YAZMA GLKLER DSGRAF HACI KADRYE ARSLAN REHBERLK VE
YAZMA GÜÇLÜKLERİ DİSGRAFİ HACI KADRİYE ARSLAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ AYDIN 2017 -2018
YAZMA BOZUKLUĞU DİSGRAFİ TANIM ; Bireyin bir konuya ilişkin bilgisini, duygu, düşüncelerini yazılı olarak ifade etmesi olarak tanımlanan yazma becerisi, öğrencilerin başkalar iletişimini ve akademik başarısını etkileyen temel becerilerden biridir.
YAZMA BOZUKLUĞU DİSGRAFİ Yazma Becerisinin Bileşenleri; 1 - El Yazısı 2 - Heceleme 3 – Yazılı İfade Becerisi
YAZMA BOZUKLUĞU DİSGRAFİ (BEKLENEN) q El yazısı : Bireylerin bilgi, deneyim ve düşüncelerini ifade ve kaydetmede kullandıkları önemli bir iletişim aracıdır. Ø Akıcı olması beklenir ; Bu da, parmak hareketlerinin kontrolü, el-göz koordinasyonu, harflerin doğru bir şekilde algılanması, sembollerin görsel bellekte tutulması (harfleri oluşturan çizgilerin ve çiziliş sırasının- yönlerinin bellekte tutulması) gibi alt becerileri gerektirmektedir.
YAZMA BOZUKLUĞU DİSGRAFİ (BEKLENEN) Okunaklılık, harflerin uygun şekilde , uygun büyüklükte, büyük – küçük harfler orantılı olacak şekilde, uygun eğimle, uygun boşluklar bırakılarak ve satır çizgisi takip edilerek yazılmasıyla sağlanmaktadır. Akıcılık da sözcüklerin uygun hızda ve hatasız bir şekilde yazılması
q Heceleme; duygu ve düşünceleri yazılı bir şekilde doğru olarak ifade etmek için sesler, bu seslere karşılık gelen harflerle eşleştirmeyi gerektiren beceridir. Ø Heceleme becerisi otografik çözümleme, ses bilgisel farkındalık, ses bilgisel çözümleme, görsel bellek, motor bellek, dikkat ve sözcük bilgisi ile ilişkilidir.
q Yazılı İfade Becerisi ; bireyin anlatmak istediği duygu ve düşüncelerini yazılı bir şekilde ifade edebilmesidir. Ø Burada metin yazma süreci devreye girer; bunun için öncelikle planlama yapma : yazma amacını ne için kim için yazdığını belirler. Beyin fırtınası oluşturur, fikir üretir, bilgiyi oluşturur ve organize eder. Hangi düşünceleri dahil edeceğine ya da çıkarılacağına karar veriri. Daha sonra anahtar sözcükler oluşturma ve başlangıç cümleleri kurar.
q Düzeltme; amaçlarına uygun mu, yazdıklarını kontrol eder, kendini izler. q Gözden geçirme; üst bilişsel becerileri gerektirir. Burada kendini düzenleme stratejisi kullanılmaktadır. q Yazmada performansı etkileyen bir diğer konu ise, yazılan metin öyküleyici bir metin mi, ya da bilgilendirici bir metin mi , yazılacak bunun belirlenmesi lazım.
Yazma güçlüğü (disgrafi) ile ilgili özellikleri Okul yaşındaki bir çok öğrencinin yazarken zorluklar yaşadığı, özellikle okuma güçlüğü olan öğrencilerin akranlarından daha çok güçlük çektikleri vurgulanmaktadır. Onlara göre iyi yazma, bütün harflerin aynı boyutta olması ve bütün sözcüklerin doğru yazılması anlamına gelmektedir. Bu da onların yazmaya sadece şekilsel olarak baktıklarını göstermektedir.
Yazma Hataları DİSGRAFİ BELİRTİLERİ Harf atlama Çocuk -- çock Ø Hece atlama Çocuğa – çocu-çoğa-çuğa ØHarf ekleme Çocuk - çoucuk Harf/hece ekleme Çocuklar > çocukları; çocuktan>çocuğundan Yerine harf koyma/değiştirme çocuk>çucuk; çocuk >cocuk; çocuk >çoçuk; s-z; t-d gibi Ø Harfleri ters yazma çocuk>kucoç; çocuk-çocug
Sözcük ekleme “İşe yaramadığını mı düşünüyorsun? ”>“İşe yaramadığını mı bu düşünüyorsun? ” Sözcük atlama “Şu çatlak kovaya kalsa herhalde sahibimiz aç kalır. ”>“Şu çatlak kalsa sahibimiz aç kalır. ” Sözcüğün bir bölümünün ya da tümünün tekrarı rengarenk>rengagarenk
Sözcük grubunun tekrarı “Sucunun bir şikayeti yokmuş ama…”>“ Sucunun bir şikayeti sucunun bir şikayeti yokmuş ama…” Sözcüklerin yerlerini değiştirme “…diğer kovanın sağlam olmasından daha çok yarıyor işime. ” “…diğer kovanın sağlam olmasından daha çok işime yarıyor. ” yazarken sözcüğün hecelerini yanlış ayırma so-pa-nın>sop-an-ın Yerine harf koyma/değiştirme sopa>sapa; çatlak >catlak; sucu >suçu
El Yazısı Öğretiminin Desteklenmesi Okul öncesi dönemden başlayarak okuma-yazmaya hazırlık becerileri için; hamur yoğurma ve şekillendirme, çivi takma ve çıkarma, legolarla oynama, yap-boz yapma, ipe boncuk dizme, makasla kesme, boyama yapma gibi parmak kaslarını ve el göz koordinasyonunu geliştirecek etkinlikler yapılmalıdır. Öğrencilere kalem tutma ve kullanma, nokta birleştirerek şekil oluşturma ve çizgi çalışmalarına yer verilmelidir. Öğretmenler uygun oturma biçimine, masa üzerinde kağıdın nasıl konumlandırılması gerektiğine ve kalemi uygun şekilde tutmaya model olmalı. İlkokula başlandığında okuma ve yazma çalışmaları birbirine paralel yürütülmeli, öğrencilere sesini öğrendikleri harfler, bu harflerden oluşturulan heceler ve sözcükler okutulup eş zamanlı olarak yazdırılmalıdır.
İlk harf yazma öğretiminde yeni bir harf verilirken öğrencilere harf gösterilmeli, önce parmakla havada/kum havuzunda/masada/tahtada çizim yolu gösterilerek çizilmeli ve harfin nasıl çizildiği anlatılarak öğrencilerle birlikte okunmalıdır. Harf çalışma kağıtları veya alıştırma kitaplarında yer alan çizim yönlerinin de gösterildiği harfin üzerinden kalemle gidilerek harfin yazımına hazırlık yapılmalıdır. Yazma çalışması yapılırken harfin okunması da sağlanmalıdır. Öğretmen harfi renkli kalemle öğrencilerin defterine uygun satır aralıklarına yazmalı öğrencilerde kurşun kalemleriyle takip ederek yazmalıdır. Gittikçe harf yönünü gösteren oklar kaldırılmalı; ipucu verilen çizgiler, öğrencinin ilerleme hızına göre silikleştirilmelidir.
Öğretmenler defterlerinin ilk satırına kendilerinin yazdıkları harfi öğrencilerin bağımsız bir şekilde yazmalarını beklemelidir. Gereksinin duyan öğrenciler için sözel veya fiziksel ipuçları verilmelidir. Öğrencilere, defterin ilk satırına yazılanlara bakarak yazma, tahtada yazılanlara bakarak yazma gibi yazma çalışmaları yaptırılmalıdır. Verilen sesi ve verilen sesle daha önce öğrendiği sesleri birleştirerek oluşturulan yeni sözcükleri bu şekilde bağımsız olarak yazdığında bir sonraki sesin yazımının öğretimine geçilmeli ve aynı süreç tekrarlanmalıdır. Öğretmenler, öğrencilere yazının okunaklı olması için gereken kuraları olduğunu belirtmelidir. Model olarak yazılmış iyi ve kötü yazı örneklerini öğrencilere göstermelidir. Harflerin büyüklüğüne ve birbirlerine oranlarına, satır çizgilerine göre yazının konumuna, eğimine ve harfler ile sözcükler arasında boşluklar olduğuna dikkat çekmelidir.
Güzel yazmak için nasıl oturulması, kalemin nasıl tutulması ve kağıdın nasıl konumlandırılması gerektiği de mutlaka anlatarak bu davranışlara model olmalıdır. Öğrencilerle yazıları hakkında birlikte konuşmalı uygun olan yazıları ile uygun olamayan yazıları hakkında değerlendirme yapılmalı ve uygun olmayanı düzeltmek için neler yapılabileceği tartışılmalıdır. Öğrencilerin yazmakta zorlandıkları harflerle ilgili ek alıştırmalar yapılmalıdır.
Olası Okunaklılık Sorunları ve Yapılması Gerekenler Sorunlar Olası Nedenler Ne Yapılmalı Harflerin çok geniş / yuvarlak olması Öğrenci yazarken kolunu gerektiğinden fazla çevirmesi ve/veya harfin şeklinin doğru hatırlayamaması Kolun masa üzerindeki pozisyonu harf büyüklüklerinin ve şekillerinin nasıl olması gerektiği öğrenci ile birlikte gözden geçirilmelidir. Harflerin çok dar olması Öğrenci yazarken kolunu hareket ettirmeden sadece parmaklarını hareket ettirerek yazması ve/veya harfin şeklini doğru hatırlayamaması Öğrencinin kollarının masa üzerindeki pozisyonu gözden geçirilmeli, sadece parmak hareketleri ile değil kol hareketlerinden de destek alarak yazması sağlanmalıdır. Öğrenciye üzerinde harfleri doğru yazılmış şekillerinin olduğu asetat kağıdı verilmeli ve yazılarını bu kağıt yardımıyla kontrol etmeleri istenmelidir.
Olası Okunaklılık Sorunları ve Yapılması Gerekenler Sorunlar Olası Nedenler Ne Yapılmalı Harflerin çok büyük olması Öğrenci yazarken kolunu abartılı bir şekilde hareket ettirmesi ve/veya harfin şeklinin doğru hatırlayamaması Öğrencinin kollarının masa üzerindeki pozisyonu gözden geçilmelidir. Öğrenciye üzerinde harfin büyüklüklerin uygun büyüklükte ve doğru bir şekilde yazılmış şekillerinin olduğu asetat kağıdı verilmeli ve yazılarını bu kağıt yardımıyla kontrol etmeleri istenmelidir. Harflerin çok küçük ve düzensiz / farklı büyüklükte olması Öğrenci yazarken kolunu hareket ettirmeden sadece parmaklarını hareket ettirerek yazması ve/veya harfin şeklini doğru hatırlayamaması Öğrencinin kollarının masa üzerindeki pozisyonu ve kalem tutma şekli gözden geçirilmeli, sadece parmak hareketleri ile değil kol hareketlerinden de destek alarak yazması sağlanmalıdır. Öğrenciye üzerinde harflerin uygun büyüklükte ve doğru bir şekilde yazılmış şekillerinin olduğu asetat kağıdı verilmeli ve yazılarını bu kağıt yardımıyla kontrol etmeleri istenmelidir.
Olası Okunaklılık Sorunları ve Yapılması Gerekenler Sorunlar Olası Nedenler Ne Yapılmalı Sözcük içerisindeki harflerin birbirine çok uzak veya çok yakın yazılması Öğrenci yazarken kolunu hareket ettirmeden sadece parmaklarını hareket ettirerek yazması ve/veya harfleri nasıl birleştireceğini kavrayamamış olması. Öğrencinin kollarının masa üzerindeki pozisyonu ve kalem tutma şekli gözden geçirilmeli, sadece parmak hareketiyle değil, kol hareketlerinden de destek alarak yazması sağlanmalıdır. Harflerin nasıl birleştirileceği öğrenciyle gözden geçirilmeli, bir harfin nerede bittiğini ve yeni harfle nasıl başlandığı gösterilmeli, 4 - 5 harfli sözcüklerle alıştırma yapılmalıdır. Harfler arasında çok fazla boşluk bırakma Öğrenci yazarken kolunu abartılı bir şekilde hareket ettirmesi ve/veya harfleri nasıl birleştireceğini kavrayamamış olması. Öğrencinin kollarının masa üzerindeki pozisyonu kontrol edilmelidir. Harflerin nasıl birleştirileceği öğrenci ile gözden geçirilmeli, bir harfin nerede bittiği yeni harfle nasıl bağlandığı gösterilmeli, 4 – 5 harfli sözcüklerle alıştırmalar yapılmalıdır.
Olası Okunaklılık Sorunları ve Yapılması Gerekenler Sorunlar Olası Nedenler Ne Yapılmalı Sözcükler arsında uygun boşluklar bırakmama Öğrencinin sözcükler arasında ne kadar boşluk bırakması gerektiğini kavrayamamış olması. Öğrenci ile birlikte okunaklı ve doğru yazılmış bir yazılı ürün hakkında konuşarak sözcükler arasında boşluklara dikkat çekilmelidir. Bir sözcüğün yazımı bittikten sonra takip eden diğer sözcüğün başlangıç yeri gösterilmelidir. Harflerin düzgün hizada yazılmaması / satırın takip edilmemesi Öğrencinin yazma pozisyonunun yanlış olması yazarken kolunu hareket ettirmeden sadece parmaklarını hareket ettirerek yazması, satırı takip etmesi gerektiğini kavrayamamış olması, harfleri yanlış birleştirmesi. Öğrencinin yazma sırasındaki pozisyonu gözden geçirilmeli , satır çizgisi üzerine yazması gerektiğini vurgulayan araştırmalar tekrarlı olarak yapılmalı, satır çizgisi koyu renkli bir kalemle belirginleştirilmeli ve öğrencinin yazısı düzeldikçe silikleştirilmelidir, bir harfin nerede bittiği yeni harfle nasıl bağlandığı gösterilmeli, 4 – 5 harfli sözcüklerle alıştırmalar yapılmalıdır.
Olası Okunaklılık Sorunları ve Yapılması Gerekenler Sorunlar Olası Nedenler Ne Yapılmalı Sola eğik yazı Öğrencinin sol eli ile yazması. Öğrencinin kalem tutuş şekli ve kağıdın masa üzerindeki açısı kontrol edilmeli. Dik yazı / eğimsiz yazı Öğrencinin uygun pozisyonda oturmaması Öğrencinin kalem tutuş şekli ve kağıdın masa üzerindeki konumu gözden geçirilmelidir. Öğrencinin yazarken kolunu hareket ettirmeden sadece parmaklarını hareket ettirerek yazması Kağıdın masa üzerindeki konumu gözden geçirilmeli, öğrenciye harfleri uygun eğimde yazılı olduğu bir kağıt verilerek kendi yazısını kontrol etmesi sağlanmalı, alfabe küçük harflerle tahtaya yazılıp, öğrencinin renkli tebeşirlerle üzerinden geçmesi etkinliği yapılmalıdır. Sağa çok eğik yazı
Eğitimciler İçin Öneriler v Okuma yazma çalışmaları eş zamanlı yürütülmelidir. Öğrencilere verilen ses, bu sesten oluşturulan hece ve sözcükler hem okutulmalı hem de yazdırılmalıdır. v Sınıflarda, özellikle ilkokulun ilk yıllarında yakın ve uzak mesafeden bakarak yazma, dikte çalışmalarına sıklıkla yer verilmelidir. v Öğrencilerin defterleri, diğer yazılı ürünleri mutlaka incelenmeli okunaklılık ve heceleme hataları mutlaka analiz edilmelidir. El yazısı ve heceleme hatalarının mümkün olduğunca erken belirlenip gerekli müdahalelerin yapılması olası yazılı ifade güçlüklerini de önleyecektir. v Öğrencilerin yazılı metinlerinde dilbilgisi ve yazım hatalarının üzerinde fazlaca durulması onların kendilerini ifade etme ve yaratıcı düşünme becerilerini olumsuz etkileyebilmektedir.
v Öğrencilere kendini değerlendirme stratejilerinin öğretilmesi kendi gelişimlerini takip edebilme fırsatı verecektir. v Yazma etkinlikleri sadece Türkçe dersi ile sınırlı kalmamalı, öğrencilere diğer derslerde de öğrendiklerini yada düşüncelerini yazılı olarak ta ifade etme fırsatı verilmelidir. v Öğrencilere yazma ödevleri için yeterli süre verilmelidir. Böylelikle öğrenciler planlama, taslak oluşturma, gözden geçirme, kontrol etme aşamaları için yeterince zamana sahip olabilecek ve gerektiğinde bu aşamaları tekrar edebilecektirler.
v Öğrenciler öğretmenlerinin ne tür konularda yazdıklarını, konu seçerken neler yaptığını, yazıda karşılaştıkları sorunları nasıl çözdüklerini gördüklerinde metin yazmanın aynı zamanda bir problem çözme süreci olduğunu ve kendi yaşadıkları güçlüklerin de aşılanmayacak güçlükler olmadığını anlayacaklardır. Bu nedenle öğretmenlerin sesli düşünerek model olmaları önemlidir. v Öğrencilerin düzenli okuma alışkanlığının kazandırılması sözcük bilgilerini artırır ve metin türlerini öğrenmelerini sağlar.
vÖğrencilere eş – anlamlı ve zıt – anlamlı sözcükler, bağlaçları ve sıfatları öğretilmelidir. Bu etkinlikler yapılırken sözcük listelerinden oluşturulan posterlerin sınıf içerisinde öğrencilerin kolaylıkla görebilecekleri panolara asılması sözcükleri öğrenmelerinde etkili olacaktır. v. Sınıf içerisinde grup çalışmalarında yazma becerisinde güçlük yaşayan öğrencilere, bu beceride yeterli olan akranları ile çalışma fırsatı sağlanmalıdır. Böylelikle yazma güçlüğü olan öğrenciler gruplar içinde çalışırken akranlarının metin oluşturma sürecinde yaptıklarını model olarak öğrenebilirler.
v Yazma güçlüğü olan öğrenciler, öğretmenlerinin kendilerine güvendiğini, saygı duyduğunu ve onları önemsediğini hissettiğinde her ne kadar zorlansalar da yazma etkinliğine daha gönüllü olarak katılabilir ve yazmaya karşı olumlu tutumlar geliştirmeye çalışırlar. Bu nedenle öğretmenler öğrencilerin küçük ilerlemelerini de ödüllendirmelidirler. (Bayraktar ve Seçkin, 2012)
Değerlendirme formu
T e ş e k ü r l e r Hacı Kadriye Arslan Rehberlik ve Araştırma Merkezi 2017
- Slides: 28