Ynetim ve Organizasyon Blm 4 Modern Sonras Ynetim

Yönetim ve Organizasyon Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları H. Kurumsallaşma Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İ ç i n d e k i l e r q. Kurumsallaşma Kavramı q. Aile İşletmelerinde Kurumsallaşma q. Kurumsallaşma Göstergeleri qİşletme Anayasası q. Profesyonelleşme qÖrgüt Yapısı q. Yetki Devri ve Yetkilendirme q. Yönetim Anlayışı ve Yönetime Katılma q. Etkin Bir İletişim Sisteminin Oluşturulması qİç Denetim ve Hesap Verebilirlik

K u r u m s a l l a ş m a Kurumsallaşma, işletmelerin iş, işlem ve faaliyetleri sırasında her bir çalışanın görev, yetki ve sorumluluklarının belli olduğu, tüm iş süreçlerinin kurallara bağlı olduğu ve işletme faaliyetlerinin kişilerin varlığına bağlı olmadan sürdürülebilmesini sağlayan yapıya denir.

K u r u m s a l l a ş m a İşletmeler için yaşamsal bir öneme sahip olan kurumsallaşma; bir işletmenin kişilerden bağımsız olarak kurallara, standartlara, prosedürlere sahip olması, değişen çevre koşullarını takip eden sistemleri kurması ve gelişmelere uygun olarak örgütsel yapısını oluşturması, kendisine özgü iletişim ve iş yapma yöntemlerini kültür haline getirmesi ve böylece diğer işletmelerden farklı ayırt edici bir kimliğe bürünmesi sürecidir. Wal-Mart Stores Inc. Sam Walton tarafından kurulmuş dünya çapında şubeleri olan perakende satış yapan Amerikan mağazalar zinciridir. Walmart, Amerika'nın önemli ekonomi dergisi Fortune’nun "Amerika'nın en büyük yatırımlarını yapan 500 şirket" (Fortune Global 500) raporunda "Dünya çapında en yüksek ciro yapan şirket" olarak yer almıştır. Walmart mağazalar zincirinde büyük çoğunluğu Amerika'da olmak üzere 2. 1 milyon insan çalışmaktadır.

K u r u m s a l l a ş m a İşletmeler için kurumsal yapılar kuşaklar boyu işletmenin yaşamını sürdürmesi ve gelişerek büyümesi anlamını taşımaktadır. Bu açıdan Fortune Global 500 listesindeki birçok işletmenin yüz yıllık işletmecilik geçmişine sahip olduğu görülmektedir. Örneğin Amerikalı bir fast food zinciri olan Mc. Donald’s yaklaşık 80 yıllık, yine Amerikalı bir içecek markası olan Coca Cola 1886 yılında kurulmuş, 130 yıllık bir işletmecilik geçmişine sahiptir. Japon bir otomobil markası olan Toyota ise 80 yıllık, Güney Kore şirketi olan Samsung ise 79 yıllık geçmişe sahip bir işletmedir. The Coca-Cola Company, dünyanın en büyük içecek şirketlerinden biridir. Bir Amerikan şirketi olmakla birlikte, dünyanın pek çok yerinde fabrikaları vardır. Coca Cola ilk olarak eczanelerde ilaç olarak kullanılmıştır. John S. Pemberton tarafından icat edilmiş, ancak Asa Griggs Candler tarafından marka ve şirket haline getirilmiştir. Coca-Cola, Fortune 500 listesinde 2016 yılı 41 Milyar Dolar cirosu ile 253. sırada yer almaktadır.

A i l e Aile işletmesi İ denildiğinde genel ş olarak, akrabalık bağı l olan bireylerin mal e ya da hizmet t üretmek gayesiyle bir araya gelerek m kurdukları kar amaçlı e örgütler l anlaşılmaktadır. e r Ancak gu nu mu zde sıkça telaffuz edilen “aile işletmesi” kavramı i yaygın kullanımına rağmen, kapsam ve sınırları, kendine has özellikleri dikkate alınarak, farklı bakış açılarına göre değişik şekillerde tanımlanabilmektedir.

A i l e Aileler işletmecilik İ faaliyetlerinde önemli bir ş yer tutmaktadır. Ancak bu l işletmelerin devamlılığı ve e bir sonraki kuşaklara t devrolunması hem m Dünya’da hem de e Türkiye’de büyük oranda mümkün olmamaktadır. l e ABD’de ortalama olarak, aile işletmelerinin %40’ı ilk beş yılda yok olmakta, geri kalanların %66’sı ise, birinci kuşakta batmakta veya el r değiştirmektedir. Dolayısıyla ikinci kuşağa kadar yaşayabilen aile i işletmelerin oranı %20’yi geçememekte ve bu oranın sadece %17’si n üçüncü kuşağa kadar devam edebilmektedir. Özetle birinci kuşak d tarafından kurulmuş olan her 100 ABD aile işletmesinden 20’si ikinci kuşağa ve sadece 3. 4’ü üçüncü kuşağa devredilebilmektedir. e

A i l e İ ş l e t m e l e r i n d e Aile işletmelerinin kısa ömürlü olması ve bir sonraki kuşağa devredilmesindeki en önemli problem kurumsallaşma konusundaki eksiklikleri gösterilebilir.

K u r u m s a l l a ş m a G ö s t e r Yetki Devri ve Yetkilendim Örgüt Yapısı e Profesyonelleş me İşletme Anayasası Yönetim Anlayışı Etkili İletişim Kurumsallaşm a Göstergeleri İç Denetim

İ ş l e t Kurumsallaşmada hangi m konuda olursa olsun her türlü e etkileşim ve iletişimde belirli A kuralların hâkim olması n gerekmektedir. Dolayısıyla a kurumun işleyişindeki bütün y süreçlerde uygun kuralların a oluşturulması ve bu kuralların s yazılı hale getirilmesi gerekir. a Yazılı hale getirilen bu kurallar s silsilesi işletmenin anayasasını ı meydana getirir.

A i l e İ ş l e t m e l e r i n Anayasanın amacı ve temel ilkeleri İşletmenin hisse yapısı, hisse devir ve değiştirme şartları Aile meclisinin oluşumu ve işleyişi Yönetim kurulunun oluşumu ve işleyişi Yeni kuşakların eğitimi, yetiştirilmesi ve işletmeye entegrasyonu Aile üyelerinin hakları ve yükümlülükleri Aile dışı çalışanların örgütsel yapıdaki durumu Aile üyelerine yapılacak aylık ve yıllık ödemeler

P r o f e s y o n e l l e ş m e Profesyonelleşme, işletme organizasyonu içerisindeki iş ve işlemlerin o konuda uzman kişiler tarafından yerine getirilmesi, görev, yetki ve sorumluluk dengesinin uzmanlık esasına göre belirlenmesi anlayışına dayanmaktadır. Profesyonel işgörenler alanında uzman bireyler olarak algılanmalı ve işletme içerisinde yapılacak bir işbölümü ile kişilerin görevleri belirlenmelidir. Bu yaklaşım işletmenin işleyişinde ve kurumsallaşması konusunda önemli bir gösterge olarak dikkati çekmektedir.

Ö r g ü t Örgüt yapısının oluşturulması; yapılacak işlerin standart hale Y a getirilmesi, bir işin kim p tarafından nerede, ne şekilde, ı hangi yetki ve sorumluluklar s ile yerine getirileceğinin ı açık bir biçimde ortaya n konulması anlamına ı gelmektedir. Bu nedenle n kurumsallaşmış işletmelerde iş tanımları ve O l analizleri tam olarak yerine u getirilmelidir. ş

Y e t k i Yetki devri ve yetkilendirme, işletmelerin sahip oldukları D e profesyonellere sorumlu v oldukları iş ve görevlere ilişkin r faaliyetleri yerine getirirken i verilmesi gereken yasal gücü ifade eder. Bu yasal güç diğer bir v ifade ile yetki, işgörenlerin görev e ve sorumlulukları ile dengeli bir şekilde oluşturulmalıdır. Y e t k i

Y ö n e t Kurumsallaşma sürecini tamamlamış i olan işletmeler incelendiğinde, ilk göze m çarpan nokta bu işletmelerde A n l a y ı ş ı v e demokratik, katılımcı ve esnek bir yönetim anlayışının oluşmuş olduğudur. Kurumsallaşmış işletmelerdeki yöneticilerin ortak özelliği ise, astlarını işletmenin problemleri üzerinde düşünmeye yönelten kişiler olmasıdır. Tepe yöneticilerin bu yaklaşımı zamanla diğer yöneticilere de geçmekte, işletmede insan kaynaklarına önem veren yöneticilerin sayısı artmakta ve işletme içinde uyumlu bir hava yaratılması sağlanmaktadır.

E t k i n Kurumsallaşmanın bir diğer göstergesi B i r İ l e t i ş i m S ise, etkin bir iletişim sisteminin oluşturulmasıdır. Örgüt içerisinde etkin bir iletişim sisteminin oluşturulması üst yönetimin önemli sorumlulukları arasında yer alır. Bu amaç ile tüm işgörenlerin sağlıklı bir iletişim biçimi geliştirmelerini amaçlayan uygulamalar (kişisel gelişim, takım oluşturma çalışmaları, örgüt kültürü etkinlikleri vb. ) yapılmalıdır. Bu uygulamalar iletişim engellerini ortadan kaldırabilmekte ve bireylerin birbirlerine karşı tolerans düzeylerini yükseltebilmektedir.

İ ç D e n e t i m v e H e s a p İç denetim faaliyetleri, işletmelerde kurumsal yönetim uygulamalarının güçlendirilmesinde son derece önemli rol oynamaktadır. İşletmedeki etkin bir iç denetim hizmetinin varlığı, işletmenin kontrol mekanizmalarının sağlıklı bir şekilde çalışmasına yardımcı olabileceği gibi operasyonel risklerin, hilenin ve gelir kayıplarının en aza indirilmesine katkıda bulunur. Kurumsallaşmanın son kriteri olarak “iç denetim ve hesap verebilirlik” sisteminin oluşturulması hem aile işletmeleri için hem de diğer işletmeler için sorumlulukların tanımlanması ve karşılıklı güvenin gelişmesinde belirleyici bir rol oynar.

Yönetim ve Organizasyon Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları I. Yeniden Yapılanma Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İ ç i n d e k i l e r q Yeniden Yapılanmanın Temel İlkeleri q Yeniden Yapılanma Süreci q Yeniden Yapılanma Aşamaları q Mevcut Yapının Analizi (İş Analizi) q Mevcut Örgüt Yapısının Tespiti q Mevcut İnsan Kaynaklarının Tespiti q Örgütsel Yapıya İlişkin Öneriler q İş ve Görev Tanımları q İş Akış Şemaları q Yetki Tabloları q İş Süreçlerine İlişkin Formlar q Hizmet içi Eğitimler q Performans Değerleme Sistemi q Yeniden Yapılanmanın Sonuçları

Y e n i d Yeniden yapılanma, bir örgütün mevcut e durumu tespit edilerek (ve SWOT analizi n yapılarak) örgütün yapısına, iş süreçlerine ve insan kaynakları davranışlarına ilişkin Y değişiklikler yapma süreci olarak ifade a edilebilir. p ı l a n m a Yeniden yapılanma, örgütte mevcut olanı onarmak ya da sadece küçük değişiklikler yapmak anlamını taşımaz. Aksine örgütün önceden belirlenmiş iş yapma usullerini bırakarak işletmenin tüm faaliyet ve hizmetlerinin yeniden yaratılması ve müşterilere değer sunması için gereken yönetsel uygulamaların yeni baştan şekillendirilmesi anlamı taşımaktadır.

Y e n i d Yeniden yapılanma organizasyonlar için bir değişim süreci e olarak çeşitli ilke ve kurallar çerçevesinde yürütülmelidir. n Bu ilkeler genel olarak; Y a p ı l a n m a n ı n q İhtiyaçlara Uygunluk q Katılımcılık ve Çok Ortaklılık: Yönetişim q İnsan Odaklılık q Stratejik Yönetime Geçiş q Performans Odaklılık q Denetimde Etkililik q İşlerin Yürütülmesinde Yerindelik

Y e n i d e n Y a p ı l a n m a S ü Yeniden Yapılanma Yapıya Müdahale Süreçlere Müdahale Zihniyete ve Davranışa Müdahale

Y a p ı y a M ü d a h a l e Yeniden yapılanma sürecinde “yapıya müdahale” aşamasının iki boyutu bulunmaktadır. Birincisi, fiziksel yapıya müdahale, ikincisi ise örgütlenme yapısına müdahaledir. Fiziksel Yapı Örgütsel Yapı

S ü r e ç l e r e M ü d a h a l e Süreçlere müdahale aşaması, örgütte var olan tüm iş, işlem ve faaliyetlere ilişkin süreçlerin nasıl gerçekleştiğinin tespit edilmesi, yürütülen iş ve işlemlerin kim tarafından, nerede ve nasıl, hangi yetki ve sorumluluklar çerçevesinde gerçekleştiğinin tespitinin yapılmasıdır.

Z i h n i y e t e v e D a v r a n ı Yeniden yapılanma sürecinin en zor ve uzun süren aşaması olan zihniyete ve davranışlara müdahale aşaması, örgütü oluşturan bireylerin öncelikle yeni yapıya ilişkin zihniyetlerinin değiştirilmesi ve bu zihniyet değişikliğinin davranışlarına yansıması şeklinde ifade edilebilir.

Y e n i d e n Y a p ı l a n m a A ş Mevcut Yapını n İncelen mesi Mevcut Örgüt Yapısın ın Tespiti Mevcut İnsan Kaynakl arının Tespiti Örgüts el Yapıya İlişkin Önerile r İş ve Görev Tanıml arı İş Akış Şemala rı Formla r Hizmet İçi Eğitiml er Yetki Tablola rı Perfor mans Değerl eme

Y e n i d e q Görev odaklılıktan Süreç odaklılığa geçiş, n q Kontrolör olmaktan Antrenör olmaya geçiş, q İşgören olmadan takım oyuncusu olmaya geçiş, Y q Hiyerarşik bir yapıdan katılımcı bir yapıya geçiş, q Bireysellikten karar verme sürecine geçiş, a q İşe hazırlamada: yetiştirmeden eğitmeye geçiş, p q Mevcut yeteneklere göre performans değerlendirmesine geçiş, ı q Koruyucu yapıdan üretken bir yapıya geçiş, l q Skor tutucu yönetimden lider yönetime geçiş, a q Performanslar: Tüketici esaslı olur (Tüketici İşgören İşveren n memnuniyeti) m q Kararlar işin yapıldığı yerde verilir. a n ı n

Yönetim ve Organizasyon Bölüm 4: Modern Sonrası Yönetim Yaklaşımları J. Entelektüel Sermaye Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İ ç i n d e k i l e r q. Entelektüel Sermaye q. Entelektüel Varlıklar q. Entelektüel Sermayenin Unsurları (Alt Bileşenleri) q. Yapısal Sermaye (Organizasyonel Sermaye) qİlişkisel Sermaye (Müşteri Sermayesi) qİnsan Sermayesi

E n t e l e k t ü e l S e r m a y e Entelektüel sermaye; bir organizasyonun bilgi değeri veya hissedilmeyen ve görülmeyen varlıklar olarak bir işletmenin sahip olduğu kayıtlı bilgiler ve işletmedeki çalışanların bilgi, beceri ve deneyimleri şeklinde tanımlanabilir. Entelektüel sermaye maddi olmayan varlıklardır ve “entelektüel sermaye, işletmenin defter değeri ile piyasa değeri arasındaki farktır. ” Buz Dağının Görünmeyen Yüzü

E n t e l e k t ü e l V a r l ı k l a İnsan Kaynakları Lisans Sözleşmeleri Müşteri İlişkileri Tedarikçi İlişkileri Franchising Sözleşmeleri Entelektüel Varlıklar Ticari Unvan ve Markalar Know-How Telif Hakları Patentler Bilgisayar Yazılımları

E n t e l e k t ü e l S e r m a y e n İşletmelerde entelektüel sermayeyi oluşturan unsurlara, konuyla ilgilenenler tarafından temelde aynı temayı işlemekle birlikte değişik adlar kullanılmakta ve bu unsurlar entelektüel sermaye modelleri veyaİlişkisel alt bileşenleri olarak Sermaye Yapısal Sermaye ifade edilmektedir. İnsan Sermayesi

Yapısal Sermaye (Organizasyonel Sermaye) Yapısal sermaye, bir örgüt olarak işletmenin sahip olduğu yöntem ve politikalar biçiminde kurumsallaştırılmış bilgi teknolojilerinden, veri tabanları, kayıtlar ve çeşitli biçimlerdeki belgelemeye, yönetim felsefesinden, örgüt kültürüne, finansal ilişkilerden patentlere kadar bütün unsurların karışımını ifade eder. Yönetim Süreçleri Yönetim Felsefesi Patentler Ağ Sistemleri Finansal İlişkiler Yapısal (Organizasyonel) Sermayenin Unsurları Logo Örgüt Kültürü Telif Hakları Ticari Sırlar Amblemler Tasarımlar Bilgi Sistemleri

İlişkisel Sermaye (Müşteri Sermayesi) İlişkisel sermaye (müşteri sermayesi); işletmenin dış çevreyle olan müşteri sadakati, firma ünü, dağıtıcı ve toptancılarla olan ilişkileri gibi bağlantıları içerir ve işletme için katma değer oluşturabilecek işletme dışı tüm taraflarla ilgilidir. İlişkisel Sermayenin Unsurları Logo İlk şubesini 1971 yılında açan Starbucks bugün 65 ülkede 21. 000'in üzerinde mağazasıyla, kahve satın alınması ve kavrulmasında dünyanın bir numaralı şirketidir. 1. Markalar 2. Müşteriler 3. Müşteri sadakati 4. İşletme adı 5. Dağıtım kanalları 6. İş ile ilgili işbirliği 7. Lisans anlaşmaları 8. Sözleşmeler 9. Franchising anlaşmaları

İnsan Sermayesi İnsan sermayesi; bireyin sahip olduğu bilgi, beceri, eğitim, tecrübe, yeterlilik, sezgi ve tutumların işletmenin çıkarları için kullanılması ile ortaya çıkan kollektif yetenek olarak tanımlanabilir. Logo İnsan Sermayenin Unsurları 1. Know-How (Teknik Bilgi) 2. Eğitim 3. İşe Yönelik Özellikler 4. İş Değerlemesi 5. Girişimcilik 6. Rekabet ve Çatışma 7. Yaratıcı Düşünce 8. Kavrama 9. Değişebilirlik 10. Analitik Düşünce 11. Kavramsal Düşünce 12. Takım Çalışması 13. Sorun Çözebilme 14. İnisiyatif Kullanabilme 15. Özgüven

Kaynaklar Ø Can, Halil; Ö. A. Azizoğlu, E. M. Aydın; Organizasyon ve Yönetim, Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, 2011 Ankara. Eşya Hukuku, Jale G. Akipek, Turgut Akıntürk, Beta Yayınları, İstanbul, 2009. Ø Koçel, Tamer; İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş. , 12. baskı, İstanbul, 2010 Ø Topaloğlu, Melih; Koç, Hakan; Yönetim ve Organizasyon, Seçkin Akademi ve Mesleki Yayınları, Ankara, 2017.