Yeni Bitki eitlerinin Korunmas ve Bitki Islah Haklar

Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması ve Bitki Islahçı Hakları Sempozyumu Antalya/ 11 Nisan 2015 “Türkiye’deki Bitki Islahçı Haklarıyla İlgili Ceza Davaları Uygulamaları” (Ceza Normlarıyla Himaye Sistemi) Dr. İhsan BAŞTÜRK Yargıtay 19. Ceza Dairesi Üyesi

Islahçı Hakkının Ceza Normlarıyla Korunması �Yeni bitki çeşitlerinin ıslah edilmesi; yetenekli işgücü, gerekli materyal, sermaye ve zaman gerektiren önemli bir yatırımdır. �Bu denli önemli bir yatırım temelinde “nitelikli bir fikri çaba” içermekle ceza hukuku himayesine layık kabul edilmiştir. �Ultima Ratio

Islah Çalışmaları ve Hakkın Himayesi Gereği �Islah faaliyetinin ortaya çıkışı, � 20. Yüzyıldan itibaren Mendel Kanunlarıyla birlikte bilimsel yöntemlerin kullanılması �Islahçıların giderlerini karşılama sonraki çalışmaları için yeterli desteği bulmalarını sağlama fonksiyonu, �Korunan çeşitlerin çoğaltım materyallerinin ticareti konusunda ıslahçılara hak ödenerek ıslahçıların üstün vasıflı yeni çeşitler ıslah etmelerine yeni kaynak ve imkan sağlanmasının teşviki fonksiyonu, �Daha ucuz, besin kalitesi yüksek, olumsuz özellikleri giderilmiş çeşitlerin geliştirilmesi fonksiyonu.

Uluslararası ve Ulusal Sistem �TRIPs Anlaşması: …Üye Ülkeler bitki türlerinin korunmasını sağlayacaklardır (md. 27) �Bitki türlerine patent koruması (ABD Bitki Patenti Kanunu) �Kendine özgü sistemle (ıslahçı hakkı) koruma �İkili koruma sistemi �AB Topluluk Bitki Çeşit Hakları Sistemi (2100/94 ve 1768/95 Direktifleri)

UPOV Sistemi �Yeni Bitki Çeşitlerinin Korunması İçin Uluslararası Birlik � 1961 Paris Sözleşmesi (1972 Ek, 1978 ve 1991 tadil) � 5042 -Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun (15. 01. 2004) �YBÇ Uluslararası Sözl. Uygun Bulunduğuna Dair 5601 s. Kanun (13. 03. 2007)

Taksonomi ve Yeni Bitki Çeşidi � � � � Alem Kütük Şube (Bölüm) Alt Şube (Alt Bölüm) Sınıf Alt sınıf Takım Alt Takım Familya Alt Familya Cins Alt Cins Tür Alt Tür Irk Mutasyon � Çeşit � Form

Bitki Çeşidi �Çeşit : Islahçı hakkının verilmesi için gerekli şartların karşılanıp karşılanmadığına bakılmaksızın, bir veya birden fazla genotipin ortaya çıkardığı bazı özelliklerin kendisini göstermesiyle tanımlanan ve aynı tür içindeki diğer genotiplerden en az bir tipik özelliği ile ayrılan ve değişmeksizin çoğaltmaya uygunluğu bakımından birim olarak kabul edilen en küçük taksonomik kısım içerisinde yer alan bitki grubunu (5042/ md. 2/1 -e)

Islahçı �Islahçı : Yeni bir bitki çeşidini ıslah eden veya bulan ve geliştiren kişi (5042/ md. 2/1 -c) �Korumanın Genel Şartları: Yeni, farklı, yeknesak ve durulmuş olduğu tespit edilen bitki çeşitleri, Kanunda (YBÇK) belirtilen diğer şartların yerine getirilmesi kaydıyla, ıslahçı hakkı verilerek korunur (5042/ md. 3)

Islahçı Hakkı �Islahçı hakkı, korunan çeşit ile ilgili olarak, hak sahibine aşağıdaki inhisarî yetkileri verir: � a) Üretmek veya çoğaltmak, � b) Çoğaltım amacıyla hazırlamak, � c) Satışa arz etmek, � d) Satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek � e) İhraç veya ithal etmek, � f) Depolamak. �İsimlendirme ve ismin kullanılmasını isteme yetkisi ıslahçı hakkı sona erse bile devam eder.

Islahçı Hakkının Korunması �Kanun’un getirdiği korumadan yararlanmak için çeşit sahibinin Bakanlığa başvuru şartı (md. 32), �Şekli ve teknik (esastan) inceleme, � Kütüğe Tescil ve Islahçı Hakkı Belgesi verilmesi �Tescilin Bitki Çeşitleri Bülteninde İlanı �Yıllık ücretin süresi içinde ödenmesi (her yıl ocak ayı sonuna kadar) �Koruma süresi kural olarak yirmibeş yıl (istisna: ağaçlar, asmalar ve patates için otuz yıl)

İhlâl Sayılan Haller ve Yaptırımlar �Madde 66 – a ) 56 ncı maddenin (a), (b) ve (e) bentlerindeki fiilleri işleyenler bir yıldan iki yıla kadar hapis veya bin güne kadar (365 -730 gün=7. 300 -12. 500 ila 14. 600 -73. 000 TL ) adli para cezası (APC), � b) 56 ncı maddenin (c), (d) ve (g) bentlerini ihlal edenler ikiyüzelli günden az olmamak üzere APC, �c) Gerçeğe aykırı biçimde, kendisini başvuru sahibi veya hak sahibi olarak tanıtanlar ikiyüzelli günden az olmamak üzere APC, �d) Yukarıdaki fiillerin bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde bunlar hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur. � Bu maddenin (c) bendi hariç diğer bentlerinde yazılı suçların takibi şikayete bağlıdır.

YBÇK Madde 66 /1 - a : “ 56 ncı maddenin (a), (b) ve (e) bentlerindeki fiiller (HAPİS CEZASINI GEREKTİREN SUÇLAR) �Hak sahibine tanınan yetkileri hak sahibinin rızası olmaksızın kullanmak (üretim, çoğaltma, satım ve depolamaya ilişkin yetkiler- md. 56/a); �Çoğaltma materyalinin kötüye kullanımı (hukuka aykırı şekilde üretilmiş çoğaltım materyalini çoğaltma, ticarete sokmak veya depolamak – md. 56/b); �Hakkın gasbedilmesi – md. 56/e). �YAPTIRIM: Bir yıldan iki yıla kadar hapis veya bin güne kadar (365 -730 gün=7. 300 -12. 500 ila 14. 600 -73. 000 TL APC), �Endüstriyel Tas. KHK md. 48/A-c: İki yıldan dört yıla kadar hapis veya 14. 000 -27. 000 TL apc veya her ikisine ayrıca bir yıldan az olmamak üzere işyeri kapatma ve ticaretten men (Anayasa Mahkemesi 2009 iptal kararı, TCK md. 5)

Hak Sahibine Tanınan Yetkileri Hak Sahibinin Rızası Olmaksızın Kullanmak Suçu � a) Üretmek veya çoğaltmak, � b) Çoğaltım amacıyla hazırlamak, � c) Satışa arz etmek, � d) Satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek � e) İhraç veya ithal etmek, � f) Depolamak yetkilerini hak sahibinin rızası olmaksızın kullanmak (md. 56/a).

Çoğaltma Materyalinin Kötüye Kullanımı Suçu �Korunan çeşide ait çoğaltım materyalinin, hak sahibinin inhisarî yetkilerini ihlâl etmek suretiyle üretildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde, söz konusu materyali çoğaltım amacıyla hazırlamak, çoğaltmak, satışa sunmak, satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek, ihraç etmek, ithal etmek veya bu amaçlarla depolamak (md. 56/b)

Hakkın Gasbedilmesi Suçu �Islahçı hakkını gasbetmek suçu BÇK md. 66/1 -c’de tanımlanan kendisini başvuru sahibi veya hak sahibi olarak tanıtmak fiilinden farklıdır. �Hakkın gasbı suçunun faili sicilde hak sahibi olarak gözükmektedir. �Hakka tecavüz halleri arasında gösterilmesi yerinde değildir: �Hakkı gasbedilen gerçek hak sahibinin ıslahçı hakkı siciline kaydedilmeden hakkı koruyan davaları açamaması problemi.

YBÇK Md. 66 /1 - b : “ 56 ncı maddenin (c), (d) ve (g)’de tanımlanan (ADLİ PARA CEZASINI GEREKTİREN) FİİLLER �Lisans verme suretiyle tanınan yetkiler üzerinde izinsiz tasarruf etme suçu (md. 56/c) �İsimlendirme ve ismin kullanılması hakkına tecavüz suçu (md. 56/d) �Suçtan elde edilen materyale ilişkin bilgi vermekten kaçınma suçu (md. 56/g) �YAPTIRIM: İkiyüzelli günden az olmamak üzere adlî para cezası (250 -730 gün=5. 000 -25. 000 ila 14. 600 -73. 000 TL apc) �Endüstriyel Tas. KHK md. 48/A-c: İki yıldan dört yıla kadar hapis veya 14. 000 -27. 000 TL APC veya her ikisine ayrıca bir yıldan az olmamak üzere işyeri kapatma ve ticaretten men (Anayasa Mahkemesi 2009 iptal kararı, TCK md. 5)

Lisans Verme Suretiyle Tanınan Yetkiler Üzerinde İzinsiz Tasarruf Etme Suçu �Sözleşmeye dayalı lisans veya zorunlu lisans ile verilmiş yetkileri izinsiz genişletmek veya bu yetkileri üçüncü kişilere devretmek (md. 56/c).

İsimlendirme ve İsmin Kullanılması Hakkına Tecavüz Suçu �İsimlendirme ve İsmin Kullanılması �Korunan bir çeşidin çoğaltım materyalini satan veya başka şekilde pazarlayan herkes çeşidin bu ismini kullanmak zorundadır (md. 9/4). �İsmi kullanım zorunluluğu, ıslahçı hakkı sona erse bile devam eder (md. 9/5).

Suçtan Elde Edilen Materyale İlişkin Bilgi Vermekten Kaçınma Suçu �Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya piyasaya sürülen materyalin nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçınma (md. 56/g) �Fikri ürün ile üzerinde somutlaştığı eşya arasındaki ilişkinin yeni bitki çeşitleri bağlamında özellik göstermesi; �Sadece çoğaltım materyalini kapsayabileceği ileri sürülmekle birlikte suçsuzluk karinesi ile belirlilik ilkesine aykırılık oluşturabileceği gözetilmeli

Kendisini Başvuru Sahibi veya Hak Sahibi Olarak Tanıtmak Suçu �Gerçeğe aykırı biçimde, kendisini başvuru sahibi veya hak sahibi olarak tanıtanlar ikiyüzelli günden az olmamak üzere adlî para cezası ile cezalandırılır (md. 66/c) �Diğer suçlardan farklı olarak resen takibi gerekir. �Endüstriyel Tas. KHK md. 48/A-a: Bir yıldan iki yıla kadar hapis veya 14. 000 -27. 000 TL APC (Anayasa mahkemesi iptal kararı - 2009)

Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri �Islahçı haklarının ihlalini oluşturan fiillerin bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde bunlar hakkında tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunur (md. 66/d). �Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki yaptırımlar saklıdır (TCK md. 20/2, İznin iptali, eşya ve kazanç müsaderesi).

Hükmün İlanı �Kesinleşmiş kararın günlük gazete veya benzeri vasıtalarla tamamen veya özet olarak ilân edilmesini talep etme hakkı (dava sonucunda haklı çıkan tarafın, haklı bir sebebinin veya menfaatinin bulunması halinde, masrafları karşı tarafa ait olmak üzere) � İlân hakkı, kararın kesinleşmesinden sonra üç ay içinde kullanılmalıdır.

Şikayet �Suça ilişkin ihbar veya şikâyet, Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir (CMK md. 158/1). �Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir. �Görevli Mahkeme: Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi

Kamu Davasına Katılma � Mağdur, suçtan zarar gören gerçek ve tüzel kişiler ile malen sorumlu olanların hüküm verilinceye kadar şikâyetçi olduklarını bildirerek kamu davasına katılabilmesi (CMK md. 237/1).

Sonuç Yerine … �Islahçı hakkının korunması konusunda farkındalık yaratılması ihtiyacı, �Fikri ve sınai mülkiyet hukuku sistemi içinde etkin ve hakkaniyete uygun himaye sağlayacak norm ihtiyacı, �Etkili bir hak yönetimi mekanizması oluşturulması gereği, �Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının aktif olarak muhakemeye katılımının sağlanması (YBÇK, Tohumculuk Kanunu, Biyogüvenlik Kanunu…) �Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu olan Türkiye Tohumcular Birliği ile Alt Birliklerin alanlarıyla ilgili suçlardan zarar görmeleri …

� İlginiz için teşekkür ederim… �