YAZMA RENME ALANI Yrd Do Dr Dilek BELET

YAZMA ÖĞRENME ALANI Yrd. Doç Dr. Ş. Dilek BELET

İÇİNDEKİLER Yazma • • Yazma nedir? Yazmanın önemi nedir? Yazmanın boyutları nelerdir? Yazmaya etki eden etmenler nelerdir? Yazmanın amacı nedir? • • • Yazma öğretiminde ilkeler nelerdir? Amacı nedir? Geliştirilecek yeterlilikler nelerdir? Sınıf içi yazma çalışmaları Yazma sürecinin aşamaları Yazma ödevleri Yazma eğitimi

YAZMA NEDİR? • Yazma, bireylerin konuşma ve düşüncelerini yazılı olarak anlatmalarıdır. • Yazma, bilginin toplanması, bilginin edinilmesi ve bilginin ifade edilmesi ile ilgili süreçlerin bütününden oluşur.

YAZMANIN NİTELİĞİ • Kapsamlı bir yazma, eğitimin birçok amacının gerçekleştirilmesine dönük mükemmel bir araçtır.

YAZMANIN NİTELİĞİ • yazma bir düşünme aracıdır. • Öğrenciler dünyayı ve kendi algılarını yazarak biçimlendirirler

YAZMANIN NİTELİĞİ • Yazma, bireylerin iletişim kurmaya yönelik gereksinimlerini karşılaması yanında öğrenmelerine de yardım eder. • Öğrencilerin yazma becerileri geliştikçe, onların yazılı anlatım konusunda edindikleri bilgileri uygulamaları ve öğrendiklerinin ötesine geçmeleri sağlanır.

YAZMANIN NİTELİĞİ • Ayrıca, öğrenciler, yazma becerilerini geliştirdikçe, düşünme becerilerini kontrol eder, zihinlerini sürekli kullanır ve öğrenme sürecini daha etkili duruma getirirler.

YAZMANIN NİTELİĞİ • Kendilerini ifade etmek için yazan öğrenciler sonuçta doğru cümle ve sözcükleri kullanarak gerçek gereksinimlerini keşfederler.

YAZMANIN BOYUTLARI • Yazmanın bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olmak üzere üç boyutu vardır. • Bilişsel boyut: Edinilen bilgilerin, duyumların, görülenlerin ve okunanların sıraya konarak zihinsel işlemlerden geçirilmesi ve yorumlanmasıdır. • Duyuşsal boyut: Anlatımın yalınlığı, akıcılığı, çekiciliği ve yazının okunaklılığıdır. • Devinişsel boyut: Yazma araçlarını kullanma ve yazmadaki kas hareketlerinin eşgüdümüdür.

Yazmaya etki eden etmenler Okunan ürünler Çevre Yetenek/ zeka Hayal gücü Mantık kurgusu

Yazmanın amacı • • • eleştirel düşünme Yaratıcı düşünme İletişim Problem çözme Türkçe’yi doğru etkili ve güzel kullanma

YAZMA ÖĞRETİMİ

Yazma İlkeleri • • • Öğrenciler yazmayı yazarak öğrenir Öğretmen- öğrenci birlikte yazmalı Öğrenciler yazdıklarını paylaşmalı Planlı ve takvimle yazma etkinliği yapılmalı İyi metinler örnek verilmeli Tekrarlar başarılı yazma için motivasyon sağlamalı • Yazılar eleştirilmeli

Yazma Eğitiminin Amaçları • Öğrencilerin belli bir amaç ve kendi özellikleri doğrultusunda, doğru ve etkili bir biçimde yazılı olarak kendilerini ifade etmelerini sağlamak, • Etkili ve doğru yazmanın özelliklerini öğrencilere tanıtmak ve kazandırmak, • Öğrencilerin düşünce üretme ve yazma güçlerini geliştirmek, • Öğrencilere kendi yazdıklarını; içerik, dilbilgisi, yazım ve noktalama kuralları bakımından inceleyerek gerekli düzenlemeleri yapma beceri ve alışkanlığı kazandırmaktır.

Yazma Eğitimi İle Geliştirilecek Temel Yeterlikler • Okunur bir yazı ile yazmak ve yazıyı görsel açıdan anlaşılır biçimde oluşturmak, • Yazım kuralları, dilbilgisi kuralları ve noktalama işaretlerini doğru kullanmak, • Serbest yazı yazma ve okuyucu tarafından anlaşılabilmek için net bir dil kullanmak, • Varolan sunum şekillerini temel almak ve bunları işlevsel olarak kullanabilmek, • Dili kullanmada esneklik kazanmak, • Yazının gerektirdiği manevi çabayı göstermeye hazır olmak, • Çalışma tekniklerini kullanmak ve bu tekniklerle yazma alışkanlığı geliştirmek, • Kendi metinlerini yazabilmek.

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Yazma etkinliği, birinci sınıfta öğretmenin kılavuzluğunda bütün sınıfla ortak çalışma olarak başlar. • Öğrenciler, seslerden heceler; hecelerden sözcükler; sözcüklerden cümleler oluşturarak yazmaya başlar. • Bu dönemde öğrenciler öğretmenin okuduğunu, ya da bir metinde gördüğünü aynen dikte ederek yazar. Duygu ve düşüncelerini birkaç cümleyle aktarabilir. Arkadaşlarına ailesine, tebrik kartları yazabilir. • İkinci sınıfta mektup yazma, resimlerden kısa hikayeler oluşturma, kısa günlükler tutma, anı yazma etkinlikleri gerçekleştirilebilir.

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Üçüncü sınıfta bu çalışmalara ek olarak öğrenciler herhangi bir konuda açıklama yapmak için yazabilir. Duyuru, afiş tasarlayabilir. Okudukları hakkında kısa öyküler yazarak sınıfta canlandırabilir. İkna edici yazılar yazabilir. • Dördüncü sınıfta neden-sonuç ilişkileri kurarak problem çözebileceği yazılar yazar. • Beşinci sınıfta ise öğrenciler artık planlı olarak yazma çalışmalarına geçebilir

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Kontrollü yazma • Güdümlü yazma • Serbest yazma

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları Kontrollü Yazma: Öğrencilerden verilen sözcükleri ya da istenilen değişiklikleri yaparak yazmaları istenir. Bu çalışmalar ile dildeki sözcükleri ve yapıları doğru biçimleri ile yazma olanağı verilmektedir. • Yer değiştirme alıştırmaları: Sözcüklerin yerinin değiştirilerek cümlenin aynen yazılması. • Dönüştürme alıştırmaları: Verilen bir yapının (örneğin birinci tekil kişi zamiri yerine üçüncü tekil kişi zamirine dönüştürülmesi) başka bir yapıya dönüştürülerek yazılması.

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Örneğe uygun bir kompozisyon yazma: Verilen bir kompozisyonun anahtar sözcüklerinin kullanılarak yazılması. • Yeniden sıraya koyma: Düzensiz verilen sözcüklerden cümle ya da paragraf oluşturma • Sorulara yanıt vererek paragraf yazma: Soruları bütünlük içinde yanıtlayarak bir metin oluşturma. • Tamamlama alıştırmaları: Yarım bırakılmış cümle ya da diyalogu tamamlama

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları Güdümlü yazma: Öğrencilerin öğrendikleri cümle ya da yapıları kontrollü bir biçimde kullanmalarına dönük yazma çalışmalarıdır. Bu konuda sınıf içinde yapılabilecek alıştırmalar şu şekilde sıralanabilir: • Dikte yapma: Derlenen bir metnin aynen yazılması. • Dikteli kompozisyon: Öğrencilerden dinledikleri bir metni yeniden yazmalarını isteme. • Not alma: Önemli kısımları yazma ve bilgileri düzenleme. • Öz yazma: Bir metnin özünü vererek yazma. • Anahatları belirleme: Anafikri ve önemli fikirleri listeleme. • Özetleme: Metnin anlamını kaybetmeden kısaca yeniden yazma.

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Serbest yazma: Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini kendi üsluplarına göre yazım kullarına dikkat ederek yazmalarını içerir. • Kompozisyon yazma: Fikirleri bir plan dahilinde bütünleştirerek sunmaya dayalı yazılar yazma. • Mektup yazma: Bir plan dahilinde yaşantılara dayalı olarak oluşturulan yazılar yazma. • Duyuru, haber ve tutanaklar: Haber vermek için yazılar yazma.

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları • Okunanlarla ilgili yazılar: Okunan konularla ilgili öğrencilerin hayal gücüne dayalı oluşturulan yazılar yazma. • Gözlenen ve yaşananlarla ilgili yazılar: Günlük yaşantıya ilişkin yazılar yazma. • Resimlere bakarak yazma: Resimleri yorumlamaya yönelik yazılar yazma. • Günlük yazma: Gün içinde yaşananları içeren yazılar yazma. • Anı yazma: Yaşanmış olayları duyurmak için yazılar yazma. • Davetiye tebrik kartı yazma: Özel günlerle ilgili olarak amacıyla yazılar yazma. • İstek ve şikayet yazısı yazma: Bir istek ya da hizmetin yerine getirilmesine yönelik yazma.

Yazma Sürecinin Aşamaları • Yazma etkinliğinin etkili bir biçimde gerçekleştirilmesi için belirtilen temel yazma kurallarla uymanın yanı sıra, yazma sürecinde yapılması gereken etkinlikler aşağıda verilmiştir. • Yazma eğitimi süreci; • ön yazma, • taslak oluşturma, • gözden geçirme, • düzenleme ve • yayınlama olmak üzere 5 aşamadan oluşmaktadır (Tomkins, 2004).

Sınıf İçi Yazma Çalışmaları Ön yazma Konu seçilir. Fikirler toplanır ve düzenlenir. Yazının kime yönelik olarak yazılacağı düşünülür. Yazma etkinliğinin amacı tanımlanır. Amaç ve kime yönelik olarak yazıldığı düşünülerek yazma için uygun yazılı anlatım türü seçilir. Taslak oluşturma Genel hatlarıyla bir taslak yazılır. Okuyanların dikkatini toplamaya yönelik nelerin kullanılacağı belirlenir. Yazıdaki teknik özelliklerden çok konunun içeriği vurgulanır.

Yazma sürecinin aşamaları Gözden geçirme • Yazdıklarını sınıfıyla paylaşır. • Sınıf arkadaşlarının yazdıkları hakkında yapılan tartışmalara yapılandırmacı bir biçimde katılır. • Öğretmeninin ve sınıf arkadaşlarının yorumları ve tepkilerini kompozisyonuna yansıtarak değişiklik yapar. • İlk ve son taslak arasında sadece küçük değişiklikler yapmak yerine kompozisyonunu sağlam bir forma dönüştürmeye çalışır.

Yazma sürecinin aşamaları Düzenleme • Bağımsız olarak kompozisyonunu yazım ve noktalama kuralarına uygun biçimde düzenleyerek dilini düzeltmek için okur. • Sınıf arkadaşlarının kompozisyonlarını düzeltmesine yardım eder. • Yardım almadan biçimsel yanlışlıkları tanıması ve onları düzeltme becerisi gelişir. Yayınlama • Yazısını uygun biçimde yayınlar. • Arkadaşları ve öğretmeniyle bitirdiği yazısını paylaşır.

Öğretmen rolleri • Bireysel özelliklere dikkat etmeli • Farklı yazı türlerini okum alışkanlığı kazandırmalı • Öğrencilerin düşüncelerini önemsemeli • Edebi zevki geliştirmeli • Çalışmaları değerlendirmeli • arşiv oluşturmalı

Yazma eğitimine yönelik Sınıf içi etkinlikler • • Gazete Sergi yarışma Yazar ve şair davet.

Sınıf dışı etkinlikler • • • Kütüphane gezileri Müze gezileri Yazar- şair ziyareti dilekçe yazma etkinlikleri Form doldurma Kitap fuarı gezileri

Yazma ödevleri • Not alma, öz yazma, özet • Boşluk doldurma • serbest yazma • kontrollü yazma, yaratıcı yazma, metin tamamlama • yeniden yazma, grup olarak yazma, eleştirel yazma