Yetitirme Teknikleri Sam Teknikleri ve Sam Hijyeni Memenin

Yetiştirme Teknikleri, Sağım Teknikleri ve Sağım Hijyeni Memenin Yapısı Sütün Sentezi, Salgılanması ve İndirilmesi Sütün Memeden Boşaltılması Buzağının emmesi Elle Sağım Makineli Sağım Süt Kompozisyonunu Etkileyen Faktörler Memede Görülen Yetiştirme Hastalıkları Laktasyonun Seyri Süt Verimini Etkileyen Faktörler Süt Veriminin Standardizasyonu Sürü İdaresi İTY İBY Servis Periyodu Buzağılama aralığı

Sığır Yetiştirmede Verim Kontrolleri ü Buzağılama ile birlikte memeden kolostrum salgılanmaya başlamasına LAKTASYON adı verilir. ü 4 -5. günden itibaren ise normal süt salgılanır. ü Süt salgılanması çeşitli faktörlerin etkisi altında uzun bir süre devam eder ki bu döneme Laktasyon adı verilir.

Laktasyonun Seyri ü Laktasyon hormonal etkilerle devam ettirilir. ü Prolaktin, tiroid hormonları, büyüme hormonu ve adrenal ü ü ü ü kortikoitler laktasyonun devam ettirilmesinde önemlidir. Günlük süt verimi laktasyonun ilk haftalarında tipik olarak artar. Yaklaşık 6. haftada pik yapar. Bundan sonra laktasyonun sonuna kadar mütemadiyen düşer. Süt veriminin laktasyon boyunca izlediği seyri tanımlayan grafiğe “normal laktasyon eğrisi” denir. Normal laktasyon süresi 305 gündür(10 ay). Bir inek 10 ay sağımda 2 ay kurudadır. Pik(maksimum) süt verimi ile laktasyon süt verimi arasında yüksek bir korelasyon(0. 80) vardır.

Persistans ü Laktasyon verimi azalma hızından da etkilenir, aralarındaki ü ü ü korelasyon katsayısı düşüktür(0. 30). Pik süt veriminden sonra hesaplanan ve laktasyonun belli bir ayında verdiği sütün bir önceki aya göre oranlamasıyla bulunan değere o aydaki persistansı adı verilir. Düşme eğiminden sonra tüm aylar için hesaplanan bu değerlerin ortalamasına PERSİSTANS veya DEVAMLILIK İNDEKSİ denir. Persistans için Direnme Gücü ifadesi de kullanılmaktadır. 2. aydaki süt verimi 750 kg; 3. aydaki ise 690 kg ise bu ineğin 3. aydaki persistansı 690/750=0. 92 dir. Bir önceki aya göre süt verimindeki düşüş % 8 -10 kadar olmalıdır. Persistans zamana bağlı olarak süt veriminin hangi oranda sürdürüldüğünün ifadesidir. Laktasyon esnasında süt verimindeki düşüş esas olarak alveol sayısında ve içerisindeki epitel hücrelerindeki azalışa bağlıdır.

Süt Verimini Etkileyen Faktörler Ø Genetik Ø Çevresel Genetik Yapı ü Sığır ırkları arasında süt verimi yönünden farklılıklar vardır. ü Aynı ırk içerisinde de genetik yapılar farklıdır. ü Bu nedenle de ırkın süt verimi sürekli olarak geliştirilebilir. ü Sütçü sığır ırkları uzun yıllar sistemli ıslah programları sayesinde geliştirilmiştir. ü Genetik yapı süt veriminde en belirleyici rol oynar. ü Bir yerli ırk sığır en iyi şartlarda bulundurulsa dahi sütçü ırkların verdiği süt kadar süt veremez.

Kuru Dönem ü İki laktasyon arasında ineğin süt vermediği döneme KURU DÖNEM ü ü ü denir. Kuru dönem ile izleyen laktasyon süt verimi arasında önemli ilişki vardır. Kuru dönemin 45 -60 gün arasında olması ideal kabul edilir. Son yıllarda kuru dönemi kısaltılmasına yönelik çalışmalara ağırlık verilmektedir. 30 güne indirilmesi mümkün görünmektedir. Kuruya çıkartılmayan bir ineğin bir sonraki laktasyon süt verimi en az % 30 düşük olur. 2 aya kadar uzayan kuru dönemlerde süt veriminde artış olurken, daha uzun kuru dönemler ise süt veriminde azalmaya neden olur.

Niçin Kuru Dönem? v Memenin involusyonu için Kuruya çıkarmanın esas nedeni sekretorik dokunun yenilenmesine izin verilmesidir. Sekretorik hücreler absorbe olur ve yenileri şekillenir (6 hafta). v Fötal gelişim için Gebeliğin son iki ayında fötus doğum ağırlığının % 60’ını kazanır. İnek te, günlük 750 gram kadar canlı ağırlık kazanır. v Vücut rezervlerinin yenilenmesi için Kuru dönemde mineral rezervleri daha kolay tamamlanır. İnek zayıf ise kuru dönemde 25 kg’dan fazla olmamak üzere ağırlık kazandırılabilir. Yem enerjisini vücut rezervlerine dönüştürme oranı düşüktür. Bu nedenle ineğe kondisyon kazandırmak için besleme kuru dönem öncesi yapılmalıdır. v Sütün salgılanması ile ilgili organların dinlenmesi için v Kronik mastitislerin tedavisi için v İneğin laktasyon stresinden az da olsa kurtulması için

Kuruya çıkarma metodları v Laktasyonun 300. gününde veya gebeliğin 220. günündeki tüm inekler kuruya çıkarılır. v Süt verimi 4 lt’nin aşağısına düşen her inek kuruya ayrılır. v Vücut kondisyon skoru 8 skala üzerinden 3. 5 ve altına düşen her inek kuruya ayrılır. v Sağımın zararda olduğu değerlendirildiğinde önceden belirlenen tarihte tüm sürü kuruya çıkartılır. Kuruya çıkarma işlemi v Süt verimi 10 kg’ın altında olan inekler belirlenen tarihte bir anda v v kuruya çıkarılabilir. Uygulanması kolay bir yöntemdir. 10 kg’ın üzerinde süt veren ineklerin kesif yem ve su tüketimleri kısıtlanarak, verimleri 10 kg’ın altına düşürülür. Sağım sayısı azaltılarak (aralıklı) süt yapım hızı azaltılır. Bu yöntemde iş gücü artar ve kuruya çıkarma süresi uzar.

Kurudaki İneklerin Bakımı v v v v v Kuruya çıkan inekler ayrı barındırılmalıdır. Bu dönemde inatçı mastitisler daha kolay tedavi edilir. Kaba yem (silaj+kuru ot) ile serbest düzeyde beslenir. Kuruda iken canlı ağırlığının % 0. 5’inden fazla kesif yem verilmemelidir. Doğuma 2 -3 hafta kala konsantre yem tedrici olarak arttırılır. Kesif yem 100 kg canlı ağırlık için 1. 5 kg oluncaya dek artırılır ve bu program ineğin sağılan sürüye katılmasına kadar devam eder. Kuru dönemde aşırı yağlanma olmamalıdır (güç doğumlar açısından). Kurudaki ineklere yüksek Ca ve P içeren rasyonlar verilmemelidir, süt hummasına yol açabilir. Hem buzağılama esnasında hem de laktasyonun ilk haftalarında, kuru dönem beslenmesi çok etkilidir.

Doğum Mevsimi v Mevsimin süt verimine etkisi meraların durumu, sıcaklık ve v v v nem gibi faktörlerin ortak etkisiyle şekillenir. Meraları iyi olan ülkelerde sonbahar ve kış başlangıcında doğum yapan inekler daha yüksek süt vermektedirler. Süt veriminin düşmeye başladığı dönem meraların iyi olduğu zamana denk gelir ve persistansı iyi olur. Çevre sıcaklığının etkisi az olur. Ahırda entansif üretim yapılan sistemlerde mevsimin etkisi sınırlıdır. Mevsimin etkisi bakım, besleme ve iklim şartlarına göre farklılık gösterir. Örneğin, ABD’de yapılan bir çalışmada en düşük ve en yüksek mevsim arasındaki fark 275 kg kadar olduğu halde Türkiye’de 700 kg kadardır.

Canlı Ağırlık, v İneğin doğum sonrası canlı ağırlığı ile laktasyon verimi v v v arasında pozitif korelasyon bulunmaktadır. Canlı ağırlık ile laktasyon verimi arasında 0. 09 -0. 19 arasında korelasyonlar bildirilmektedir. İri yapılı ırklar ve aynı ırk içerisinde iri yapılı bireyler daha fazla süt verirler. İri yapılı inekler daha fazla meme bezi dokusuna ve sindirim sistemine sahiptir. 300 kg ağırlığındaki 2 ineğin metabolik ağırlığı 128 kg olduğu halde 600 kg’lık bir ineğin MA 107 kg’dır. Bir süt ineğinin YP enerji ihtiyacı MA ile doğru orantılıdır. Bu nedenle 2 küçük inekten sağlanan sütün maliyeti daha yüksektir.

v Süt sığırlarının rasyonlarında kaliteli kaba yem bulunmalı, bunun v v v v v içerisinde ihtiyaç duyulan diğer besin maddeleri konsantre olarak verilmelidir. Rasyonda en önemli unsur enerjidir. Laktasyona yeni başlamış inekler 100 kg CA için 2 -2. 5 kg kadar kesif yem almalıdır. Kaba ve kesif yem toplamı kuru madde cinsinden 100 kg’a 3 -4 kg olmalıdır. Fazla enerji sağlamak için kesif yemler rasyonun % 60’ını oluşturmalıdır. Kesif yem bu oranı geçtiğinde süt yağında ani düşüş meydana gelir. Rasyonun protein oranı genel olarak % 14 -16 KM arasındadır. Protein oranı süt verimine ve laktasyonun dönemlerine göre değişiklik arz eder. İlk on haftada % 16 -20; ikinci on haftada % 13 -16; son 24 haftada % 12 ve kuru dönemde % 9 ‘luk protein oranı yeterlidir. Kaliteli kaba yem alan bir ineğe 10 kg üzerindeki her 2 -2. 5 kg süt verimi için 1 kg kesif yem hesap edilir. Örneğin; kuru yonca ile beslenen bir ineğe, 25 kg süt veriyorsa 7. 5 kg kesif yem hesaplanır. Doğum ile laktasyonun 30 -40. günleri arasında ağırlık kaybı beklenir, bunun 25 kg’dan fazla olmaması gerekir. Fazla ağırlık kaybı dölverimi ile ilgili problemlere neden olur. Servis periyodu uzar.

Sıcaklık v Çevre sıcaklığının etkisi nem oranıyla direkt ilişkilidir. v Kaba yemlerin rumende fermentasyonu sırasında önemli miktarda v v v ısı üretilir. Bunlar dikkate alındığında süt sığırları için ideal sıcaklık 0 -15 0 C olarak kabul edilmektedir. Bu değerlerin üstünde 27 0 C’ye kadar ve altında -10 0 C’ye kadar önemli zorlanma olmadan verimlerini koruyabilirler. % 95 oransal nemde 27 0 C, sıcaklık stresine girerken, % 30 nemde hayvan rahat konumdadır. Yüksek sıcaklıkta solunum, beden sıcaklığı ve su tüketimi artar, yem tüketimi ve süt verimi düşer. Vücut sıcaklığını sabit koruyamayan inekte öncelikle yükselen beden sıcaklığı dölverimini olumsuz etkiler, fötal ölümler görülür. Yüksek sıcaklığa Jersey’ler Holştayn’lardan daha dayanıklıdır. Bu hem beden büyüklüğü hem de vücudun rengiyle ve genetik yapıyla ilgilidir.

v Sıcak stresinde süt ineklerinde yaşama payı enerji ihtiyacı artar. v Sıcakta artan solunum ve terleme gibi mekanizmalar için daha fazla enerjiye ihtiyaç vardır. v Bir süt ineğinin YP enerji ihtiyacı 350 C’de 200 C’ye göre % 20 daha fazladır. v Sıcak stresinde solunumun artması YP enerji ihtiyacını % 7 -25 kadar artırdığı bildirilmektedir. Sıcaklık artışının genotiplerde solunum sayısına etkisi Sıcaklık (0 C) Holştayn Kilis HXK Melezi ( G 1 ) 15 16 13 15 25 37 24 31 35 62 29 46

Sıcaklık Stresini Azaltmak için Pratik Yollar v Yetiştirme metodu olarak doğumlar sonbahar veya kış başına v v v v v getirilebilir. Barınaklarda hava sirkülasyonu sağlanabilir (Fanlar veya doğal). Barınakların üzerine su püskürtmesi yapılabilir. Hayvanlara duş imkanı sağlanabilir (fotoselli veya manuel). Gölgelikler yapılmalı ve yemleri buralarda almaları sağlanmalı, Otlamalar ve yemlemeler sabahın erken saatlerine ve geceye kaydırılmalı, Mümkünse soğuk su verilmeli (10 0 C’nin altında olmasına gerek yok), Sindirilme oranı yüksek yemler verilir. Kalitesiz kaba yemler daha fazla ısı üretimine yol açarlar. Az yemle hayvanın ihtiyaçları karşılanmalı, enerji ihtiyacı için rasyona yağ ilave edilebilir(%2 ), Rasyona fazladan K, Na ve Mg katılmalı, Kaba yemlerin ıslatılarak verilmesi yem tüketimini teşvik edebilir. Sıcağa dirençli genotipler seçilebilir.

Süt Veriminin Standardize Edilmesi v Süt verimi çeşitli faktörler tarafından etkilenir. v Seleksiyonda ineklerin kayıtlarının mümkün olduğunca v v v genetik kabiliyetlerini yansıtması istenir. İnekler arasında karşılaştırmalar yaparken şartları eşitlemek gerekmektedir. Yarış aynı şartlarda olmalıdır. Ayıklamalar ve seleksiyonda her bireye eşit şans verilmelidir. Bu nedenle ineklerin verim kayıtları etkileri hesaplanabilir faktörlere göre düzeltilir yani standart hale getirilir. En yaygın kullanılan düzeltme faktörü 2 X 305 EÇ dir. Süt verimini düzeltmek için katsayıları geliştirilmiş bazı faktörler şunlardır: Yaş, Laktasyon süresi, Sağım sayısı ve aralığı, Yağ oranı.