Yem bitkileri Prof Dr Sebahattin ALBAYRAK Tanm Yem

Yem bitkileri Prof. Dr. Sebahattin ALBAYRAK

• • • Tanım: Yem bitkileri Evcil hayvanların yeşil ot, kuru ot, tane yem, yumru yem, silo yemi vs. ihtiyacını karşılamak amacıyla tarla topraklarında yetiştirilen bitkilere “YEM BİTKİLERİ” denir.

TÜRKİYE’DE YEM BİTKİLERİ TARIMININ BUGÜNKÜ DURUMU

Türkiye’de büyük baş hayvan sayısı (milyon adet) Yıl Kültür-sığır Kültür-melezi-sığır Yerli sığır Manda 1991 1. 253 4. 033 6. 685 366 1993 1. 442 4. 342 6. 126 316 1995 1. 702 4. 543 5. 311 255 1997 1. 715 4. 909 4. 780 176 1999 1. 782 4. 695 4. 446 146 2001 1. 854 4. 620 4. 074 121 2003 1. 940 4. 284 3. 562 103 2005 2. 354 4. 537 3. 633 100 2007 3. 295 4. 465 3. 275 84 2009 3. 723 4. 406 2. 594 87 Toplam büyük baş hayvan sayısı: 10. 813

Türkiye’de küçük baş hayvan sayısı (milyon/adet) Yıl Yerli koyun Merinos koyunu Kıl keçisi Tiftik keçisi 1991 39. 590 841 9. 579 1. 184 1993 36. 709 832 9. 192 941 1995 32. 985 806 8. 767 714 1997 29. 376 862 8. 242 615 1999 29. 425 831 7. 523 534 2001 26. 213 759 6. 828 373 2003 24. 438 742 6. 519 260 2005 24. 451 752 6. 379 232 2007 24. 491 971 6. 095 191 2009 20. 721 1. 027 4. 981 146 Toplam küçük baş hayvan sayısı: 26. 875

• ABD'de kişi başı yıllık kırmızı et tüketimi 44 kg. beyaz etle birlikte toplam 114 kg. AB'de toplam et tüketimi 79 kilogram. Türkiye'de ise kırmızı et 12 + beyaz et 9, toplamı 21 kilogram. • Oysa, dünya normlarında 36 kilogramın altındaki tüketim, 'et yemiyor' anlamına gelmektedir. • Türkiye'nin yıllık kırmızı et tüketimi 750 bin ton. • Beyaz et tüketimi ise 1 milyon ton.

Küçük Baş sayısı: 26 milyon 875 bin Baş • Büyükbaş: 10 milyon 813 bin Baş • 1 Büyükbaş Hayvan Biriminin (BBHB) canlı ağırlığı 500 kg. • Ülkemizde Hayvan Varlığı : 11. milyon BBHB • Canlı Ağırlığın ; • %2, 5 kuru ot veya (12. 5 kg günlük) • %10 yeşil ot hesaplandığında (50 kg günlük) • Toplam Kaliteli Kaba Yem İhtiyacı : 50 Milyon ton

Türkiye’de önemli yem bitkileri ekim alanı ve üretimleri yonca korunga fiğ Ekim alanı (ha) Üretim (ton) 1991 173 1. 082 85 bin 201 259 285 1993 206 1. 292 88 333 250 326 1995 214 1. 399 89 316 250 350 1997 218 1. 364 83 255 225 336 1999 246 1. 641 94 310 230 360 2001 249 1. 563 106 334 225 310 2003 290 1. 800 108 360 250 370 2005 375 2. 400 110 420 250 550 2007 535 3. 513 129 525 639 1. 614 2009 556 bin 4. 037 151 bin 785 470 1. 315 Toplam yem bitkileri ekim alanı: 1 milyon 177 bin hektar Toplam yem bitkileri üretimi: 6 milyon 137 bin ton

Yıllar 2004 Silajlık mısır Ekim alanı (bin hektar) 155 2006 2007 2008 200 259 269 289 7. 600 10. 069 10. 259 11. 183 2009 274 11. 100 Üretim (ton) 6. 200

Ülkemizde çayır-mera alanlarının yıllara göre dağılımı

• 2009 verilerine göre Kaba Yem Üretim ve Miktarı • (Daha önceki hesaplarımıza göre: 50 milyon ton yem bitkisine ihtiyaç vardı) • ÜRETİM; • Çayır Mera : 12. 0 milyon ton • Yem Bitkileri ekilişleri : 6. 1 milyon ton • Silaj yapımından : 11. 1 milyon ton • Bahçe içi otlaklar : 5. 0 milyon ton • Sap saman anız artıkları : 10. 0 milyon ton • Toplam 44. 2 milyon ton Kaliteli kaba yem açığı 5. 8 milyon gözükmekte ise de saman kaliteli kaba yem olarak değerlendirilmediğinden, kaliteli kaba yem açığımız 15. 8 milyon tondur. • Ayrıca Silajın yonca eşdeğeri alındığında açık daha da • artmaktadır. • •

Çizelge 4. Bazı Ülkelerde Yem Bitkileri Ekim Alanları Ülke Toplam tarla arazisi (m ha) Yembitkileri Oran (%) Ekim alanı (m ha) Avustralya 50 25. 1 49. 8 Y. Zelanda 1. 5 0. 2 15. 7 ABD 175 40. 2 23. 0 İngiltere 5. 6 1. 4 25. 4 Fransa 18. 4 4. 8 25. 8 Almanya 11. 8 4. 3 36. 5 İtalya 8. 2 2. 4 30. 2 Danimarka 2. 3 0. 7 30. 2 Hollanda 0. 9 0. 3 31. 4 Yunanistan 2. 72 0. 3 11. 7 Bulgaristan 4. 4 0. 3 6. 3 Türkiye 23. 8 1. 42 5. 97 Kaynak: FAO, 2009

Çizelge 5. FAO 1998 Yılı İstatistiklerine Göre Değişik Ülkelerde Karkas Ağırlığı ve İneklerde Süt Verimi Ülke Sığır karkas ağırlığı (kg) Koyun karkas ağırlığı (kg) İnek süt verimi (Laktasyon) Avustralya 238 20. 3 5473 ABD 336 30. 5 8450 İngiltere 297 19. 8 6705 Fransa 283 17. 2 6043 Almanya 308 21. 3 6280 İtalya 261 9. 1 5225 Hollanda 206 26. 6 7296 Türkiye 155 15. 8 1670

• Yembitkileri Ekim Alanlarının Genişletilmesi Tarla tarımı içinde yetiştirilen ana ürünlerin ekim alanlarını azaltmadan, yembitkileri ekim alanlarının genişletilebilmesi için bunların = EKİM NÖBETİ içerisine sokulması gerekir. § Kuru Tarım Alanlarında: D. Anadolu, O. Anadolu, GD Anadolu yağış yetersizliği nedeniyle kuru tarım uygulanmaktadır. Kuru tarımda geniş oranda uygulanan sistem, TAHIL-NADAS sistemidir. Ülkemizde 27 mil. ha tarım arazisi, 24 mil. ha tarla tarımı yapılmakta, bunun 3 mil. ha sulu tarım, geriye kalan 21 mil. ha’ında kuru tarım, kuru tarımın da 5 mil. ha’ında nadas dolayısıyla nadaslı kuru tarım, 16 mil. ha’ında ise nadassız kuru tarım yapılmaktadır.

v Kuru Tarım Alanlarında Söz Konusu Kaba Yem Açığı Nasıl Kapatılabilir? ü Çözüm: Yapılan bu çalışmalara göre, nadas alanlarına ekilen karışımların yaş ot verimi 1 ton/da (250 kg/da kuru ot) civarındadır. Dolayısıyla nadaslı kuru tarımın yapıldığı 5 mil. ha arazinin 2/3’ünde = 3. 3 mil. ha’ında yem karışımları ekilebileceği göz önünde tutulacak olursa, bu alanlardan yaklaşık 8 milyon ton kaba yem elde edilmiş olur. § Yeterli Yağış Alan Kıyı Bölgelerinde: Yağışı yeterli olan veya sulanabilen Marmara, Ege, Akdeniz ve Karadeniz gibi bölgelerde aynı tarladan her yıl en az bir ürün alınabilmektedir. Bu bölgelerde ana ürün olarak; • Kışlık ana ürün: Buğday, arpa, yulaf, çavdar, kışlık olarak yetiştirilebilen endüstri bitkileridir. • Yazlık ana ürün: Mısır, ayçiçeği, tütün, soya, şeker pancarı, pamuk, patates gibi bitkilerdir.

ü Mesaj: Yağışı yeterli olan veya sulanabilen kıyı bölgelerinde yukarıda belirtilen ANA ÜRÜNLERE ek olarak aynı tarlada her yıl İKİNCİ ÜRÜN ve hatta gelişme peryodu uzun olan yörelerde ÜÇÜNCÜ bir ürün daha yetiştirmek mümkündür. v Yeterli Yağış Alan Veya Sulanabilen Kıyı Bölgelerinde Söz Konusu Kaba Yem Açığı Nasıl Kapatılabilir? ü Çözüm: Yazlık ana ürünün ekildiği, dolayısıyla kış döneminde yembitkileri karışımı ekilebilecek alan yaklaşık 5. 6 milyon hektardır. Bunun da sadece 2/3’ünde yembitkileri karışımlarının yetiştirilebileceği varsayılırsa, bunların ekim alanı = 3. 7 mil. ha olur. Yeterli yağış rejiminde bu karışımların yaş ot verimi 2. 5 ton/da (600 kg/da kuru ot) olduğuna göre, bu alanlardan elde edilecek kaba yem= 22 mil. ton olacaktır (kuru ot cinsinden).

ü SONUÇ OLARAK: Kuru tarım bölgelerinden 3. 3 mil. ha + kıyı bölgelerinden de 3. 7 mil. ha olmak üzere yem karışımlarının ekileceği toplam alan = 7 mil. ha olacaktır. Böylece, tarla tarımı alanı 24 mil. ha olduğuna göre, yembitkilerinin tarla tarımı içindeki oranı % 3. 1 den = % 25 -30 a kadar yükseltilmiş olacaktır.