YAKIN DOU NVERSTES ATATRK ETM FAKLTES STN ZEKALILAR

YAKIN DOĞU ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK EĞİTİM FAKÜLTESİ ÜSTÜN ZEKALILAR ÖĞRETMENLİĞİ OKUMA YAZMA ÖĞRETİMİ UZ. AYŞEGÜL AKÇAM

Okuma-Yazma nedir? Okuma: Okuma öğrencilerin geliştirmelerinin beklendiği en temel akademik beceridir. Bu beceri, okuyucunun ön bilgilerini kullandığı, yazar ve okuyucunun etkileştiği, uygun yöntemlerin kullanıldığı ve bir amaç doğrultusunda gerçekleştirilen bir anlama süreci olarak tanımlanmaktadır (Akyol, 2011).

Okuma sesletim ve anlamadan oluşan iki yönlü bir beceridir. Okuma becerisinin gerçekleşebilmesi için yazılı ve basılı sembollerin çözümlenmesi ve çözümlenen sembollerin anlamlandırılması gerekmektedir.

Anlamların oluşmasında da bireyin dil yaşantısı, çözümlenen metinlerin biçimsel ve yazım diline ait özellikleri, metinin yapısı ve türü, yazarın ifadeleri gibi etkenler rol oynar.

Okuma sürecini şematik olarak aşağıdaki şekilde ifade edebiliriz;

Yazma: Yazma, düşüncelerimizi ifade edebilmek için gerekli sembol ve işaretleri motorsal olarak üretebilmektir. İnsanoğlunun iletişimde kullandığı en etkili ve kalıcı araçlardan birisi olan yazıdaki önemli unsurlar ise hız ve okunabilirliktir.

Yazma konuşma seslerinin kodlanarak yazılı ifade şekline dönüştürebilme becerisidir. Okuma ve yazma öğretimi bir bütündür. Okuma öğretimi yazma öğretimiyle paralel giden bir süreçtir. Yazma öğretiminin ilk aşamasında öğrenciye bakarak yazma becerisi kazandırılır.

İlk okuma yazma öğretiminin ilerleyen aşamalarında söylenilen cümleyi, kelimeyi ve heceyi yazma çalışması yapılır. Bakarak yazma mekanik bir beceridir. Öğrencinin küçük motor, algı ve koordinasyon yeterlilikleriyle ilgilidir. Fakat söyleni yazma işitsel algıyla ilgili becerilerdir.

Yazmanın bir de ifade yönü vardır. Yazılı ifadenin kazanılmasında öğrencilerin dil becerileri önem kazanır. Bireyin düşündükleri bir plan çerçevesinde yazılı olarak ifade etmesi için yazacağı konu hakkında bilgi sahibi olması, yazacağı metin türü, cümle yapısı hakkında bilgi sahibi olması ifadeleri birbiriyle ilişkilendirerek yazması yani hem biçimsel hem de anlam olarak yazılı ifadeye dökebilmesi gerekir.

Okumanın Önemi Kitap okumanın nedenleri ve sağlayacağı faydaları anlatmak ciltler dolusu eser vermeye niyet etmek gibidir. Ancak hayatını bugün için değil yarınlara hazırlayan ve gelecekte büyük işler başarmaya azmetmiş istikbalin seçkin insanlarına konu hakkında bazı hatırlatmalarda bulunmaya çalışalım;

James Hawel: “Dünyayı yöneten, kalem, mürekkep ve kağıttır. ” Diyor haksızda değil. Unutulmamalıdır ki kişi hangi mesleği seçerse seçsin çalıştığı kurumda bir numara olmalıdır. Balzac: “Bilginin efendisi olmak için çalışmanın kölesi olmalısınız. ”der. Kişinin hayatında bir numara olması demek bir çok konuda genel bilgilere sahip olması demektir. İşte bir numara olmanın ilk şartı: Okumak, okumak. .

Başarılı olabilmenin en önemli şartlarından biri de geçmişteki insanların tecrübelerinden yararlanarak onların düştüğü hataları tekrarlamamak ve başlanan işe onların tecrübeleri ile başlamaktır. .

Diyelim ki bilgisayar mühendisi olacaksınız , bu işle 20 sene uğraşmış birisinin yazdığı kitabı güzelce okusanız o işe 20 yıllık tecrübe ile başlamış olursunuz. Unutulmamalıdır ki okuduğumuz her kitabın sayfaları yıllar süren tecrübenin ürünüdür. Bunun manası şudur: HER KİTAP BİR ÖMÜRDÜR.

Eskiler “sanat altın bileziktir demişler”. İnsanın iyi bildiği bir sanatı (kuaförlük, ayakkabıcılık, vs. )varsa hangi halde olursa olsun ihtiyaç duyduğunda ona fayda sağlar. İnsan çok zengin olup iflas edebilir.

Büyük bir makamda olup makamını kaybedebilir. Ama okuma sayesinde elde edilen bilginin ve onun getirmiş olduğu itibar mezara kadar devam eder. İnsanlar arasında sizi hiç terk etmeyecek asil bir konumunuz olmasını istiyorsanız çok okumalısınız.

Hangi meslek dalında olursa olsun insanlarla ilişki içerisinde olacağımız ve insanların isteklerine cevap vereceğimiz malumdur. Mesleğinde başarılı kişi insanların bütününe hitap edebilecek projeler hazırlayabilendir.

Örneğin bir araba tasarımcısının başarısı, ürettiği modelin bir çok insan tarafından beğenilmesi ile ölçülür. Toplumun bir çoğunun beklentisine cevap verebilmek için toplumu iyi tanımak gerekir. İnsanları tanımanın en kısa ve güvenilir yolu KİTAP OKUMAKTIR.

Günlük hayatta çok defa duymuşsunuzdur; ”mal, makam önemli değil önemli olan insanlık” diye. Aslında burada kastedilen olgunluk, zerafet, kibarlık ve nezakettir. Beğenilen insanları diğer insanlardan ayırt eden bu özelliktir. İnsanın bu davranışları doğru ve kapsamlı öğrenebileceği en önemli kaynak kitaptır. Herkes tarafından takdir edilmek istenirseniz kitap okumalısınız.

Kitap okumanın en önemli faydalarından biri de insana kendini tanıma fırsatı vermesidir. Okuyan insan hangi dalda başarılı olacağını çok çabuk kavrar. Unutmamalıyız ki aydınlanmamızı sağlayan Edison, nobel ödüllü büyük fizikçi Einstein üniversiteden mezun değildi.

Ama okudukları kitaplar sayesinde hangi dalda kabiliyetli olduklarını keşfettiler ve başarılı oldular. Evet görüldüğü gibi hayatta başarılı olmanın tek şartı var oda kitaplarla dost olmak.

Yazma Becerisinin Önemi Yazı hayatın vazgeçilmez bir parçasıdır. Yazma becerileri; okul başarısı, sosyalleşme, günlük yaşam becerileri ve mesleki başarı için oldukça önemlidir. Öğrenciler akademik yaşamlarında not almak, yazılı sınavlarda bildiklerini göstermek; günlük yaşamda ve yetişkinlik dönemlerinde alışveriş listesi hazırlamak, dilekçe yazmak, form doldurmak, haberleşmek, kutlama kartı ve mektup yazmak gibi amaçlarla yazıyı kullanmaktadırlar.

Kişinin yazıları düşüncelerinin kayıt edilmiş halidir. Öğrenciler yazdıkları metinleri inceleyerek düşüncelerini yeniden gözden geçirebilir, analiz edebilir ve değiştirebilirler. Dolayısı ile yazmada yaşanan güçlükler eğitim, günlük yaşam, kişisel gelişim ve mesleki başarı için önemli bir engel oluşturmaktadır.

Okuma-Yazmanın Öğrenci İçin Önemi Okuma ve yazma her çağda ve kültürde üzerinde durulan önemli bir konu olmuştur. Özellikle bilgi ve iletişim çağı olarak nitelenen günümüzde toplumların gelişmişlik düzeylerinin göstergelerinden biri de okuryazar oranları ve kişi başına düşen kitap, gazete, dergi sayısı gibi değerlerdir.

Öte yandan okuma yazma öğretimi etkili bir ana dili öğretiminin de önemli unsurlarından biridir. Dilin temel becerileri arasında olan anlama (okuduğunu, dinlediğini, görüp/izlediğini anlama), anlatım (yazılı ve sözlü anlatım) becerilerinin gelişmesinde de okuma ve yazma alışkanlığı oldukça önemlidir.

Bu becerilere ulaşmada okuma yazma öğretiminde kullanılan yöntem ya da yöntemlerin de etkisi vardır. Bireyin hayatı boyunca kullanacağı okuma ve yazma becerisi ilk sınıflardan başlayarak sonraki öğrenme süreçlerinde de belirleyici bir faktör olacaktır.

Okuma-Yazmanın Akademik Yaşantıya Etkisi İçinde bulunduğumuz bilgi çağındaki baş döndürücü gelişmeleri takip etmek ve çağa ayak uydurabilmek için gerekli olan temel becerilerin en önemlilerinden biri okuma yazma becerisidir. Okuma yazma becerisi sadece akademik anlamda değil birçok alanda yaşama etki etmektedir. Okula başlama dönemi çocukluk yıllarında yaşanılan önemli değişikliklerden birisidir. Bu değişiklik çocuğun gelecekteki başarısı için kritik bir önem taşımaktadır.

“Çoğu öğrencinin sosyal yaşamla tanışması ilkokul birinci sınıfa başladıklarında gerçekleşir ve bu sınıfta edindikleri deneyimler, yaşamlarını yapılandırmalarına temel oluşturur” (Çögenli Gündoğan ve Uçansoy, 2013: 106). İlkokul yıllarında edinilen bilgi ve beceriler eğitimin bütün kademelerini olduğu kadar kişinin yaşamını da etkiler.

“Günümüzde, kişilerin mesleki gelişimleri ve sosyal yaşantıları için de okuma önemlidir. Okuduğunu anlayan birey, verimli okuma düzeyine daha hızlı ulaşır ve böylece birçok yönden daha iyi gelişim gösterir. Okuma alanındaki gelişim, dil ve bilişsel becerilerin gelişimine de katkıda bulunur” (Stanovich, 1988, akt: Şenel, 2004: 48).

Öğrencinin bütün derslerde kendini etkili bir şekilde ifade edebilmesi için okuduğunu anlaması ve anladıklarını hem yazılı hem sözlü olarak ortaya koyabilmesi gerekmektedir.

OKUMANIN DERSLERİMİZE FAYDASI İnsan kelimelerle düşünür, ne kadar kelime bilirse düşünce ufku o kadar genişler. Zeka seviyesi o nispette artar. İnsanın zekasını ölçen en keskin kriter kelime haznesidir. Zeka aynen kaslara benzer ne kadar çok çalıştırılır ise o nispette gelişir. Beyne egzersiz yaptırmanın yolu problem çözme ve kelime ezberlemedir. Zekası gelişen insan dersleri daha çabuk kavrayacağına göre kitap okumalıyız.

Sınavların en önemli derslerinden biri Türkçedir. Fen lisesi sınavında 25, ÖSS de 44 soru paragrafları tahlil ve dili kullanma gücü olarak özetleyebileceğimiz Türkçeden gelmektedir. Paragraf ve kelimeleri tahlil edebilmenin tek şartı kitap okumaktır.

Kitap okumanın diğer derslere de faydası vardır. Özellikle kapsamlı düşünme kabiliyeti isteyen Fizik, ve matematik konuları, iş, güç enerji gibi fizik konuları alternatif düşünme kabiliyeti yüksek olan insanların daha başarılı olacağı derslerdir. Evet kitap okumanın sayısal dersleri de olumlu etkilediği asla unutulmamalıdır.

Günümüzdeki sınavların özelliği zamanı iyi kullanma , yani hızlı soru çözmedir. Çok kitap okuyan öğrenci hızlı okuyup anlayarak dakikaların altın değerinde olduğu sınavlarda diğer öğrencilerden daha başarılı olacaktır. Öyleyse imtihanı kazanmak istiyorsanız kitap okumayı asla ihmal etmemelisiniz.

Okuma-Yazmada Öğretmen Rolü Öğretmen öğrencilerine karşı anlayış ve sempati göstermeli, onlara dostça ve nazik davranmalı, öğrencilerin eğitimle ilgili sorunlarıyla olduğu kadar kişisel sorunlarıyla da ilgilenmeli, öğrencilerin istendik davranışlarını özendirmeli ve öğrencilerinin güvenini kazanmalıdır.

• Öğretmenin Türkçeyi etkili ve güzel kullanması, akıcı ve lirik bir üslupla konuşması, • Öğrencilerinin yöresel ağızla yaptıkları hatalı konuşmaları düzeltmesi, hem diğer sınıflarda öğrenci başarısını arttırır hem de ilk okuma ve yazma öğretiminde yerel ağızdan kaynaklanan hatalı konuşma ve yazma davranışlarının oluşumunu engellemiş olur.

OKUMA-YAZMA VE DİL GELİŞİMİNDE AİLENİN ROLÜ Okuma ve yazma becerileri ile sıklıkla aynı anlamda kullanılan “okuryazarlık” sözlü ve yazılı iletişim sistemlerinin etkili bir şekilde kullanılabilmesi için önemli bir araçtır. İlköğretim yaşantısında okuma ve yazmanın öğrenilmesi ile birlikte kazanıldığı düşünülen okuryazarlık becerisinin temelleri erken çocukluk döneminde atılmaktadır.

Okuryazarlık becerisinin kazanılması, özellikle ev yaşantısında ebeveynler tarafından sunulan olanaklar ile yakından ilişkilidir. İlköğretim döneminde, örgün eğitime başlanmasıyla birlikte, okuma ve yazmanın kazandırılması hedeflenen becerilerin başında gelmesi, okuryazarlığın kazanılmasına yönelik olarak atılan önemli bir adımdır.

Gerek normal gelişim gösteren, gerek özel gereksinimli bireyler için okuryazarlığın amaca yönelik olarak, farklı ortamlarda ve durumlarda, kendiliğinden kullanılmasını sağlayabilecek nitelikte ve destekleyici çevrelerin oluşturulması önem taşımaktadır.

Okuma-yazma becerilerinden bağımsız olmamakla birlikte, okuma-yazma becerilerinden daha geniş bir kapsama sahip olan okuryazarlık becerilerinin kazanılmasını destekleyebilecek en önemli kaynak kuşkusuz ki ailelerdir.

Özel gereksinimli bireylere yönelik ülkemizde sağlanan hizmetlerin içeriği de dikkate alındığında, ailelerin çocuklarının okuryazarlık yaşantısına sağlayabileceği katkıların gerekliliği ve önemi göze çarpmaktadır.

Ancak, alanyazında konuyla ilgili araştırmaların çoğunlukla normal gelişim gösteren bireyler ve ailelerine yönelik okuryazarlık programları ve aile katılımı uygulamalarına odaklandığı görülmektedir. Özel gereksinimli bireylerin akademik ve sosyal yaşantısında aile katılımının rolünü değerlendiren araştırma sayısının sınırlı olması, bu konuda kuramsal ve uygulamalı çalışmaların yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Okuryazarlık Sürecine Yönelik Kuramsal Bakış Açısı ve Aile Katılımı Uygulamaları Okuryazarlığın kazanımında ailelerin önemli bir role sahip olduğunu ortaya koyan ilk çalışma Durkins tarafından 1966 yılında yapılmıştır. Bu boylamsal çalışma, daha sonraki araştırmacılar için yol gösterici olmuştur (1966: Akt. , Weikle & Hadadian, 2004). Okuryazarlık sürecinde ailenin önemi ile ilgili yapılan ilk çalışmalar İngiltere’de gerçekleşmiştir.

Okuryazarlık sürecine aile katılımını sağlamaya yönelik olarak geliştirilen bazı programlarda, aileler kendilerini okul yaşantısına katılabilecek kadar yeterli hissetmemekte, bu durum okul yaşantısına dâhil olunduğunda kendini güvende hissetmeme veya çocuklarının öğrenme yaşantılarına katılmaları konusunda korku duyma şeklinde programa yansımaktadır (Carrasquillo, 2004).

Ayrıca uygulanan programların bazılarında ailelerin katılımı konusunda öğretmenlerin, ebeveynlere yönelik olumsuz tutumları etkili olmaktadır.

Okuryazarlık Sürecine Aile Katılımı Nasıl Sağlanabilir? Ø Çocuklarının öğrenmelerini ve gelişimlerini destekleyici ev koşulları yaratma konusunda ailelere yardımcı olmayı, Ø Okul-ev iletişimini sağlayabilmek için çeşitli yollar tasarlamayı, Ø Okulda aile katılımını arttırmayı,

Ø Ailelere müfredata bağlı etkinlikleri evde nasıl geliştirebilecekleri konusunda yardımcı olmayı sağlamalı, Ø Okul kararlarına ebeveynleri de katmalı, Ø Toplumdaki kaynaklar ve hizmetleri belirlemeli ve bütünleştirmelidir.

Aile katılımının etkili olabilmesi için okulların, her akademik yıl, her sınıf için tutarlı ve sistematik bir yaklaşım sergilemeleri gerekmektedir. Aileleri, çocuklarının öğrenme sürecine dâhil etmeye başlamadan önce, okul personelinin aile katılımının potansiyel kazanımları, görünmeyen riskleri, sağlayabileceği destek ve kaynaklar üzerinde düşünmesi önem taşımaktadır.

Böyle bir yaklaşım, belirlenen amaçlara ulaşmak ve sürekliliği sağlamak açısından gereklidir. Ayrıca, katılım planını oluşturmadan önce, okul personeli tarafından aynı şekilde anlaşılan tutarlı bir dil oluşturulması, aileler tarafından gelebilecek sorulara personel tarafından ortak yanıtlar verilmesini de sağlayacaktır.

Öğretmenlerin ortaklık-katılım ilişkisinde ailelere yönelik beklentilerinin açıklığa kavuşturulması aile katılım planının başarılı bir şekilde işlerlik kazanmasına olanak tanıyacaktır. Öğretmen tarafından oluşturulan plan, aile katılımının amaçlarını içermelidir.

Böyle bir çerçeve oluşturulduğunda, katılımcı ailelerin okulda yapılan etkinliklere sağladıkları katkılar hakkında daha gerçekçi kararlar vermek mümkün olacaktır. Çocukların okuldaki okuryazarlık başarılarını geliştirmeye yönelik aile katılımının amaçlarının belirlenmesinin öğretmen ve aile için sağladığı yararlar şu şekilde özetlenebilir;

• Öğretmenler, ailelerin çocukları hakkında sahip oldukları genel okuryazarlık düzeyini anlayabilirler, • Çocukların okul dışındaki okuryazarlık deneyimleri hakkında öğretmen bilgilendirilir, • Okul ve ev arasında yumuşak bir geçiş sağlanır,

• Karşılıklı saygı güçlenir, öğretmenler ve okul arasında açıklığa dayalı ve anlayışlı bir ilişki kurulabilir, • Çocukların okuldaki öğrenme deneyimleri hakkında aile bilgilendirilir, • Okulda yapılan çalışmaların evde ve okulda aileler tarafından desteklenmesi için aileler teşvik edilir,

• Çocukların okuldan elde ettiği kazanımları okul dışında, günlük yaşamda uygulayabilmeleri sağlanır, • Müfredatın, ailelerden ve toplumun diğer üyelerinden sağlanan katkıları içerecek şekilde genişletilmesi söz konusu olabilir, • Çocukların okulda gösterdikleri gelişme konusunda ailelerin bilgilendirilmesi ve konuyla ilgili ailelere öneriler verilmesi mümkün olabilir (Carrasquillo, 2004; Glynn, 2005; Stewart, 2003; Tankersley, 2005).

Ailelerin Medya Araçları ve Diğer Yollarla Çocuklarına Nasıl Yardımcı Olacakları • Aile olarak çocukları alış-veriş merkezlerine, hayvanat bahçelerine, yürüyüşlere, parklara yanımızda götürmeliyiz. Birlikte olduğumuz zaman onlara gezdikleri yerler hakkında bilgi vermeliyiz. Gördükleri ve dinledikleri hakkında onları konuşturmalıyız.

• Olaylar hakkında düşünmeye güdülemek, çocukları olaylar hakkında düşünme ve konuşmaya yöneltmek edindikleri izlenimlerin açığa çıkmasını sağlar. Hikayelerin yapıları hakkında bilgi edinirler ve hikaye anlatma becerisi kazanırlar.

• Çocuğa sesli okuma, çocuklarla birlikte resimli kitaplara bakılmalı, okunmalı ve geçen olayları bir düzen içerisinde ele alarak üzerine konuşmalıdır. Bu okuma ve konuşmalar sırasında çocuk kitabın ne olduğunu, okurken nasıl tutulduğunu, sayfaların nasıl açıldığını da öğrenecektir.

• Çocuk için yazma materyalleri sağlanmalıdır. Plastik harfler ile oyunlar oynatılmalı, oyun hamurları ile çalışmalar yaptırılarak hem kas gelişimine yardımcı olunmalı hem de harf şekilleri oluşturulmalıdır. Okula başlama dönemlerinde çocuklar yazmaya ve çizmeye ilgi duyarlar. Bu ilgiyi köreltmeden çocuğa geniş kağıtlar üzerinde büyük boya kalemleri ile çalışmalar yaptırılabilir. Bu çalışmaları yaparken doğru kalem tutma alışkanlığının kazanılmasına yardımcı olunabilir.

• Eğitsel değeri olan televizyon programları izlenmeli ve çocuklara da izletilmelidir. Televizyonda izlenenler hakkında sorular sorulmalı, olayın ana fikri hakkında çocuklar konuşturulmalıdır. Televizyon izleme haftada 10 -12 saati geçmemelidir. Daha fazla televizyon izlemesi okulla ilgili sorumlulukların yerine getirilmemesine, dolayısı ile başarının düşmesine neden olabilir.

• Yapılan bir araştırmaya göre günde 3 saatten az televizyon izleyen çocukların okuma başarılarının televizyonu daha fazla izleyen çocukların okuma başarısından yüksek olduğu ortaya koymuştur.

• Çocukları serbest okumaya yöneltmek. Çocukların okul dışı ortamlarda yapmış oldukları okumalar, okul içi okuma başarısını olumlu yönde etkilemektedir. Çocukları kütüphaneye üye olmaya özendirilmelidir. Evde çocuklar için kendi kütüphaneleri oluşturulabilir. • Çocukların okuldaki performansları izlenmelidir. • Çocuğa model olunmalıdır.