YER HEKMLER N YEN SALII VE GVENL KANUNU

İŞYERİ HEKİMLERİ İÇİN YENİ İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KANUNU EĞİTİM SEMİNERLERİ SEMİNER 5 “ 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KANUNU VE MESLEK HASTALIKLARI İşçi Sağlığı Ve İşyeri Hekimliği Komisyonu

Meslek hastalıklarını önleme “ 2. ve 3. basamakta meslek hastalıkları yönetimi” Bir öneri Prof. Dr. Arif Çımrın • Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Göğüs Hast. AD • ISAMER Y. K. Üyesi acimrin@deu. edu. tr www. arifcimrin. com

• Yararlandığım kaynaklar • Sunumlar – Dr. Rana Güven – Dr. Alp Ergör – Dr. İbrahim Akkurt – Dr. Nazmi Bilir

Plan • • Tanım Durum Sebep Öneri

Tanımlar

Meslek hastalığı NEDİR?

ETMEN A Ergör çalışan meslek hastalığı

Meslek Hastalığı, Tanım • İşyeri ortamında bulunan faktörlerin etkisi ile meydana gelen hastalıkların ortak adıdır. • WHO ve ILO; Zararlı bir etkenle bundan etkilenen insan vücudu arasında, çalışılan işe özgü bir neden-sonuç, etki-tepki ilişkisinin ortaya konabildiği hastalıklar grubu. • İş Sağlığı ve güvenliği Kanunu (6331, 20/6/2012) (Madde-3): Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalığı tanimlar, • İşle İlgili Hastalıklar; İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir. Hastalığın ilerlemesine neden olan etkenlerin çalışma ortamında ortadan kaldırılmaması nedeniyle mevcut hastalığın şiddetlenmesi durumudur. WHO; Yalnızca bilinen ve kabul edilen meslek hastalıkları değil, fakat oluşmasında ve gelişmesinde çalışma ortamı ve çalışma şeklinin, diğer sebepler arasında önemli bir faktör olduğu hastalıklardır. Kısaca çalışma koşulları nedeniyle doğal seyri değişen hastalıklardır. ÇSGB. Meslek hastalıkları rehberi 2011, Ankara

Türkiye ve dünyadaki durum

Seçilmiş Üç Avrupa Ülkesi, Türkiye ve Dünya’da Çalışma Yaşamı ve Sağlık İlişkisi Göstergeleri Örnekleri * Ölçüt Finlandiya İspanya Bulgaristan Türkiye Dünya Ölümlü iş kazası sıklığı (y binde) 2. 2 9. 2 3. 4 15. 5 20. 0 49 600 /2. 2 milyon 898 300 /13. 2 milyon 264 100 /3. 0 milyon 3 145 600 /21. 6 milyon 263 838 111 /2. 2 milyar 2. 2 15. 2 1. 2 * 0. 8 60. 0 Beklenen iş kazası sayısı** Bildirilen meslek hastalığı sıklığı (o binde) 60 bin – 150 (+) bin Beklenen meslek hastalığı sıklığı Beklenen fatalite hızı (y binde) 2. 9 8. 9 11. 4 19. 1 14. 0 İş Sağlığı Hizmetlerinin Kapsayıcılığı (%) 87 40 - 12 -15 5 -55 * Sistem dönüşümünden sonra kayıt sistemindeki sorunlara bağlı * Rantanen ve ark. FIOH, 2002 ** Hamalainen, Takala, Saarela 2005 A Ergör

TÜİK, 2007 “İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri” • Son 12 ay içinde bir işte çalışmış olanlara “bu dönemde bir iş kazası geçirdiniz mi? ve işe dayalı bir sağlık problemine maruz kaldınız mı? ” – %2. 9 iş kazası – %3. 7 çalıştığı işle bağlantılı bir rahatsızlık • SGK, 2011 n: 11. 030 000 – 408. 000 “işle bağlantılı sağlık problemi” yaşadığı tahmin edilebilir. – Tüm sigortalılar için 642. 000 http: //www. sendika. org/2013/02/sosyal-guvenlik-kurumu-dalga-mi-geciyor-ertugrul-bilir/

Türkiye’ de durum neden bu noktada ?

Sorun: Ülkemizde meslek hastalığı yasal bir tanımdır!

Meslek hastalıkları Klinik süreç Yasal süreç

MH Şüphesi (tıbbi/yasal) YASAL MH = İK “İLLİYET BAĞI” İÇİN BU ZORUNLUDUR Hekim – Hasta – Medya –vb. MHH – Ünv. SB EH Tıbbi olarak MH var YOK Mahkeme Ünv, MHH, BK İlgili Sig. Müd. İKMH Şb. /İş yeri müfettiş raporu SGK-İKMH-Malul. Dair-Kurul SGK Yüksek Sağlık Kurulu YOK ADLİ TIP KURUMU 12/3/2020 TTD 16. Yıllık Kongresi akkurtbr@gmail. com VAR MKGAO 16

12/3/2020 TTD 16. Yıllık Kongresi akkurtbr@gmail. com 18

ILO- KORUNMA STRATEJİSİ İyileşme Sağlık Klinik öncesi anormallikler Manifest hastalık Maluliyet Primer Korunma Sekonder Korunma Tersiyer korunma Tedavi Rehabilitasyon ÖLÜM 12/3/2020 TTD 16. Yıllık Kongresi akkurtbr@gmail. com 19

• 155 ve 161 sayılı ILO Sözleşmelerine göre iş sağlığı tanımı: “Çalışanın çalışma ortamını, koşullarını, ilişkilerini ve çevresini, kendisini güdüleyen bir çalışma yürütecek bir biçimde etkileyebildiği; sağlıklı ve güvenli bir üretim ortamının ürünü olan bedensel, ruhsal, toplumsal optimal (en uygun) iyilik halinde olmaktır”. Bir başka söylemle, “iş sağlığı”: Çalışanın durumunu ya da sağlığını ve güvenliğini olumsuz etkileyen tehlike ve riskler ile bu tehlike ve riskleri önlemek ya da çalışanları bunlardan korumak için örgütlenmiş iş sağlığı sistemi arasındaki ilişkilerin bileşkesidir.

Evrensel bakış bellidir; İnsan sağlığını koru Toplum sağlığını koru KAZAN

Gelinen nokta;

Küresel ekonomiye entegrasyon sürecinde çözüm arayışı – Meslek hastalığı yokmuş gibi görünüyor • Meslek hastalıklarının tespit edilemiyor Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi (2009 -2013) Hedef: “yüzbin işçide iş kazası oranının %20 azaltılması, “beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısı tespitinin %500 artırılması”

Küresel olarak çalışma ortamı ve koşullarının değişimi • • • Esnek çalışma modelleri Taşeronlaşma İşyeri kavramının değişmesi Uğraş alanlarının farklılaşması Yeni teknolojilerin yol açtığı yeni risk alanları, faktörleri

SGK istatistikleri 2010 • • İşçi sayısı İşyeri sayısı İş kazası MH sayısı 10. 030. 810 1. 325. 749 62. 903 433 • İşyeri (1 -250 işçi) %99, 8 – İşçi sayısı işçilerin %83, 8’ i – İş kazalarının %79. 2’ si

6. 344. 000 kayıtlı çalışan (% 36, 5’i) iş kazaları ve meslek hastalıkları SGK istatistiklerinde yer almamaktadır. 5510 sayılı SSGSS Kanunu’nda iş kazası ve meslek hastalığı tanımları yapılırken “kendi adına ve hesabına bağımsız çalışan” sigortalılar da tanımlara dahildir. • 4 -1/a (hizmet akdine göre çalışanlar) “zorunlu sigortalı” TOPLAM 11. 030 000 n: 3. 790 000 (Çıraklar, Tarımda çalışanlar, Kendi hesabına ve bağımsız çalışanlar) n: 2. 554 000 (4 -1/c; devlet memuru) • Kayıt dışı çalışma Kayıt dışı çalışanların oranı %39 Tarım dışı çalışanlarda %25. 5 2011 yılı http: //www. sendika. org/2013/02/sosyal-guvenlik-kurumu-dalga-mi-geciyor-ertugrul-bilir/

Olgu 1 • 41 y, erkek, polikliniğe müracaat • 3 -4 yıldır Öksürük, hırıltı, tıkanma hissi • 1 yıl önce bulantı, göz kararması ile acile müracaat • Sigara 20 yıl 5 -6 adet/gün • FM: soluk, bilateral solunum sesi şiddetinde azalma dışında olağan • Havayolu hastalığı (astım, bronşiolitis. . )

Olgu 1 • 9 yıl metal kumlama (4 saat/gün) • 3 yıl galvaniz fab (taşlama) Zn, Fe, Al, Pb, asid vb) • Metal toksisitesi ? ?

Olgu 1 -sorunlar • İşyerinde çalışırken fonksiyonel değerlendirme olanağı yok • İşyerine ait bilgi edinmek mümkün değil – Periyodik muayene bilgileri ve güvenilirlikleri ? (klinik, radyolojik, laboratuvar) – İşyeri ortam analiz bilgileri ve güvenilirlikleri ? – İşyerini gezme / değerlendirme yetkisi yok – Benzer olguların varlığını öğrenme “ “ • Konu ile ilişkili birimlerle eşgüdüm olanağı yok

Olgu 1 -sorunlar • Meslek hastalıkları polikliniği – – Sevk mekanizmaları net değil Birinci basamak hekimi iletişim kopuk İlgili diğer kuruluşlar iletişim yok Kısıtlılıklar • • • Hekim Laboratuvar olanakları Birimler arasında koordinasyon Yönetimin konuya bakışı Ücretlendirme

Tanı koymanın sosyoekonomik sonuçları – Olguya katkı sağlamıyor. • İş kaybı • Gelir kaybı – İşyerine katkı sağlamıyor • İşgücü kaybı • Üretim kaybı • Tazminat korkusu – Sektöre / ekonomiye katkı sağlamıyor

Ne yapılabilir?

Yasal düzenleme 1. Meslek hastalığının sigortacılık boyutu yeniden tanımlanmalı 2. Meslek hastalığı bildirimi sigortacılık sürecine esas teşkil etmemeli

İşyeri ve çalışanların değerlendirilmesi a. merkezi denetim mekanizmalarının dikey yapılanmasının yatay ve multidisipliner olarak yeniden planlanmasi b. paydaşların bu mekanizmada eşit olarak görevlendirilmeleri c. cezalandırmayı değil, bildirimi ve izlemi teşvik eden yapılanma Basın Duyarlılık İŞVEREN Koruma politika ve süreçleri SORUMLULAR? STÖ – M Kuruluşları Duyarlılık, eğitim Sağlık B ve ÇSGB Denetim Tanı süreçleri Üniversiteler Eğitim Sendikalar Duyarlılık - izlem

Sağlık Bakanlığı Genelgesi 13. 06. 2011 • • “Meslek Hastalığı Tanı Kodlarının Aile Hekimliği Bilgi Sistemi ve Hastane Yazılım Sistemine Entegrasyonu” • • WHO/SDE/OEH/99. 11 - meslek ve hastalık ilişkilerini gösteren referans, tercüme edilerek tıpta uzmanlık dernekleri ve ilgili kurumların görüşleri alımış ve ülkemiz koşullarına uyarlanmıştır. • • Aile Hekimleri, Devlet Hastaneleri ve Eğitim ve Araştırma Hastaneleri tarafından kullanılan yazılım sistemlerine “Meslek Hastalığı Tanı Kodları” nın entegrasyonu yapılmıştır. • • “ICD-10 İçindeki Meslek Hastalıklarına İlişkin Kodlar Tablosu” ile “Meslek Hastalığı (ICD-10) ve Meslek Kodlarının (ISCO-88) Eşleştirilme Tablosu ilgili adreste yayınlanmıştır

Meslek hastalığı tanısı ve bildirimi Liste sistemi kaldırılmalı Her sağlık sorunu calışma ortamı ile ilişkili olabilir Ulusal bildirim sistemi - Beyana dayalı bildirim - 1. , 2. ve 3. basamakta hekimin iş ile ilişkili hastalık/saglık sorunu bildirimi yetkisi olmalı

İşyeri Düzeyi Tanı konusunda olgu ve isveren bilgilendirilmeli (İndeks vaka) ilgili birim/işyeri - Sorun kaynağı yönünden gözden geçirilmeli - Düzenleme önerileri ve yapilanlarin değerlendirilmesi Olgunun izlenmesi / rehabilitasyon için işbirliği - iş değişikliği, eğitim, işyeri içinde görev değişikliği, vb

Eğitim İşveren eğitimi= bildirimin, iş koşullarının izleminin ekonomik/yasal avantajları Hekim / Hemşire / Mühendis eğitimi= (lisans /lisans üstü) erken tanı, işyeri ve çalışan izlemine aktif katılım Çalışanların eğitimi= işyeri, okul, sendika vb Toplumsal duyarlılığın arttırılması= medya yolu ile farkindalık yaratma

Yürütme erk’ inin kararlılığına gereksinim var ! • Anayasanın 8. maddesine göre Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Bizler çalıştaya hazırız

Teşekkür ederim

• 1. Meslek Hastalıkları (Occupational Diseases); Genellikle tek bir etkenle meydana gelen, özgün ve kuvvetli bir mesleki ilişkinin ortaya konması ile meslek hastalığı tanısı konur. • 2. İşle İlgili Hastalıklar (Work Related Diseases); Pek çok etkenin bir arada görüldüğü, çalışma ortamının rol oynayabildiği, birlikte farklı risklerin de yer aldığı, karmaşık bir etyolojiye sahip hastalıklardır. • 3. Çalışanları Etkileyen Hastalıklar (Diseases Affecting Working Populations); İşle ilgili bir ilinti olmamasına karşın mesleki zararlı etkenlerle ortaya çıkışı artan hastalıklardır. ÇSGB. Meslek hastalıkları rehberi 2011, Ankara