YERKABUU NELERDEN OLUUR BG BANG Byk Patlama Dnyamz
YERKABUĞU NELERDEN OLUŞUR?
BİG BANG (Büyük Patlama)
• Dünyamız big bang diye adlandırılan patlamadan meydana geldi. Birden akıl almaz bir biçimde enerjinin bir merkezde toplanışı patlamayı oluşturdu. Isı milyar, milyarlarca derecedeydi. Yoğunlaşmış bu enerji madde haline dönüştü….
DÜNYAMIZ!
DÜNYANIN ŞEKLİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLER…
Mayalar dünyayı her birine bir ağaç ve kuş yakıştırdıkları 4 yöne yada bölüme ayırıyorlardı. onların inancına göre dünya gölde yüzen dev bir timsahın sırtından başka bir şey değildi!!!
Pythagoras, gezegenlerin hareketlerinin dairesel olduğunu savunuyor, gök cisimleri ile Dünya’nın küre biçiminde olduğuna inanıyordu.
Matematikçi ve gök bilimci olan Thales’e göre her şeyin ana maddesi suydu. Bir tepsi biçiminde olan dünya ise suda yüzmekteydi.
DÜNYAMIZIN KATMANLARI
Dünyanın katmanları gözlemlenebilir katmanlar hava küre(atmosfer) su küre taş küre(yer kabuğu) gözlemlenemeyen katmanlar ateş küre(manto) ağır küre(çekirdek)
Hava küre: Güneşten gelen zararlı ışınları engeller. Canlılar için gerekli gazları içerir • Sss • Su küre: dünyanın • ¾’ü sularla kaplıdır. • okyanuslar, göller • su küreyi oluşturur. • Taş küre: üzerinde canlıların yaşadığı katmandır.
Ateş küre(manto): Taş kürenin altındaki katmana denir. yüksek sıcaklıkta erimiş haldeki maddelerden oluşur. Ağır küre(çekirdek): Ateş kürenin altındaki katmana denir. Yer kürenin merkezini oluşturur.
KATMANLAR KALINLIK DURUM SICAKLIK TAŞ KÜRE (YER KABUĞU) En ince olan katmandır. kalınlığı okyanus dibinde az dağlık alanlarda fazladır. Katı haldeki kayaçlardan oluşmuştur. su küre ile iç içedir. çevresini atmosfer kaplamıştır. En soğuk katmandır. sıcaklık merkeze doğru inildikçe artar ATEŞ KÜRE (MANTO) Dünyanın iç yapısında bulunan orta kalınlıkta katmandır. Sıcaklığın yüksek oluşu nedeniyle erimiş haldeki maddelerden oluşur. Sıcaklığı, yer kabuğundan fazla çekirdekten azdır. üstten alta doğru sıcaklığı artar. AĞIR KÜRE (ÇEKİRDEK) Yer küreyi oluşturan katmandır. Sıcaklığı çok yüksek olmasına rağmen katı ve katıya yakın haldeki maddelerden oluşur. Sıcaklığı en fazla olan katmandır.
GEÇMİŞTEN GELEN MİSAFİRLER • • KAYAÇ MİNERAL MADEN FOSİL KÖMÜR
KAYAÇLAR Yerkabuğunu oluşturan kayaçların küçük parçalarına taş diyoruz. kayaçlar ise büyük kütleli olup yapılarında mineral vardır. Yapılarında bulunan minerallerin türlerine göre üç gruba ayrılırlar.
1. Magmatik Kayaçlar • Magmanın yeryüzünde yada yeryüzüne yakın bir yerde soğuyup katılaşmasıyla oluşan kayaçlara magmatik kayaç denir. magmatik kayaçlar serttir ve kristalli yapıya sahiptir. yapılarında fosillere rastlanmaz.
2. Tortul Kayaçlar • Yer yüzeyi su ve rüzgar gibi dış etkilerle aşınıp, taşınır. taşınan kayaçlar çukur alanlarda, çökelerek tortular oluşturur. zaman geçtikçe alt tabaka üzerindeki ağırlık artar, böylece alt tabaka sıkışır ve katılaşır. bu şekilde oluşan kayaçlara tortul kayaçları denir.
KUM ÇAKIL
3. Başkalaşım Kayaçları • Magma yeryüzüne çıkarken geçtiği yerlerdeki kayaçları ısıtıp sıkıştırır. magmatik veya tortul kayaçların sıkışması, ısınma ve basınç etkisiyle değişime uğramasıyla başkalaşım kayaçları oluşur.
KUARTZ ŞİST
MİNERALLER Doğal yollarla oluşmuş belli özelliklere sahip katı maddelere mineral adı verilir.
Yer altından çıkarılan mineralleri, günlük yaşantımızda kullandığımız birçok maddede görebiliriz.
MADENLER Yer kabuğunu oluşturan kayaçların bir kısmı maden olarak nitelendirilir. eko nomik değeri olan minerallerdir.
Yurdumuzun ekonomik değerleri arasında madenler önemli bir yer tutar. Yurdumuzda; demir, bakır, krom, boksit, bor, tuz gibi madenler işlenerek , kömür çeşitleri ise doğal olarak tüketilir.
FOSİLLER Jeolojik zamanlarda yaşamış olan canlıların tortul kayaçlar içinde taşlaşmış olarak bulunan her çeşit kalıntı ve izine fosil adı verilir.
Kömür, doğal gaz ve petrol gibi fosil yakıtlar fosilleşmenin özel bir halidir. kömürleşme denen karbonlaşma olayıyla bitkiler kısmen veya tamamen kömür haline gelebilir. deniz diplerinde mikroorganizma ve hayvan kalıntılarının çökelip fosilleşmesiyle doğal gaz ve petrol gibi maddeler oluşur.
Bu yüzden kömür, doğal gaz ve petrole fosil yakıtlar denir. fosil yakıtların oluşma süreci milyonlarca yıl alır.
Fosiller Bize Neyi Öğretir? ü İçinde bulundukları tortul kayaçların hangi zamana ait olduklarını öğrenmemizi ü Nesilleri tükenmiş olan canlılar hakkında bilgi edinmemizi ü Bir bölgenin geçmişteki coğrafi durum ve iklim koşulları hakkında bilgi sahibi olmamızı ü Yer kabuğundaki değişimler konusunda bilgi edinmemizi sağlar.
• Eski jeolojik dönemlerdeki yaşam biçimlerini çoğunlukla fosillere bakarak inceleyen bilim adamlarına paleontolog, bilim dalına ise paleontoloji adı verilir.
KÖMÜRÜN YOLCULUĞU • Yapraklar, tohumlar ve kuru dallar ıslak orman tabanına düşerek çürümeye başladılar. bu yumuşak, çürüyen malzeme zamanla gömüldü. üzerine çökellerin ağırlığı ile gittikçe sıkışarak suyunu kaybetti ve katı haldeki turbaya ve sonuçta kömüre dönüştü.
TOPRAK • Sıcaklık , rüzgar, insan faaliyetleri, su gibi değişik etkilerin sonucunda kayaçların parçalanmasıyla oluşan toprak canlılar için çok önemlidir. • Toprakta kum, kil, kireç ve humus gibi maddeler bulunur. toprak, içinde bu maddelerden hangisi çoksa o maddenin adı ile nitelenir.
Solucan, karınc a, köstebek gibi hayvanlar topak içinde yaşayan canlılardır.
Bitkilerin büyük bölümü besin ve su ihtiyaçlarını topraktan sağlar. Toprak ayrıca, bitkilerin kökleriyle tutunabilmesi için sağlam bir temel sağlar
Toprak insanların ekonomik faaliyetlerine katkıda bulunur.
Toprağın oluşumu; • Kayaçlar zamanla parçalanarak ufalanır. • Oluşan kayaç parçalarına moloz denir. • Molozlar; su ve rüzgarların etkisiyle sürüklenerek taşınır. • Taşınan molozlar, bu süreç içinde diğer kayaçları da törpüleyerek aşındırır. • Kendiside ufalanarak daha da küçülür. bir yerde toplanarak tortulanır • Ve toprak oluşur.
EROZYON
• Toprağın ; akarsular, rüzgarlar ve yağışların etkisiyle sürüklenip başka yerlere taşınmasına erozyon denir. erozyon, tarıma elverişli toprakların kaybına neden olur.
İnsanların yaptıkları etkinliklerden; • tarla açmak için ağaçların kesilmesi, ormanların yok edilmesi • İnşaat ve yol yapmak ve benzeri amaçlarla arazi yapısının değiştirilmesi • Bitki örtüsünün değiştirilmesi EROZYONU HIZLANDIRIR…
Erozyonun etkilerini önlemek için; • Yeni bitki örtüsü oluşturmak amacıyla ağaçlandırma çalışmaları yapılır. • Eğimli araziler, eğim yönüne dik olarak sürülüp ya da merdiven şeklinde teraslama yapılarak tarım yapılır. • Çok rüzgar alan düzlüklerde rüzgarın hızını kesecek doğal ve yapay engeller oluşturulur.
SU yer küredeki sular nelerdir? okyanuslar, denizler, göller, akarsular ve yer altı suları yerküredeki suları oluşturur.
Değişik balık ve bitki türleri, ahtapotlar, yeng eçler, karidesler suda yaşayan canlılardan bazılarıdır.
İnsanlar ve karada yaşayan hayvanlar suyu içerek ihtiyaçlarını giderirler.
Akarsuların üzerine yapılan barajlarda biriken sular, tarım alanlarının sulanması ve şehirlerin su ihtiyacının karşılaması için kullanılır.
Okyanus ve deniz suları üzerinde ulaşım hizmetleri yapılır.
HAVA
Dünyayı saran hava; • Canlılar için yaşamsal önem taşıyan gazları içerir. • İçinde bulunan gazlardan bazıları, canlıları güneş ışığının zararlı etkilerinden korur. • Güneşten gelen ışınları tutarak, yeryüzüne yakın kısımların ısınmasını sağlar. • Hava olaylarının oluşmasına neden olur.
1 -HAVA KİRLİLİĞİ Nedenleri: • Soba, kalorifer ve fabrika bacalarından çıkan duman ve gazlar • Motorlu taşıtların çıkardığı egzoz gazları • yangınlar ve çeşitli maddelerin yakılmasıyla oluşan duman ve gazlar • İnsanların bilinçsizce kullandığı sprey ve deodorantlar Sonuçları: • İnsanların solunum organlarını etkileyerek insan sağlığını bozar. • Bitkilerin gelişimini durdurarak kurumalarına neden olur. • Toplu halde kuş ölümleri görülür.
2 -Toprak kirliliği Nedenleri: Sonuçları: • Yapay gübre ve zehirli tarım ilaçlarının yanlış kullanımı • Deterjan, cam, plastik, met al, pil gibi maddelerin toprağa bırakılması • Fabrikaların katı atıklarının ve çöplerin toprağa bırakılması veya gömülmesi • Bitkiler yeterli besini bulamadığı için gelişemez • İnsanlar ve hayvanlar gerekli besin bulamazlar • Çöplüklere yakın yerlerde yaşayanların sağlığı bozulur
3 -su kirliliği Nedenleri: Sonuçları: • lağım atıklarının kanalizasyonlarla su kaynaklarına bırakılması • Fabrikaların sıvı atıklarını deniz ve akarsulara bırakılmaları • Denizlere bırakılan çeşitli zehirli atıklar • Kolera, tifo, dizanteri gibi bulaşıcı hastalıklara neden olur • Birçok canlı kirli sularda yaşayamaz • Kirli sulardan sağlanan besinler, kalıcı hastalıklara ve ölümlere neden olur
17 AĞUSTOS GERÇEĞİ
ENDONEZYA’DAKİ HAZİN SULAR…
TSUNAMİ
HAZIRLAYANLAR AYŞE KORKMAZ ELANUR YILDIRIM KÜBRA DADAŞ SÜMEYYA GENÇ
- Slides: 60
