonu sağlama çabalarının toplamıdır. • Yönetim, başta insanlar olmak üzere parasal kaynakları, donanımı, demirbaşları, hammaddeleri, yardımcı malzemeleri ve zamanı birbiri ile uyumlu, verimli ve etkin kullanılabilecek kararlar alma ve uygulatma süreçlerinin toplamıdır.

Yönetim Kavramı (II) • Planlama, örgütleme, liderlik ve kontrol fonksiyonlarının yardımıyla eldeki kaynakları etkin ve verimli bir şekilde kullanarak belirlenmiş amaçlara ulaşma sürecidir.

Yönetimin İşlevleri • • • Planlama Örgütleme Yürütme Koordinasyon Kontrol

Yönetici Kavramı • Emrine verilmiş bir grup insanı belirli bir takım amaçlara ulaştırmak için ahenk ve işbirliği içinde çalıştıran kişidir. • Başkaları vasıtasıyla iş gören kişidir. • Bir zaman dilimi içerisinde ve değişken çevre koşulları altında belirli bir takım amaçları gerçekleştirmek üzere maddi ve beşeri üretim faktörlerini uyumlu bir şekilde bir araya getiren ve çalıştıran kişidir.

Yöneticilerin Sahip Olması Gereken Özellikler • Üç Özellik Yaklaşımı • Yönetsel Beceriler Yaklaşımı

Üç Özellik Yaklaşımı • Entelektüel Özellikler: Yönetici; düşünen, yorumlayan, akıl yürüten, karar veren, plan yapan bir kimse olabilmesi için entelektüel özellikleri taşımalıdır. • (Genel kültürü yüksek, mantıklı, analiz yapabilen, sentezleyen, hayal gücü yüksek, muhakeme sahibi, odaklanabilen, ifade edebilen)

Üç Özellik Yaklaşımı (II) • Karakterine İlişkin Özellikler: Yönetici, başladığı işi başarı ile bitirebilmesi ve hareketlerinde dengeli, etrafına güven veren bir yapıda olması gereklidir. • (Duygusal dengeli, uyumlu, dikkatli, ihtiyatlı, girişken, hafıza sahibi, dinamik, azimli, düzenli, yöntemli, sürat, ciddi)

Üç Özellik Yaklaşımı (III) • Sosyal Özellikler: Yöneticinin, kendisini iş çevresine, işletmedeki astlarına ve üstlerine kabul ettirmesine fayda sağlayacak özelliklerdir. • (Dış görünüş, hitabet, sosyallik, iş disiplini, işbirliği, politik, otorite sahibi ve ikna gücü yüksek)

Yönetsel Beceriler Yaklaşımı • Kavramsal Beceriler: Yöneticinin çevresel faktörleri ve firma içi ilişkileri algılayabilme ve buna uygun planlama yeteneğidir. • Beşeri Beceriler: Başka insanlarla çalışabilme yeteneğidir. • Teknik Beceriler: İş yapma tekniklerini, işte kullanılan araç ve gereçleri anlama ve uygulama yeteneğidir.

Yönetim Yaklaşımları • • • Klasik Dönem Öncesi Klasik Dönem Neo-klasik Dönem Çağdaş- Modern Dönem Post-Modern Dönem

Klasik Dönem Öncesi Yönetim Yaklaşımları • MÖ. 3000 -2500: Mısır piramitleri, 100000’den fala insanın tek bir piramidi inşa etmesi 20 yıl sürmüştür. • MS. 1400: Venedikliler cephanelerin ve malzemelerin kanallar boyunca gemiye yüklenmesini bir sisteme oturtmuşlardır. • 1780 -1850: Sanayi devriminin doğuşu, ev eksenli üretimden fabrikalara geçiş yaşanmıştır. Sanayi devrimi sermayedarlık ile yöneticiliğin birbirinden ayrıldığı dönemi başlatmıştır. • 1776: Adam Smith’in Ulusarın Serveti adlı kitabı yayınlanmıştır. İşbölümünün ekonomik avantajları üzerinde durulmuştur.

Robert Owen (1771 -1858) • İnsan kaynaklarının önemini vurgulamıştır. • İskoçya’da Cotton Mill • Çalışanların çalışma ve yaşam koşulları ile ilgilenmiştir. • Öğle tatili kavramı • Çalışanların yaşam koşulları, eğitim ve sağlık hizmetlerini geliştirmeye çalışmıştır. • Çocuk çalışanları yasaklayan, mesaiyi 10 saate indiren bir önerge sunmuştur. (1819’da kabul edilmiştir)

Charles Babbage (1792 -1871) • İngiliz matematikçi • Hesap makinesi ve modern bilgisayara dizaynı • Uzmanlaşmanın önemine değinmiştir. Smith’te benzer bir iddiası olması karşın Babbage’ın farkı hem fiziksel hem de zihinsel uzmanlaşmadan bahsetmektedir. • Ödüllendirme sisteminden faydalanmış, yaratıcı ve yenilikçi düşüncelerle elde edilen kazançtan kar payı vermiştir.

Henry Towne (1844 -1924) • İşletmelerin mühendislik kadar önemli bir araştırma konusu olduğunu belirtmektedir. • Yale Üniversitesi rektörü iken, işletmeyi ayrı bir anabilim dalı olarak belirtmiş, İşletme Ekonomisi (1886) adlı kitabını çıkartmıştır.

Klasik Öncesi Dönem • Bu düşünürlerin katkıları çok büyüktür. Çok belirgin problemlere çözüm bulmak ve teknikler geliştirme konusunda katkıları bulunmaktadır. • Fakat, köklü bir inceleme ve teori oluşturacak kadar kapsamlı olmadıkları ve kısmi ile yüzeysel kaldıkları için klasik dönem teorilerine temel oluşturmaktadırlar.

Klasik Dönem • Frederick Taylor; Bilimsel Yönetim Akımı • Henry Fayol; Yönetim Süreci Yaklaşımı • Max Weber; Bürokrasi Modeli

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı • 1880’lerden itibaren “Mechanical Engineering” dergisinde uygulamacılar yönetim ve yönetim sorunlarına değinmektedirler. • Taylor buradan hareketle gerçekleştirdiği deneylerin sonuçlarına dayanarak “Bilimsel Yönetimin İlkeleri” adlı kitabını yayınlamıştır. • Kitapta, düzensizlik, israf, kayıp ve kötü yönetim ile ilgili görüşlerini toplamıştır.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (II) • Kitapta israf ve kayıpları önlemek için bilimsel yöntem, ilke ve tekniklerin uygulanması gerektiğini vurgulamaktadır. ▫ Çalışanlar fazla çalışma eğilimine girerse, ▫ Herkes kendi bildiği gibi yapacağına standartlaşmaya gidilirse, ▫ Çalışanlar işe alınırken bilgi ve becerileri dikkate alınırsa, ▫ İşi gerçekleştirirken yapılacak hareketler ve süreleri belirlenirse, ▫ Ücret eşitliği (miktar ve kaliteye bağlı olarak ) sağlanırsa verimliliğin artacağına değinmiştir.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (III) • Uzmanlaşma, işbölümü, planlama ve programlamanın önemine değinmektedir. • Fonksiyonel ustabaşı kavramını öne sürmüştür.

Bilimsel Yönetim Yaklaşımı (IV) • 4 temel ilke belirtmektedir: 1. Her iş için bilimsel yönteme dayalı yöntem ve ilkeler belirlenmelidir. 2. Çalışanlar bilimsel yöntemler ile seçilmeli, eğitilmeli ve geliştirilmelidir. 3. Çalışanların bilimsel yöntemleri benimsemesi sağlanmalıdır. 4. Çalışanların üzerindeki yönetim sorumluluğu alınmalıdır.

Yönetim Süreci Yaklaşımı • Bilimsel yönetim yaklaşımı teknik ve ekonomik verimliliğe odaklanırken üretim sorunlarına yönelmiştir. Yönetim süreci yaklaşımı ise makro bir bakış açısıyla bilimsel yönetim ilkelerinin örgütün bütün kademelerinde uygulanması gereği üzerinde durmaktadır.

Yönetim Süreci Yaklaşımı (II) • Fayol örgütlerde yer alan faaliyetleri: ▫ ▫ ▫ Teknik Ticari Finansal Güvenlik Muhasebe Yönetim olarak altı grupta toplamıştır.

Yönetim Süreci Yaklaşımı (III) • Fayol yönetimi bir süreç olarak ele almış ve 5 temel işlevini belirtmiştir: ▫ ▫ ▫ Planlama Örgütleme Yöneltme Koordinasyon Kontrol

Yönetim Süreci Yaklaşımı (IV)

Yönetim Süreci Yaklaşımı (V) • Fayol, yönetimi bir süreç olarak ele almış ve o güne kadar elde edilen bilgileri sistematik bir biçimde gruplayarak en temel katkıyı sağlamıştır. • Özellikle yöneticilik eğitimine de vurgu yapmaktadır. Yönetimin bir bilim alanı olarak görülmesinde önemli katkıları bulunmaktadır.

Bürokrasi Yaklaşımı • Alman iktisatçı ve sosyolog Max Weber’in geliştirdiği kuramdır. • Bürokrasi hiyerarşik olarak örgütlenmiş ve rasyonel ilkeleri temel alan bir örgüt tipidir. • Weber yetkiyi bir grubun belli bir kaynaktan çıkan emirlere uyma olasılığı olarak belirlemektedir. 3 yetki kaynağı bulunmaktadır: 1. Geleneksel 2. Karizmatik ve 3. Ussal

Bürokrasi Yaklaşımı (II) • Bürokrasi modelinin özellikleri şu şekildedir: ▫ Gerekli faaliyetler ve görevler belli ilkelere göre önceden belirlenir ve uygun birimlere dağıtılır, ▫ Yetkiler tanımlanmıştır, ▫ Görev ve yetkiler hiyerarşi oluşturacak biçimde düzenlenir, hiçbir görev ve yetki kişisel değildir, ▫ Her kademe bir üst kademe tarafından denetlenir, ▫ Üstler astları üzerinde makamdan dolayı yetki sahibidir, ▫ İletişim yazılı yapılır ve kayıt altına alınır, ▫ Göreve uygun personel atanır ve görevler ilkelere göre yürütülür.

Klasik Dönem Yönetim Düşüncesine Katkıda Bulunanlar • • Gilberth ve Gilberth Gantt Mooney ve Reiley Guilick Urwick Graicunas Davis

Gilbert ve Gilbert • Frank Gilbert tuğla duvar döşemecisi olarak çalışmaktadır. • Çırakların verimsizliklerini farketmişler. • Tuğla döşemeyi belli bir standardizasyona getirmeyi amaçlamaktadırlar. • Hareket etütleri (motion studies) • Günde 1000 tuğla döşemeden 2700’e yükseltmeyi başarmışlardır. • Lillian ise bir psikologtur. Frank ile beraber Tuğla döşemesinde gereksiz hareketleri ortadan kaldırmaya ve iş yorgunluğunu azaltmaya yönelik yöntemleri aramışlardır.

Henry Gantt • Taylor’un en yakın arkadaşlarındandır. Mühendis • Planlama, zamanlama ve kontrol grafikleri olan “Gantt Şeması”nı geliştirmiştir. • Ücret teşvik sistemini geliştirmiştir. Gereken standartlara ulaşan işçilere ek ödeme yaparken onlardan sorumlu ustalara da hedeflenen düzeye geldikleri için prim vermiştir. • İlerleyen zamanlarda tekelcilikten ötürü Owen’ın görüşlerine de destek vermiştir.

Mooney ve Reiley • Mooney General Motors üst düzey yöneticisi, Reiley ise tarihçidir. • Yönetimin temel ilkesinin koordinasyon olduğunu belirtmektedirler. • Koordinasyon ne kadar başarılı ise bir işletme o kadar etkindir düşüncesi vardır. • Kurmay yetkiyi ortaya koymuşlar, kumanda yetkisinden ayırmışlardır.

Guilick • Guilick işbölümü üzerinde durmaktadır. • Herkesin yetenekleri farklı dolayısıyla herkes kendi kapasitesi uygun olan faaliyet alanında uzmanlaşmalıdır düşüncesine sahiptir. • Yönetimin işlevlerine “raporlama” ve “bütçeleme” eklenmesini önermiştir. • POSDCo. RB

Urwick • Mantıksal olarak faaliyet, neden ve sonuç arasındaki ilişkileri geliştirerek 8 adet yönetim ilkesi belirlemiştir. ▫ ▫ ▫ Kontrol alanı İş bölümü ve uzmanlaşma Amaç birliği Yetki ve sorumluluk denkliği Hiyerarşik sakala

Graicunas • Fransız matematikçi • Fayol’dan etkilenmiştir. • Kontrol alanının dar ve geniş olması üzerine çalışmalar yapmıştır. • Ast sayısı aritmetik artıkça, insan ilişkilerindeki sayısının geometrik artığını belirmektedir.

Davis • Tepe Yönetimin Temelleri adlı kitabı yazmıştır. • Yönetimin işlevlerini planlama, örgütleme ve kontrol olarak üç başlıkta incelemiştir.

Klasik Yönetim Düşünceleri • Üç model de rasyonellik, ekonomiklik ve teknik verimliliğe odaklanmaktadır. • Örgütsel analiz biçimsel yapı üzerine odaklanmaktadır. • Örgütü rasyonel biçimde yönetimini sağlayacak ilkeler ile geliştirmektedirler. • Ödüllendirme ve prim esasına dayalı olarak güdülemeyi esas alır. • Denetim yakından olmalıdır.

Klasik Yönetim Düşüncesine Eleştiriler • İnsanı bir makine gibi kabul eder. • Örgüt dışı unsurlar dikkate alınmamaktadır. • İnsan davranışlarının örgütün yapı ve işleyişi üzerinde etkisi olmadığı varsayılmaktadır.

• Teşekkürler.