Ynetim ve Organizasyon Blm 1 Temel Kavramlar E

Yönetim ve Organizasyon Bölüm 1: Temel Kavramlar E. Güç ve Yetki Kavramı Yönetim ve Organizasyon, Melih Topaloğlu – Hakan Koç, Seçkin Yayıncılık

İ ç i n d e k i l e r q. Güç nedir? q. Güç kaynakları ve türleri nelerdir? q. Yasal güç q. Zorlayıcı güç qÖdüllendirme gücü q. Karizmatik güç q. Bilgi ve Uzmanlık gücü q. Geleneksel güç q. Yetki nedir? q. Yetki çeşitleri nelerdir? q. Yetki devri nedir? q. Yetki devri süreci

G ü ç N e d i r ? Genel bir kavram olarak güç, istenilen sonuçlara ulaşabilmek için olaylar ve kişiler karşısında haklıya hak ettiğini verebilme yeteneğidir. Bireysel anlamda güç, düşüncelerinizi amaçlarınıza uygun olacak şekilde yönlendirebilmek için hayatımızı değiştirebilme yeteneğidir. Gerçek güç paylaşılır ve mutlak hakimiyet gerektirmez. Örgütsel anlamda GÜÇ bireylerin istenilen bir davranışı sergilemeleri için ihtiyaç duyulan zaruri bir faktördür.

G ü ç K a y n a k l a r ı v e T ü Örgütlerde üstler takım üyelerini etkileyebilmek için gücün farklı türlerini kullanabilirler. Bu nedenle gücün kaynaklarını açıklamak, örgütlerde kullanılan farklı güç türlerini ortaya koyabilmek açısından oldukça önemlidir. Söz konusu örgütsel güç kaynakları veya türleri 6 başlıkta açıklanabilir. Yasal Güç – Yetki Zorlayıcı Güç Ödüllendirme Gücü Karizmatik Güç Bilgi ve Uzmanlık Gücü Geleneksel Güç

Y a s a l G ü ç Bu güç kaynağı, izleyicilerin liderin veya yöneticinin kendi davranışlarını etkileme hakkına sahip olduğunu kabul etmeleri ile ilgilidir. Yasal güç esasında otoriteyi ifade etmektedir. Dolayısıyla eğer organizasyondaki belirli kademelerin belirli otoritesi olduğu kabul ediliyorsa, o kademelerde bulunan yöneticilerin astlardan belirli isteklerde bulunma hakkı kabul ediliyor demektir. Diğer yandan Yasal Güç, YETKİ olarak da ifade edilebilir. Çünkü yasal güç, yasaların, yönetmeliklerin ya da organizasyonun formal yapısının kişiye verdiği gücü ifade eder.

Z o r l a y ı c ı G ü ç Zorlayıcı güç temelde korkutmaya dayanmaktadır. Korku yaratan faktörler oldukça çeşitlidir. Örgütlerde ise bu güç daha çok cezalandırmaya dayalı olarak kullanılan güç olarak algılanmalıdır. Belli bireyi cezalandırma hakkı önemli bir güç kaynağı olarak düşünülebilir. Zorlayıcı güç, bir örgüt hiyerarşisinde astların başarısızlıkları halinde baskı ve korku gibi olumsuz etkiler yapmaya dayanan cezalandırıcı niteliğe sahiptir. Zorlayıcı güç grup üyelerini belirli yönde bir davranışa yöneltmek için başvurulan maddi ve manevi zorlamaları ifade eder.

Ö d ü l l e n d i r m e G ü c ü Bireyin başkalarını bir ödül ya da teşvik edici eylemler ile davranışa yönlendirmesi için kullanılan güçtür. Bu güç türünde, yönetici veya lider konumundaki kişinin grup üyelerini ödüllendirmesi söz konusudur. Olumlu motivasyonun en etkili yoludur. Ücret artışı sağlama, terfi ettirme, daha fazla sorumluluk verme, daha iyi iş verme, statüyü değiştirme, övme gibi ödüllerin hepsi bu gücün kaynağıdır.

K a r i z m a t i k G ü ç Karizma kelimesi köken olarak yunanca tanrı vergisi olan, olağan üstü çekiciliği bulunan ve başkalarını etkileme ve büyüleme yeteneği olarak ifade edilir. Bireyin görünüşü, konuşması, hal, hareket ve davranışları ile başkalarını etkileyebilme ve peşinden sürükleyebilme durumu karizmatik gücün bir göstergesidir. Bu güç kaynağı doğrudan yönetici veya liderin kişiliği ile ilgilidir. Liderin kişiliğinin izleyicilere ilham verebilmesi, onların arzu ve ümitlerini dile getirebilmesi bu kaynağın temelidir. Bu da daha çok liderin kişisel özellikleri ve davranışları ile ilgilidir. Bilindiği üzere karizma çekiciliği ifade etmektedir. Grup içinde bazı kişiler, kendi kişilik özellikleri nedeniyle diğer kişiler üzerinde bir çeşit çekici etki yapabilecektir. Dolayısıyla grup üyelerini etkileme imkanına kavuşacaktır. Yönetici veya liderin astlar için çekici olması, astların lidere benzemeye itecektir. Bu da onları, lider tarafından daha kolaylıkla etkilenebilir hale getirecektir.

B i l g i Bilgi güçtür. Bazı kişiler sahip oldukları bilgi veya özel yetenekleri nedeniyle güç sahibi olarak görülmektedirler. v e Uzmanlık gücü ise, örgütsel hiyerarşiden bağımsız olması nedeniyle oldukça önemlidir. Hiyerarşik düzeyi düşük olan bireyler de örgüt içinde sahip oldukları uzmanlık gücünü kullanarak daha üst kademelerde yer alan bireylere karşı bir güç uygulayabilirler. U z m a n l ı Bu güç kaynağı lider veya yöneticinin sahip olduğu bilgi ve tecrübe ilgilidir. k Eğer bir yönetici bilgili veya tecrübeli olarak algılanıyorsa, o yönetici astlarını G ü kolaylıkla etkileyebilecektir.

G e l e n e k s e l G ü ç Geleneksel güç, geleneklerin kutsallığına ve bu geleneklere göre gücü elinde bulunduranların meşruluğuna olan inanca dayalıdır. Max Weber’e göre, geleneksel güç sahibi, üst amir değil; bireysel anlamda efendi’dir. Geleneksel güç sahibi kişiler güçlerini, geleneklere dayalı olarak işgal ettikleri statülerinden alırlar. Gelenek, bize yararı olan şeyleri emrettiğinden dolayı değil, bize emrettiğinden dolayı itaat ettiğimiz yüksek bir otoritedir. Friedrich Nietzsche Geleneksel gücün egemen olduğu durumlarda kişiler, geleneksel sadakat hissiyatından dolayı emirlere itaat ederler. Geleneksel gücü kaynağı, gücü elinde bulunduran kişinin sahip oldukları kişisel özelliklerden değil, geleneklerin o kişiye yükledikleri misyon ve vizyondan kaynaklanmaktadır.

Y e t k i N e d i r ? Yetki, yönetim konusunun en önemli kavramlarından birisidir. Yetki, “yöneticinin belirlenen amaçlara ulaşması için, gerekenin yapılmasını başkalarından isteme hakkıdır” şeklinde tanımlanabilir. Bunun yanında yetki “karar alma ve bu kararların uygulanmasını sağlama” anlamına da gelir. Yetki = Yasal Güç = Otorite Yetki, yönetsel bir mevkisi olmayan bireyler için de söz konusudur. Bu yetkiye iş yapma ya da iş görme yetkisi denilir. Dolayısıyla operasyonel işgörenlerin de herhangi bir iş veya görevi yerine getirirken, o göreve ilişkin sorumlulukları ölçüsünde yetkisinin de bulunması gerekir.

Y e t k i Ç e ş i t l e r i Kamuta Yetki Üstün ast üzerinde bir işin yapılması veya yapılaması konusunda, doğrudan doğruya emir verebilme gücüne komuta yetkisi denir. Kurmay Yetki Fonksiyonel Yetki Kurmay yetki adından anlaşıldığı üzere, danışmaya veya fikir beyan etmeye dayalı bir yetki türüdür. Bir yöneticinin uzmanlık alanı ile ilgili çalıştığı bölümün dışında bir başka bölüme kendi bölümünün işleri ile ilgili neleri, ne zaman ve nasıl yapacakları konusunda karar verme ve bu kararları diğer bölümün yöneticisine iletme yetkisini ifade eder.

Y e t k i Yetki devri, yöneticinin sahip olduğu karar verme hakkını kendisine bağlı olarak astlara devretmesidir. Yetkinin bir kısmını devretmek ondan vazgeçmek anlamına gelmez. D e v Temel yetkiler yine yöneticidedir. r Astların sahip olduğu şey belirli i sınırlar içinde davranma özgürlüğüdür. Yetki devri sonucunda üstlerle astlar bir uyum içinde çalışabilir. Ayrıca astların yönetsel becerilerinin gelişmesine ve onların yetişmesine fırsat tanınmış olunur.

Y e t k i Yetki devri organizasyonun başarısı için gerekli bir faaliyettir. Ancak D e v r i S ü r e c i başarılı bir yetki devri uygulaması için bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir. Amaçların Açıkça Belirlenmesi Astların İyi Seçilmesi Yeterli Yetkinin Devredilmesi Denetim Sisteminin Kurulması

Kaynaklar Ø Can, Halil; Ö. A. Azizoğlu, E. M. Aydın; Organizasyon ve Yönetim, Siyasal Kitabevi, 8. Baskı, 2011 Ankara. Eşya Hukuku, Jale G. Akipek, Turgut Akıntürk, Beta Yayınları, İstanbul, 2009. Ø Koçel, Tamer; İşletme Yöneticiliği, Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş. , 12. baskı, İstanbul, 2010 Ø Topaloğlu, Melih; Koç, Hakan; Yönetim ve Organizasyon, Seçkin Akademi ve Mesleki Yayınları, Ankara, 2017.