Yabanc Otlarn Kltr Bitkilerine Olan stnlkleri Yabanc otlarn
Yabancı Otların Kültür Bitkilerine Olan Üstünlükleri
Yabancı otların kültür bitkisine olan üstünlükleri 1. Yabancı otlar hep birlikte tek bir tür kültür bitkisi çeşidi ile rekabet etmektedirler. Bu nedenle yabancı otlarla mücadelede karışık ekim daha etkili olmaktadır. Örneğin, Arpa-yulaf-bezelyebakla yem bitkileri karışımı gibi.
2. Yabancı otlar, ekstrem iklim ve toprak şartlarına dayanıklıdırlar. Diğer bir ifadeyle, iklim ve toprağa daha iyi adapte olmuşlardır. Bünyelerinde meydana gelen morfolojik ve anatomik değişikliklerle ekolojik şartlara en iyi şekilde uyum sağlayabilmektedirler.
3. Hastalık ve zararlılardan kültür bitkileri gibi fazla derecede etkilenmezler. Cirsium arvense’de Puccinia suaveolens (pas), Cruciferae’da Plasmodiophora brassica (lahana kök ur hastalığı) gibi etmenler görülürse de zararlı ve hastalıklar hiçbir zaman epidemi karakteri göstermezler.
4. Birçok yabancı ot, ekolojik şartlara uyum göstererek düşük sıcaklıkta dahi çimlenme ve büyüme yeteneğine sahip olabilmektedirler. Bundan dolayı, kültür bitkilerinden daha önce çimlenmekte ve daha hızlı büyümektedirler. Bunun sonu olarak da hububatta kardeşlenme, sapa kalkma ve homojen bir olgunlaşma mümkün olmamaktadır. Bu durum bilhassa, kışın yeşil kalan ve yazın hızlı büyüyen yabancı otlar için geçerlidir.
5. Yabancı otların oluşturduğu tohum sayısı kültür bitkilerine oranla daha fazla olup yayılma imkanları da o oranda fazladır.
6. Bazı yabancı otların tohumları olgunlaşmadan toprağa düşmelerine rağmen zamanla çimlenme yeteneğini kazanabilmektedirler. Örneğin, Fraxinus excelsiori (dişbudak) tohumlarında olduğu gibi.
7. Yabancı ot tohumlarının toprakta uzun süre çimlenme kabiliyetlerini koruyabilmeleri, toprağın devamlı olarak yabancı otlarla bulaşık olmasına neden olmaktadır.
YABANCI OTLARIN SINIFLANDIRILMASI
Yabancı otların sınıflandırılması ü Her yabancı otun mücadelesi az çok farklılık arz etmektedir. ü Ancak benzer özelliklere sahip olan yabancı otlar aynı grup altında toplanıp incelenebilmektedir. ü Bu nedenle yabancı otlar sınıflandırılmak suretiyle ona göre mücadele yöntemleri önerilmektedir.
Yabancı otlar çok çeşitli özelliklerine göre sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar: ü Hayat uzunluklarına (bir, iki ve çok yıllık), ü Kotiledon yaprak sayılarına (monokotiledon ve dikotiledon), ü Gövde yapılarına (odunsu, otsu), ü Oluşturdukları bitki topluluklarına (mevsime ve kültür bitkisine bağlı), ü Yetiştikleri ortama (tarla, mera, su ve orman), ü Orijinlerine (Avrupa, Asya, Amerika ve Afrika gibi), ü Toprak isteklerine, ü Fakültatif ve obligat oluşlarına, ü Zarar derecelerine göre yapılmaktadır.
1. Yaprak Genişliklerine Göre Yabancı Otların Sınıflandırılması Yabancı Otlar Çimenler Sazlar (dar yapraklılar) Geniş Yapraklılar Otsu Odunsu
1. 1. Çimensi (Poaceae) Yabancı Otlar (Monokotiledonlar) ü Monokotiledon yabancı otlar bir kotiledona veya tohum yaprağına sahiptirler (bazen çimensilerde koleoptil olarak adlandırılır), ü İlk çıkan kök kalıcı değildir ve yan kökler ana kökün yerine geçmiştir, ü Yapraktaki ana damarlar paralel olarak uzanır, ü Çiçek parçaları üç veya üçün katları şeklinde gruplanmıştır, ü Polende tek bir açıklık bulunmaktadır, ü Saptaki iletim demetleri dokunun silindir yığını boyunca dağılmıştır,
ü Gövdeleri, nodlar arasından alınan kesitte yuvarlak olup bu nodlardan almaşık (alternat) olarak dar yapraklar düzenli aralıklarla çıkmaktadır. ü Yaprağın daha alt kısmı kın ve yaprak ayasının daha üst parçasıdır. Yaprak kınları üste gelmek suretiyle genç çim gövdesini bir yalancı gövde şeklinde örterek sürgün ucunu korur. ü Kın ve yaprak ayasının birleştiği nokta zarımsıdır, genellikle tüylü çıkıntı (ligula= dilcik) ve bazen sarıcı yakacıklar bulunur. ü Çok yıllıklarda rizom ve stolon yaygındır.
ü Çimensilere benzerler ancak; **Gövdelerinin dairevi veya üçgen oluşuyla, **Dilciğin bulunmamasıyla, **Yaprak kınının birleşme yerinin olmayıp tüp şeklinde gövdeyi sarmasıyla ayırt edilebilirler.
ü Yapraklar lineardır (şeritvari) ve bir rozet şeklinde çıkabileceği gibi pul şekline de indirgenmiş olabilir. ü Toprak altı gövdesi soğan, yumru veya rizom şeklinde olabilir ve sazların çoğunluğu çok yıllıktır. ü Cyperus difformis gibi birkaçı ise tek yıllıktırlar. Sazların çoğu su veya bataklık bitkileridir. Cyperus rotundus rutubetli kültür topraklarının en önemli yabancı otudur.
Geniş yapraklı yabancı otlar iki adet kotiledon veya tohum yaprağına sahiptirler. Birkaç istisna türler arasında yer alan Ranunculus ficaria genellikle tek kotiledona sahiptir, İlk çıkan kök genellikle kalıcıdır ve genellikle buna bağlı olarak gelişen daha ince kökler lateral olarak yayılır.
üGenellikle ağsı (elsi veya tüysü) damarlanmaya sahiptirler ve çoğunlukla yaprak saplı ve kulakçıklıdır, üÇiçek kısımları tipik olarak 4 ve 5’li gruplar halindedir, üAncak 2 veya 3’lü dizilişle ve spiral şekilde olanlar da bilinmektedir. üBunun yanında, ekstrem durumlarda sadece bir tek stamen veya karpelli (çenet) olanlar da bulunmaktadır.
Sadece mikroskopla görülebilen polen tanecikleri genellikle delik (delikçikler veya yarık) ihtiva ederler. Saptaki iletim demetleri genellikle bir daire üzerine dizilmişlerdir ve vaskular kambium (katma doku) mevcuttur. Odunsu bitkiler ağaçları, çalıları ve odunsu bağları içine alır. Otsu bitkiler toprak altı ve toprak üstü kısımları doğal olarak ölen bitkilerdir.
Bazı yabancı otların hayat devreleri iklim şartlarına göre değişebilmektedir. Bazı iklimlerde bir yabancı ot türü yıllık olduğu halde, bir başka iklimin hüküm sürdüğü yerlerde iki yıllık olabilmektedir. Ilıman iklimlerde yabancı otlar üç ana gruba ayrılırlar.
Hayat devrelerine göre Bir yıllık Yabancı Otlar İki yıllık Yabancı Otlar Çok yıllık Yabancı Otlar
ü Bu grup yabancı otlar bir gelişme mevsimi içerisinde tohumdan gelişirler, olgunlaşırlar ve ölürler. ü Uygun olmayan mevsimlerde tohum halinde bulunurlar. ü Genelde bitkilerin yaşamı ilkbahar veya sonbaharda başlayarak, sonbahar veya yaz başlangıcına kadar devam eder. ü Bu grup yabancı otların mücadeleleri nispeten kolaydır. ü Ancak bunlar çok miktarda tohum oluşturdukları ve hemen geliştikleri için bulaştıkları yerlerden kolayca temizlenemezler.
ü Bu tip yabancı otların mücadelesinde prensip, tohum oluşturmalarına fırsat vermeden bitkiyi yok etmektir. ü Ayrıca toprağa dökülen tohumlar ya herbisitlerle öldürülmeli veyahut da çimlenmeye zorlanarak oluşan fideler ortadan kaldırılmalıdır. Bir yıllık yabancı otlar iki gruba ayrılırlar. Bunlar;
Yazlık yıllık yabancı otlar ilkbaharda tohumdan çimlenirler, yaz boyunca gelişirler, çiçeklenirler ve sonbaharda tohum oluşturarak ölürler. Tohumları genel olarak gelecek ilkbahara kadar dormant halde kalırlar. Bazı yazlık yıllık yabancı otlar ise bir vejetasyon dönemi içerisinde iki üç generasyon verebilirler.
Bu grup bitkilere Xanthium spinosum (dikenli sırça otu), Amaranthus spp. , Amaranthus retroflexus, Chenopodium album, Ambrosia artemisifolia (üzüm otu), Digitaria spp. , Polygonum convolvulus ve Setaria spp. örnek verilebilir.
Bunlar daha çok yazlık hububat, pamuk, tütün ve bazı sebzelerde sorun oluştururlar. Yazlık yıllık yabancı otların sorun oluşturduğu alanlarda; **ilkbaharda kültür bitkisi ekiminden önce toprak işlemesi yapılarak veya kışlık kültür bitkisi ekmek suretiyle üstün rekabet gücü sağlanarak mücadele yapılabilir.
Kışlık yıllık bitkiler sonbaharda veya kış başlangıcında tohumdan çimlenirler, kışın gelişirler, olgunlaşırlar, tohum oluştururlar ve takip eden yılın ilkbahar veya yaz başında ölürler. Olgunlaşan tohumlar genel olarak yüksek sıcaklıkta çimlenemedikleri için yaz devresini dormant halde geçirirler.
Bu grup yabancı otlara Bromus tectorum (dam bromu), Capsella bursa-pastoris (çoban çantası), Descurainia pinnata, Descurainia sophia, Agrostemma githago ve Lamium amplexicaule (ballı baba) örnek verilebilir. Bunlar kışlık buğday, yulaf ve arpa gibi kışın gelişen kültür bitkilerinde ve ayrıca yonca, çayır gibi çok yıllık kültür bitkisi içerisinde sorun oluştururlar.
ü Bu tip yabancı otlar tohum vermelerine fırsat verilmeden yok edilmelidir. ü Toprakta depolanmış tohumlar ise toprak işlemesi yapılarak çimlenmeğe zorlanmalı ve oluşan fideler öldürülmelidir. Yazlık bir kültür bitkisi ekilmeli ve ekimden önce yapılacak bir toprak işleme ile sonbaharda çimlenmiş olan yabancı otlar elemine edilmelidir.
ü Bir yıllık yabancı otlar residual tipteki bir herbisitin çıkış öncesi (pre-emergence) kullanımıyla kontrol altına alınabilir. ü Sistemik veya kontak etkili yaprak herbisitleri de bir yıllık yabancı otların kontrol edilmesinde etkilidir. ü Residual herbisit + bir yaprak herbisiti kombinasyonu genellikle güvenilir bir yabancı ot kontrolü sağlar.
ü İki yıllık yabancı otlar hayat devrelerini iki yıl ya da daha az (bir yıldan fazla) bir sürede tamamlarlar (iki gelişme mevsiminde). ü Genellikle tohumdan gelişirler ve ilk yıl rozet oluştururlar. ü İkinci gelişme mevsiminde gövde uzar, çiçek oluşur ve tohum meydana gelir, daha sonra bitki ölür.
İki yıllık yabancı otların çiçeklenebilmesi için mutlaka soğuk bir periyodun geçmesi gereklidir. Bu nedenle yabancı otların iki yıllık oluşuna ortamın sıcaklığı tayin etmektedir. Bu gurup yabancı otlara Conium maculatum (lekeli baldıran), Daucus carota (yabani havuç), Verbascum thapsus, Carduus nutans, Cirsium vulgare örnek verilebilir. İki yıllık yabancı otların kontrolünde genellikle bir yıllık yabancı otlarda kullanılan metotlar etkilidir. İlk gelişme yılında daha iyi kontrol edilebilirler.
2. 3. Çok Yıllık Yabancı Otlar (Perennials) Çok yıllık yabancı otlar üç veya daha uzun sezon yaşarlar, tohum ve/veya vejetatif parçalarla ürerler. Bunlar bir yıllık ve iki yıllıklardan daha uzun süre kalıcıdırlar ve en iyi kontrol için sistemik karakterli yaprak herbisitlerinin tekrarlı olarak kullanılması gerekir. Toprağa uygulanan herbisitlerin, çok yıllık yabancı ot kontrolü için yüksek dozda kullanılması zorunlu olabilir. Çok yıllık yabancı otlara Sorghum halepense (kanyaş), Elymus repens (ayrık), Cirsium arvense (köy göçüren), çalı, funda ve ağaçlar örnek verilebilir.
Çok Yıllık Yabancı Otlar Basit Çok Yıllık Yabancı Otlar Soğanlı Çok Yıllık Yabancı Otlar Sürünücü Çok Yıllık Yabancı Otlar
2. 3. 1. Basit Çok Yıllık Yabancı Otlar Basit çok yıllık yabancı otlar genellikle sadece tohumla ürerler. Vejetatif üreme sadece kökler veya kök boğazlarının toprak işleme aletleri tarafından kesilmesi durumunda vuku bulur. Kesilen parçalar yeni bitki meydana getirmek için beslenme kökleri ve gövdeler oluşturabilirler. Basit çok yıllık yabancı otlara Taraxacum officinale (adi aslan dişi), Rumex crispus (kıvırcık labada) ve Plantago major örnek verilebilir.
Taraxacum officinale Rumex crispus
2. 3. 2. Soğanlı Çok Yıllık Yabancı Otlar ü Soğanlı çok yıllık yabancı otlar tohumla olduğu kadar soğanlarla ve soğancıklarla çoğalırlar. ü Eski soğanların tabanında tali soğanlar toprak altında gelişirken, hem havai soğancıklar ve hem de tohumlar çiçek başlarında üretilebilir. ü Allium vineale (bağ sarımsağı) soğanlı çok yıllık yabancı otlara örnektir.
2. 3. 3. Sürünücü Çok Yıllık Yabancı Otlar ü Sürünücü çok yıllık yabancı otlar ; ***toprak yüzeyi boyunca yatay olarak uzanan gövdelerle (stolon), ***toprak içinde sürünen gövdelerle (rizom), ***yumrularıyla, kökleriyle veya tohumlarıyla ürerler.
Sürünücü çok yıllık yabancı otlara örnek olarak; Cerastium perfoliatum (fare kulaklı boynuz otu), Stellaria media (fare kulağı), Cynodon dactylon ve Paspalum distichum Toprak yüzeyi boyunca sürünen gövdeleriyle yayılanlara; Elymus repens (ayrık), Sorghum halepense (kanyaş) ve Calystegia sepium Rizomlarıyla yayılanlara; Sonchus arvensis (eşek marulu), Convolvulus arvensis (tarla sarmaşığı) ve Rumex acetosella (küçük kuzu kulağı) sürünücü kökleriyle yayılanlara verilebilir.
*****Sürünücü çok yıllık diğerlerinden daha zordur. yabancı otların mücadelesi Toprak işleme, çoğu kez toprak altı organlarının parçalanmasına ve bu parçaların sürmesiyle çoğalmasına neden olmaktadır. Ancak toprak işlemenin, bitki parçalarının sürmesi için uygun olmayan iklim şartlarında sık yapılmasıyla rezerv maddeleri tüketilmekte ve bitki ölmektedir.
ü Diğer taraftan toprak sterilantı kimyasal maddelerin veya sistemik etkili herbisitlerin tekrarlanarak uygulanması ile mücadele yapılabilmektedir. 6 -8 haftalık genç bitki fideleri yıllık yabancı otlarda olduğu gibi toprak işleme ve bazı kimyasal maddelerle kolayca ortadan kaldırılabilmektedir. ü Bu gurup yabancı otların tohumları toprakta uzun süre dormant halde kaldığından tohum bağlamadan mücadele etmek gerekir.
- Slides: 45
