YARA YLEMES HEM 314 YARA BAKIMI HEMREL Yrd

YARA İYİLEŞMESİ HEM 314 YARA BAKIMI HEMŞİRELİĞİ Yrd. Doç. Dr. Nurten TAŞDEMİR

YARA İYİLEŞME EVRELERİ Yara iyileşmesi kendiliğinden oluşan bir süreçtir. İyileşme evreleri değişik kaynaklarda farklılıklar gösterse de temel olarak 3 fazda incelenebilir : • 1 -İnflamasyon fazı, • 2 -Proliferasyon fazı (Fibroplazi ve Kollajen sentezi) • 3 -Matürasyon fazı ( Nedbe olgunlaşması fazı) 2

İYİLEŞME EVRELERİ İyileşme Evreleri • İnflamasyon Fazı 0 -4 Günler • Proliferasyon (Fibroplazi fazı) (2 -22 Gün) Kollajen Sentezi (Kasılma) • Zaman Olaylar 0 -2 Saat Hemostasis (Dengeleme) Lökositler Fagositozis Hücreler Trombositler Eritrositler Makrofajlar 1 -4. Günler Epitelizasyon 2 -7. Günle Yeniden Damarlanma. 2 -22. Günler Kollajen Sentezi 2 -20. Günler Kontraksiyon Maturasyon (iz , nedbe olgunlaşması) fazı (Şekillenmesi) Kollajenin yeniden düzenlenmesi Endotel Hücreleri Fibroblastlar Myofibroblastlar Fibroblastlar 3

1 -İnflamasyon Fazı (0 -4 Gün) • Bu faz kesilme işlemi başladığı andan itibaren ilk 10 dakika içinde yara bölgesinde lokal olarak şiddetli vazokonstrüksiyon ile başlar. • Bu işlem sonucu yara bölgesindeki kapiller damarlar ve arteriollerde daralma olur, trombosit ve fibrinojenin yardımı ile kanda pıhtılaşma işlemi başlar ve yaralanma ile meydana çıkan kanama durur. 4

1 -İnflamasyon Fazı (0 -4 Gün) Yaralanmadan 10 -15 dakika sonra : • Yara bölgesindeki mast hücrelerinden kalikrenin, bradikinin, histamin vb. maddeler hücre dışına çıkıp bölgeyi etkileri altına alırlar. • Bu maddeler vazoaktif etkiye sahip oldukları için yara bölgesinde şiddetli vazodilatasyon başlar ve damar permeabilitesi çok artar. 5

1 -İnflamasyon Fazı (0 -4 Gün) • Bu işlem sonucu lökositler ve plazma damar yatağından dışarı çıkar ve yara bölgesine göç eder. Bu göç kemotaktik bir maddenin yardımı ile olur. 6

2 -Poliferasyon Fazı (Fibroplazi ve Kollajen Sentezi Fazı) 2 -22 Gün • Kollajen lifleri, polisakkarit ve mukoproteinler ile birleşerek yara bölgesinde güçlü bir yapı oluştururlar ve yaranın 2 duvarı arasında eskisi kadar sağlam bir köprü kurarlar. • Kollajen üretimi yeterli olunca yarada fibroblastlar kaybolmaya başlar ve ikinci evre tamamlanıp üçüncü evre başlar. 7

3 -Maturasyon Fazı (Nedbe Olgunlaşması Fazı) • Bu evre 22. günden itibaren başlar ve 6 aya kadar devam eder. • Birikmiş ve yarayı örtmüş olan kollajen lifleri içinde belli bir kollajen yapımyıkım devresi kurulur. • Bu işlem ile kollajen ağı organize bir yapı şekline dönüşür. • İyileşmenin süre ve karakteri yaralanma alanındaki ölü boşluğun miktarı ile ölçülür. • Yara uygun bir şekilde kapatıldığında ölü boşluğa destek dokusu dolarak 45 gün sonra kapiller bir uçtan diğer uca geçmeye başlarlar ve dolaşım başlar. • Normal doku oksijenasyonun sağlanması onarımın tamamlandığını gösterir. 8

ZEDELENME İNFLAMASYON DAMARSAL TEPKİ • Vazokontrüksüyon • Platelet Toplanması • Pıhtılaşma • Hemostaz • Vazodilatasyon • Eksudasyon HÜCRESEL TEPKİ Fagositoz Büyümenin uyarılması PROLİFERASYON Kollejen birikimi Epitelizasyon neovaskülarizasyon MATURASYON VE YANİDEN ŞEKİLLENME Skar Dokusu Oluşumu

Yara İyileşme Şekilleri • Primer yara iyileşmesi • Sekonder yara iyileşmesi • Tersiyer yara iyileşmesi 10

YARA İYİLEŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER SİSTEMİK FAKTÖRLER : • • • Yaş, Sigara içmek, Şişmanlık Stres Anemi Üremi Malnutrisyon Kortikosterdidler Kemoterapötik Ajanlar • • • Preop Dönemde Kalış Uzunluğu Vitamin Eksikliği (C, A, B, K) Travma Hipovolemi Hipoksi Mineral Eksikliği (Çinko, Bakır, Mg) Bir Pataloji Bulunması (Diabet, -Ca) 3 Saatten Fazla Süren Ameliyatlar Gece veya acil ameliyatlar 11

YARA İYİLEŞMESİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER LOKAL FAKTÖRLER • Cerrahi teknik • Kan Akımı • Mekanik Stress • Dikiş Malzemeleri • Dikiş Teknikleri • Radyasyon • İnfeksiyon • Oksijen Basıncı • Antiseptikler • Dren Olması • Ameliyat Bölgesinin Hazırlığı 12