YEN DOAN VE ST OCUU BESLENMES Dr Hlya

YENİ DOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESİ Dr. Hülya YARDIMCI

YENİ DOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESİ • Doğal Beslenme: ü Anne sütü ile beslenme (0 -6 ay) Exclusively breasfeeding ü Anne sütü egemen beslenme ü Karışık beslenme ü Ek besinlere başlama (weaning) • Yapay Beslenme ü Bebek mamaları veya ü Uygun şekilde hazırlanmış inek sütü ve ü Uygun diğer besinlerle destek aldığı beslenme şeklidir.

14 YAPAY BESLENMENİN TEHLİKELERİ ANNE BEBEK ARASINDAKİ YAKIN İLİŞKİYİ ENGELLER İshal ve solunum yolu hastalıklarına yakalanma olasılığı artar Allerji ve hayvan sütüne intolerans gelişebilir Kronik hast. riski artar İshal kronikleşir Bebekte obezite olabilir. Malnutrisyon, vit. A eksikliği görülebilir Enfeksiyon ve Malnutrisyondan Ölme riski artar Mental yönden çok iyi gelişmeyebilir Anemi riski, Kanser riski artar (over/meme) ANNE DAHA ÇABUK FERTİL OLUR

Amaç: v. Sağlıklı büyüme ve gelişmeyi sağlamak v. Psikolojik, sosyal ve kültürel gelişimi sağlamak v. Doğumdan itibaren doğru beslenme alışkanlıkları kazandırmaktır. 0 -1 yaş grubu beslenmenin en zor olan yanı, organizmanın tam olgunlaşmamış olmasıdır.

YENİ DOĞAN VE SÜT ÇOCUĞU BESLENMESİ • Hızlı büyüme ve gelişme süreci farklı • Vücut ağırlığı birimi başına sıvı, enerji ve besin ögesi gereksinimleri yetişkinlerden farklı • Sindirim sistemi özellikleri farklı (sind. sist. özelliğine bağlı olarak besinlerin farklı olması gerekir). • Besinler özel hazırlama gerektirir. • Kendi kendine beslenebilme yeteneği farklıdır.

Farklılıkların nedenleri Gereksinimler Farklılık Nedeni Sıvı (ml/kg/gün) Fazla Vücut suyu fazla Enerji (kkal/kg/gün) Fazla Büyüme-gelişme hızlı Protein (g/kg/gün) Fazla Büyüme-gelişme hızlı ve devamlı Doku sentezi fazla Metabolik işlevler Sindirim sistemi gelişmemiş Emme-yutma Çiğneme fonk. yok/yetersiz (sonraki aylar) Sindirim sistemi fonksiyonları zayıf Sindirim enzimleri yetersiz……Süt/süte dayalı yumuşak, sulu

Gereksinimler 1. Su gereksinmesi: Vücut suyu: Ø Hücre yapısının en önemli maddesidir (%60 -90). Ø Vücuttaki kimyasal olayları hızlandırır. Ø Metabolizma maddelerinin taşınması ve atılmasında rol oynar. Ø İyonik dengeyi sağlar Ø Seçici emilimi kolaylaştırır. Ø Vücut ısısını düzenler.

Gereksinimler • Değişik yaşlarda sıvı gereksinimi: Yaş (yıl) ml/kg/gün 0 -1 150 -175 1 -3 125 -150 3 -6 100 -125 6 -12 50 -75 ≥ 12 50

Gereksinmeler 2. Enerji gereksinmesi Günlük enerji=Harcanan+Büyüme-Gelişme ALINAN HARCANAN BMH…………. . %50 -60 Fiziksel aktivite……. . %10 -25 Büyüme-Gelişme…. %20 -30 Termik…………………. %10

Yaşa göre Enerji Gereksinmesi ve Anne Sütünden Sağlanan Enerji Miktarı

İKİNCİ YAŞTA ANNE SÜTÜ ENERJİ PROTEİN A VİT C VİT %95 500 ml anne sütünün karşıladığı günlük gereksinimler %45 %38 (%) 50 %31

Vitamin ve Mineraller Besin öğesi Fonksiyon A vitamini B+G için, Serum, kas proteini, RNA sentezi Bağışıklık sistemi D vitamini Kemik gelişimi, Ca, P kullanımı E vitamini Antioksidant Eritrositleri korur Yeterli PUFA= Yeterli E vitamini K vitamini Protrombin yapımında C vitamini Kollojen doku yapımı, Fe indirgenmesi, Bağışıklık öğelerinin artmasında Kolesterol, trozin metabolizması Bazı vit kullanımında (B 1, B 2, Avit. , E vit. , Folik a. , Ca) Gereksinim/gün 375 -400 mcg 400 IU (7. 5 -10 mcg) 5 -10 IU 5 -10 mcg Doğumda 1 -2 mg) 30 -35 mg

Vitamin ve Mineraller Besin öğesi Fonksiyon Gereksinim/gün Folik asit Megaloblastik anemiyi önler 3 -6 mcg Kalsiyum AS de Ca kullanımı yüksek 400 -800 mg Fosfor AS de Ca: P 2. 3/1, İS de Ca: P 1. 3/1 300 -600 mg Demir 3 -4 aya kadar yetersizlik görülmez 6 -10 mg Çinko Enzim sistemi, B+G, bağışıklık sist. 5 -10 mg Sodyum Hücre çalışması 120 mg Potasyum Hücre çalışması 50 -700 mg

SİNDİRİM FONKSİYONLARI ve ENZİMLER SİNDİRİM 0 -4 ay 4 -6 ay (emme-yutma) (ağızda çevirme) Tükürük enzimleri YETERSİZ NİŞASTA İlk 4 ay sindirilemiyor. 6 -12 ay (çiğneme)

TAMAMLAYICI BESLENME

Tamamlayıcı Beslenme • Anne sütü alan bebeğin yaşına ve gelişim basamaklarına uygun yeni besinleri alması, besin çeşitliliği sağlayarak yeterli ve dengeli beslenmesinin sağlanması, kendini besleyebilir hale gelmesi ve sosyal toplum içinde birey olarak yerini almasına tamamlayıcı beslenmeye geçiş denir. Bu dönemde e diğer yiyecek ve içecekler anne sütü ile birlikte verilmelidir.

Bebeğin sağlıklı büyüme ve gelişmesinin sağlanması uygun besinlerin verilmesi ile mümkündür. Tamamlayıcı besinlere zamanında başlanmalı, besinler yeterli, güvenilir ve uygun olmalıdır.

Altıncı ayına gelen bebeklere; • Hangi yöntemle (doğal ya da doğal olmayan) beslendiğine bakmaksızın, tamamlayıcı besinler başlanmalıdır. Anne sütü ile şişmanlasa bile !!!!!

Tamamlayıcı besinlere neden başlanmalıdır • Bebeğin artan enerji gereksiniminin sadece anne sütüyle karşılanamaması, • 6. aydan sonra demir, çinko gibi mikro besin öğelerinde eksiklikler oluşması, • Çiğneme ve konuşma becerisini gelişmesi, ağız ve dil koordinasyonunun artması ve farklı tatlara alışmaya katkıda bulunması, • İleri dönemde iyi bir beslenme alışkanlığı kazanması.

Tamamlayıcı beslenmeye geçişin önemi • Tamamlayıcı beslenmeye geçiş dönemi çocuklarda en fazla beslenme bozukluklarının görüldüğü dönemdir. • Büyüyen ve giderek hareket yeteneği artan bir süt çocuğunda, altı aydan sonra besin ögesi gereksinimleri bu dönemde başlanan tamamlayıcı besinlerden karşılanmaktadır. • Altıncı aydan sonra başlanan geçiş besinleri; anne sütü ile beslenmeden aile yemeklerine geçişte köprü görevi görür. •

Tamamlayıcı beslenmeye geçişin önemi • Geçiş besinleri süt çocuğunun değişik tat, lezzet, kıvamda besinlere alışmasını sağlarken, aynı zamanda yeme işlevi için gerekli olan, nöromusküler işbirliğinin gelişimine yardımcı olur. • Uygun zamanda başlatılan ve kurallara uygun şekilde sürdürülen tamamlayıcı beslenme, bebeğin bir yaş civarında aile sofrasındaki yiyecekleri tüketebilecek olgunluğa ulaşmasını sağlar

Tamamlayıcı Beslenmeye Başlama Zamanın Belirteçler ; • • Bebeğin Gastrointestinal Ürogenital sistem Nöromusküler sistem Metabolik gelişimi derecesidir.

ZAMANINDA Tamamen veya kısmen anne sütü ile beslenirken enerji ve besin öğelerine gereksinmelerinin arttığı dönemde başlanmalıdır (6. ay/180 gün)

YETERLİ Büyüyen çocuğun gereksinimi olan enerji, protein ve diğer besin öğelerini karşılayacak oranda olmalıdır

GÜVENİLİR Hijyenik olarak hazırlayıp uygun koşullarda saklanmalı, temiz kaplarda ve temizlik kurallarına uygun olarak servis edilmelidir

UYGUN Çocuğun açlık ve tokluk durumu, iştahı, beslenme şekli (kendine, kaşıkla ezme veya püre olarak) ve öğün aralıkları(günlük beslenme sayısı) düşünülerek planlanmalıdır.

Tamamlayıcı Beslenme • Tamamlayıcı beslenme dönemi süresince küçük çocuk, yavaş evde tüketilen aile besinlerine alışmaya başlar veya alışmış olur. Beslenme sadece besinin sağlanmasından daha fazlasını içermektedir. Çocuğun hangi besinleri tüketeceğinden çok, çocuğun nasıl besleneceği önem kazanmaktadır.

Günlük Beslenme Sayısı ve Miktar Yaş Beslenme Sayısı Miktar (m. L) 0 -1 hafta 8 -10 60 -90 1 hafta-1 ay 6 -8 125 -150 2 -3 ay 5 -6 150 -180 4 -7 ay 4 -6 180 -210 8 -12 ay 4 -5 210 -250

Ek Besinlere Başlarken Karşılan Sorunlar Uygulama Erken Geç Sorun Anne sütünden az yarar GİS sorunları PEM Anemi Besinlere alışma güçlüğü

Ek Besinlere Başlarken Karşılan Sorunlar Uygulama Miktar yetersiz Sorun Gelişme geriliği PEM Anemi Miktar fazla AS den az yarar Şişmanlık Kontaminasyon GİS sorunları Yanlış beslenme alışkanlığı Yanlış pişirme yöntemleri

Ek Besinlere Başlarken Karşılan Sorunlar Uygulama Zorla besleme (oyun, masal vb. ) Kendi haline bırakma Sorun İştahsızlık Kusma Yeme davranışı bozuklukları Yanlış beslenme alışkanlığı Yetersiz beslenme Gelişme geriliği PEM Yanlış beslenme alışkanlığı Ş İ Ş M A N L I K

ÖNERİLER Bebekler doğdukları andan itibaren bir BİREYDİR. � DOĞUMDAN SONRAKİ İLK 1/2 - 1 SAAT İÇİNDE EMZİRMEYE BAŞLANMALIDIR. � İLK 6 AYDA SADECE ANNE SÜTÜ VERİLMELİDİR. � � 6 AYDAN İTİBAREN EK BESİNLERE BAŞLANMALIDIR. 2 YAŞINA KADAR EK BESİNLERLE BİRLİKTE EMZİRMEYE DEVAM EDİLMELİDİR.