Yeni Gelitirilen Bitki eitlerinin Islah Hakkyla Korunmas Yeni
Yeni Geliştirilen Bitki Çeşitlerinin Islahçı Hakkıyla Korunması Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması ve Bitki Islahçı Hakları Paneli TÜRKTOB, BİSAB, Ankara Barosu Limak Atlantis Resort Otel, 11 Nisan 2015 Prof. Dr. N. Ayşe ODMAN BOZTOSUN Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Islahçı hakkı nedir? § Bir fikrî mülkiyet hakkı – 5042 Sayılı Kanun (2004) § Serbest pazar sisteminin bir gereği-geliştirilen bitki çeşidini hukuken koruyan bir zırh § Araştırmaya yapılan yatırımı karşılama ve kat fazlasını kazanma fırsatı – bilen, çalışan ve daha yaratıcı olan kazanır!. . § Sakıncalar (gelişmelerin önlenmesi, pazar gücüne sahip firmalarca kötüye kullanılma – bunlara karşı hukuk sistemi içerisinde çeşitli önlemler alınmıştır. )
Islahçı Hakkı Ne Değildir? § 308 Sayılı Tohumlukların Tescil, Kontrol ve Sertifikasyonu Hakkında Kanun (1963)’a Dayanılarak Çıkarılan Bitki Çeşitlerinin Tescil Edilmesine İlişkin Yönetmelik(1997)→ Yürürlükten Kalktı. 5553 Sayılı Tohumculuk Kanunu (2006)’na Dayanılarak Çıkarılan Bitki Çeşitlerinin Kayıt Altına Alınması Yönetmeliği (2008) Bu sisteme göre yapılan tescil, çeşit sahibine bir fikri mülkiyet hakkı sağlamaz. Amaç, tohumluk üretiminin ve ticaretinin kayıt altına alınmasıdır. Kayıt altına alınan çeşidi herkes, hiçbir kısıtlama olmadan üretebilir, pazarlayabilir. § Halbuki ıslahçı hakkını tanıyan 5042 Sayılı Kanun’a göre tescil, “Kanun kapsamındaki çeşitlerin ıslahçı hakları kütüğüne yazılması”dır.
Yanlış Kullanımlar § Geliştirilen çeşidin satışından elde edilen ve hak sahibi ile çalışanların alması gereken belirli oranlardaki gelir [Pay Yönetmeliği, m. 4; Çalışanlara Islahçı Hakkı Ödenmesi Yönergesi, m. 4(1)(k)] X § Islahçı hakkı: Çeşidin ıslahçısının 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun çerçevesinde kazandığı hakkı [Tohumculuk Kuruluşlarına Devir Yönetmeliği, m. 4(1)(ö)] X
Yeni Bitki Çeşitleri Üzerindeki Haklar § Islahçı hakkı almak için başvurma hakkı § Başvurunun sağladığı hak (başvuru ile tescil tarihi arasındaki kullanımlardan dolayı hak sahibine muhik bedel ödeme zorunluluğu) § Islahçı hakkı § Çeşit ismi üzerindeki hak Bu hakların hepsi hukuksal işlemlere konu olabilir (devir, haciz, rehin, lisans), şirketlere sermaye olarak konulabilir.
Hakkın Kapsamında Kalan Çeşitler § Korunan çeşitten esas itibarıyla türetilmiş çeşit (korunan çeşidin-başlangıç çeşidiasli genotip özelliklerini gösteriyor) § Korunan çeşitten farklı olmayan çeşit § Üretilmesi için her defasında koruma altında bir çeşidin kullanımını gerektiren çeşit §
Hakkın Kapsamındaki Materyal § Çoğaltım Materyali § Hasat Edilmiş Materyal (hak sahibinin çoğaltım materyali üzerindeki hakkını kullanmamış olması halinde bu materyal üzerinde haklarını kullanamaz) § Hasat Edilmiş Materyalden Doğrudan Elde Edilmiş Mamul Maddeler
Islahçı Hakkı Kime Aittir? § Islahçı veya hukuki halefleri (hakkını devrettiği, hakkın birleşme veya miras yoluyla kendisine geçtiği kişiler) § Birden çok hak sahibi varsa hak üzerinde müşterek mülkiyet vardır. Payın devri durumunda diğer pay sahiplerinin önalım hakkı var. Payın devri yazılı yapılır ve sicile bildirilir.
Çalışanların/İşgörenlerin Durumu § Hizmet sözleşmesinde hak sahibi işverendir. § Diğer iş sözleşmelerinde hak sahibi yine “işveren”dir. § Çalışanların işverenden ayrıca bir bedel talep etme hakkı var. § Kamu kurumlarında çalışanların alacağı gelir payı bir yönetmelikle belirlenmiştir (en fazla % 50).
Islahçı Hakkı Neyi Korur? § Yeni Geliştirdiğiniz ve Farklılık/Yeknesaklık/Durulmuşluk Özelliklerine Sahip Bitki Çeşidinizi Korur. § Bitki çeşidi için patent verilemez!
YENİLİK KOŞULU NEDİR? § Islahçı hakkı ile korumayı planladığınız bitki çeşidini (materyali) yurtiçinde başkalarına verirseniz/satarsanız, o andan itibaren bir yıl içinde başvuru yapmanız gerekir; aksi halde başvuru hakkını kaybedersiniz. Bu fiili yurtdışında gerçekleştirirseniz en geç dört yıl içinde başvuru yapmalısınız.
FARKLILIK KOŞULU NEDİR? § Geliştirdiğiniz çeşit, halihazırda ıslahçı hakkıyla korunan çeşitlerden farklı olmalıdır. Korunan çeşitlerden yeterince ayrışamamış çeşitlere ıslahçı hakkı verilmez.
YEKNESAKLIK KOŞULU NEDİR? § Farklılık incelemesinde değerlendirmeye alınan ve çeşidi niteleyeci özellikler açısından, numunelerin yeterince birörnek olması gerekiyor. Tıpatıp ayniyet aranmıyor.
DURULMUŞLUK KOŞULU NEDİR? § Çeşidin kimliğinin koruma süresi boyunca muhafaza edilmesini temin etmek için bu koşul getirilmiş. Burada da çeşidin tüm özelliklerinin değil, çeşidi niteleyici özelliklerinin birbirini izleyen çoğaltımlarda değişmemesi gerekir. Bu özelliği tespit etmek için çeşit numunelerinin bir kereden fazla çoğaltılması gerekir.
Islahçı Hakkının Sağladığı Yetkiler § Çoğaltım Materyali, Hasat Edilmiş Materyal ve hatta Hasat Edilmiş Materyalden Doğrudan Elde Edilen Mamul Maddeler üzerinde üretim/çoğaltım, çoğaltım amacıyla hazırlama, satıma arz, satım, ihraç/ithal, depolama yetkileri münhasıran ıslahçı hakkına aittir. Seçilen ve tescil edilen çeşit ismi de korunur.
Hak Sahibinin Müdahale Edemeyeceği Fiiller § § Kişisel Amaçlı Kullanım Deneme Amaçlı Kullanım Islah Amaçlı Kullanım Çiftçi İstisnası (Çiftçilere kısıtlı miktarda kendi üretimleri için tohumluk ayırma olanağı) § Zorunlu Lisans (Korunan çeşidi başkalarına kullandırma zorunluluğu)
Koruma Süresi § Tescil tarihinden itibaren 25 yıl koruma sağlar. § Bu süre ağaç, asma ve patates için 30 yıldır.
Uluslararası Vizyon § Türkiye, 18 Kasım 2007’den itibaren UPOV’a taraf oldu. § UPOV üyesi ülkelerde de hak elde etmek ve koruma sağlamak mümkün § Bu yolla yabancı pazarlara açılmak mümkün.
İlginiz ve sabrınız için teşekkürler… Prof. Dr. N. Ayşe ODMAN BOZTOSUN
- Slides: 19