YAAR DOU SPOR BLMLER FAKLTES SPOR YNETCL ANABLM
YAŞAR DOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ SPOR YÖNETİCİLİĞİ ANABİLİM DALI BSY 609 - Sporda Rekreasyon ve Yönetim Dr. Öğretim Üyesi Yener AKSOY
REKREATİF FAALİYETİN İNSANİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ BSY 609 - Sporda Rekreasyon ve Yönetim
• REKREATİF FAALİYETİN İNSAN ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
• İnsanlar, çalışma zamanlarından arta kalan serbest zamanlarında zorunlu ihtiyaçlarını tatmin ettikten sonra; fizikken, ruhen ve mental olarak yenilenmek, stres atmak gibi nedenlerle rekreatif faaliyetlere katılırlar. İnsanların çeşitli rekreatif faaliyetlere aktif ya da pasif olarak katılabilmesi için bazı şartların oluşması gerekir. Bu makalemizde rekreatif faaliyetlere katılımı etkileyen ana faktörlere değineceğiz.
Rekreatif Faaliyetlere Katılımı Etkileyen Faktörler Zaman Rekreatif etkinliklere katılımda zaman faktörü en önemli yeri tutar. Çünkü rekreatif etkinliklere katılımın söz konusu olabilmesi için, kişinin öncelikle bu etkinlikler ayırabilecek bir zamanı olması gerekir. Bunun için de etkili bir zaman planlamasına ihtiyaç duyulmaktadır. Gelir Seviyesi Gelir seviyesi, rekreatif etkinliklere katılımda ve rekreasyon bilincinin oluşmasında öncelikli etkenlerden biridir. Gelir seviyesi yüksek olan kişilerin daha iyi yaşam standartlarına sahip olması, daha iyi şartlarda eğitim görmeleri sonucu oluşan bilinç ve ikincil ihtiyaçlara daha fazla maddi kaynak ayırabilmeleri rekreatif etkinliklere katılımı artırıcı etkenlerdir. Bununla birlikte araba sahibi olmak, özellikle nispeten uzak rekreasyon kaynaklarına ulaşımı daha olanaklı ve konforlu kıldığından rekreatif etkinliklere katılımı artırıcı düzeyde etki sağlar.
Gelir seviyesi düşük olan kişilerin, yukarıda saymış olduğumuz imkanlara erişememesi ya da daha sınırlı düzeyde erişiyor olması rekreatif etkinliklere katılımını da sınırlı hale getirmekte; dolayısıyla gelir seviyesinin düşüklüğü rekreatif etkinliklere katılımda kısıtlayıcı bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Yapılan araştırmalar; gelir seviyesi yüksek olan, iyi eğitim almış kişilerin aktif rekreatif etkinliklere daha fazla katıldığını gösterirken; gelir seviyesi düşük olan kişilerin pasif rekreatif etkinliklere daha fazla katıldığını göstermektedir.
Mevsimsel Etkiler Mevsimsel etkiler özellikle açık havada gerçekleştirilen rekreatif etkinliklere katılımı büyük ölçüde etkiler. Güneşli gün sayısının bolluğu, sıcaklık seviyesi, günlerin uzunluğu faaliyetlere katılımın yanı sıra, faaliyetlerin çeşitlerini ve yoğunluklarını da belirleyen etmenlerdir. Kışın, açık hava rekreasyon etkinliklerine katılım daha sınırlı ve etkinlik çeşidi daha azdır. Kapalı alan rekreasyon etkinlikleri ise mevsim koşullarından çok fazla etkilenmez.
Cinsiyet Bayanlar rekreatif etkinliklere katılım konusunda, baylara kıyasla daha dezavantajlı durumdadır. Çünkü özellikle çalışan bayanlar iş yaşamından arta kalan zamanda ev işleri, çocuk bakımı vb. işlerle uğraşmak durumunda kalmakta ve bu durum boş zamanlarını daha kısıtlı hale getirmektedir. Boş zamanların kısıtlanması ve yorgunluk belirtileri, bayanların baylara kıyasla daha az rekreatif etkinliklere katılmasına neden olmaktadır.
İnanç, Toplumsal Değer Yargıları, Normlar Bazı toplumlarda bu faktörler bireyler üzerinde sosyal baskı oluşturabilmekte ve rekreatif etkinliklere katılımı kısıtlayabilmektedir.
Moda ve Popülarite Gündemde olan, popülerleşmiş rekreasyonel kaynaklar uzak da olsa insanların ilgisini celbetmekte ve katılımı olumlu yönde etkilemektedir.
Kentleşme, Kentlileşme ve Nüfus Artışı Avrupa’da gelişen sanayi devriminden sonra artan kentleşme ve kentlileşme olgusu, insanların yaşayış biçimlerini kökten değiştirmiş ve köylerden şehirlere göç eden insanlar farklı sosyal imkanlarla tanışma fırsatı bulmuştur. Kent hayatı, sunduğu imkanlarla insanlara daha fazla rekreasyonel olanak sunmakta, bununla birlikte kentli bireyler rekreasyon bilincine daha fazla
İnsanların İstek, İhtiyaç ve Beklentilerinin Değişimi İnsanoğlu doğası gereği sürekli bir şeyleri talep etmekte, tatmin edilen ihtiyaçlar yeni ihtiyaçları beraberinde getirmektedir. Zamanın akışı içerisinde yaşanan sosyal, siyasal, kültürel, ekonomik, teknolojik değişimler insan ihtiyaç ve beklentilerini de değiştirmektedir. Değişen istek, ihtiyaç ve beklentiler yeni ihtiyaçları da beraberinde getirmekte ve bu rekreasyonel alanda da sık olarak hissedilmektedir. Bu alanda özellikle siyasi otoritelere ve kuruluşlara önemli görevler düşmektedir.
• Rekreasyon; fiziksel, ruhsal ve toplumsal açıdan birtakım faydalar sağlar. İnsan ihtiyaçları, Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinde beş basamağa ayrılmıştır. Bu basamaklar alttan üste doğru şu şekildedir: fizyolojik ihtiyaçlar, güvenlik ihtiyacı, ait olma ve sevgi ihtiyacı, saygı ihtiyacı, kendini gerçekleştirme ihtiyacı. İlk iki ihtiyaç türü, temel ihtiyaçlardır. Temel ihtiyaçlarını karşılamış olan bireyler, sırasıyla diğer ihtiyaçlarını da tatmin etme güdüsü taşır. Rekreasyon, temel ihtiyaçların dışındaki ikincil ihtiyaçların tatmininde önemli bir rol oynamaktadır. Bu kapsamda rekreasyonun faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir
• Sportif faaliyetler ile fiziksel gelişim sağlanır, sağlıklı bireyler ortaya çıkar. Boş zamanlarını rekreatif etkinliklere ayıran kişiler zararlı alışkanlıklardan da uzak duracağı için toplumdaki genel sağlık harcamaları azalır. Rekreasyonun sağlık problemlerini önleyici etkisi kadar, giderici etkisi de vardır. Böylece yaşam kalitesi artar.
• Ruhsal gelişime katkıda bulunur. Özellikle şehir hayatında sık görülen monotonluk, tekdüze yaşam insanların moral değerlerinde negatif etkiye yol açar. Boş zamanlarını eğlenip dinlenebileceği rekreatif etkinliklere ayıran kişiler ruhsal doyum sağlar, mutlu olur, moral değerleri yükselir. Mutlu ve moral değerleri yüksek olan insanlar işlerinde başarılı olacağı gibi, toplumsal ilişkileri de sağlıklı olur. Ruhsal sağlığı gelişmiş toplumlarda suç oranı minimuma iner. Özel hayatın problemlerinden kaynaklanan ruhsal gerilimleri azaltır ve iç huzuru sağlar.
• Rekreatif etkinliklerin genellikle grup halinde yapılması ve işbirliğine dayanması kişinin sosyalleşmesini sağlar. Sosyal insanlar daha girişimci ruhlu olur ve bu da kişiyi başarıya götüren etkenlerden biridir. Bununla birlikte insanlarda dayanışma kültürü oluşur. Yeni arkadaşlıklar, dostluklar oluşur ve toplumsal bütünleşme sağlanır.
• Rekreatif etkinlikler genel olarak belirli kurallar çerçevesinde ve işbirliğine dayalı olarak yapılır. Özellikle çocukluk yaşlarından itibaren rekreatif etkinliklere katılan kişilerin sorumluluk bilinci üst düzeyde olacağı gibi, demokratik nitelikleri de gelişir. • Rekreatif faaliyetler her yaş dönemindeki yaratıcılık gücünün ortaya çıkarılmasına ve bu gücünün geliştirilmesine hizmet eder. (Karaküçük, 2005, s. 95) Çünkü rekreatif faaliyetler insanları düşünmeye, yeni fikirler üretmeye teşvik eder. • Entelektüel gelişimi sağlar.
• Seyahate dayalı rekreatif faaliyetler ile eğitim ve kültür düzeyinde gelişim sağlanır. Özellikle okul çağındaki çocukların ve gençlerin düzenli olarak rekreatif faaliyetlere katılması derslerindeki başarılarını artırıcı etki yaratır. Çünkü derslerinin yoğunluğundan stres seviyesi yükselen bireyler, rekreatif etkinliklere katılarak ruhsal doyum sağlar, moral değerlerini yükseltir. Aynı zamanda kültürel gelişimine de katkıda bulunur. Bireyin çok yönlü gelişimi açısından rekreasyon önem taşır.
• Rekreasyon bilincine sahip olmayan bireyler boş zamanlarını genellikle TV izleyerek, bilgisayar başında oyun oynayarak, kumar oynayarak, uyuyarak vs. geçirir. Eğitim ve kültür düzeyi yüksek olan ve buna paralel olarak rekreasyon bilinci de üst düzeyde olan kişiler ise bedensel aktivite ve egzersiz, sinema, tiyatro, müze ziyareti, park-bahçe gezintisi, sosyal sorumluluk projeleri, okuma ve araştırma etkinlikleri gibi rekreatif etkinliklere katılarak kişisel gelişimlerine katkıda bulunurlar.
Kırsal Alanlarda Yapılan Rekreatif Faaliyetlerin Bölgede Yaşayanlara Etkisi • Rekreatif faaliyetler içinde toplumun her kesiminden insanlar bir arada bulunabilmektedir. Modern hayatta değişik birçok faktör insanları birbirinden ayırmaktadır. İnsanlar ırk, milliyet, din, mezhep, sosyal konum, eğitim, kültür ve ekonomik farklılıklar ile çeşitli gruplar oluşturmaktadır. Bu gruplar arasında farklı şiddet derecelerinde olan sürekli bir çatışma, toplumların huzurunu bozan temel sebeplerden biridir.
• Rekreasyon faaliyetleri gruplar arsındaki bu çatışmanın azalmasında önemli rol oynamaktadır. Rekreatif aktivitelerde sosyal, ekonomik ve eğitim farklılıkları ortadan kalkar ya da önemsizleşir. Farklı gruplardan insanlar ortak zevkleri doğrultusunda bir araya gelirler ve ortak faaliyetlerde bulunurlar. Bu faaliyetler, farklı gruplardan olan bu insanların birbirlerini tanımalarına, dostluklar kurmalarına, ortak amaçlar etrafında çalışmalarına imkân hazırlar. Bu durum farklılıkları önemsizleştirmekte, nitelikli ilişkiler ile toplumun hoşgörüsünü arttırmaktadır.
• Değişen ekonomik şartlar ile kentler plansız yapılaşma ve gecekondularla kuşatılmış, kentin ihtiyacı olan yeşil alanlar yerine bloklaşmış yapılanmalara müsade edilerek, kentler yaşanması imkansız betonarme yığınlar haline getirilmiştir. Böylece; rekreatif faaliyetlerin yapılacağı yerler kısıtlanmış ve dolaylı olarak insanların stres atacağı yerler ekonomik şartlara bağlı olarak da farklılaşmıştır. Günümüzde stresli, birbirinden çok farklı, ortak bir paylaşımı kalmamış kişilerin oluşturduğu farklı bir kent-toplum profili doğmuştur.
• Kentliler şehir ortamından uzaklaşarak kırsal bölgelerdeki rekreatif alanlara yönelmeye başlamıştır. Kentsel mekanlarda yaşanan baskılar, ulaşım problemleri ve çevre sorunları insan hayatını tehdit eder duruma gelmiştir. Bu olumsuz etkiler ve sonuçları, modern teknoloji ile önlenemediği gibi, eski haline dönüştürülmesi de olası değildir. Nitekim insan elinin değmediği mekanlar her geçen gün biraz daha azalmakta ve bu nitelikteki alanların önemi giderek artmaktadır.
Sanayileşme ile ortaya çıkan çevresel sorunlar, hava, su vb. gibi kirlilikler ve trafik sorunu gibi diğer faktörlerin insan sağlığına olumsuz etkileri, insanların doğaya çıkma, doğa etkilerine katılma, diğer rekreasyonel faaliyetlere yönelme ihtiyacını arttırmaktadır.
• Kırsal rekreasyon alanlarına artan talep, bölgede yaşayanları ekonomik, sosyal, kültürel ve istihdam açısından etkilemektedir. Kırsal alanların rekreasyon amaçlı kullanılması, bölgede yaşayan insanların refah seviyesini yükseltmek için önemli bir kaynak oluşmaktadır. Bu çalışmada, rekreasyon kavramı ve kırsal alanlarda yapılan rekreatif etkinliklerin bölge halkına etkisi literatür ışığında tartışılmıştır.
Yöre halkının kendi kültürünü sergileme, tanıtma, paylaşması yanı sıra, özellikle uzun vadede, rekreasyon amaçlı bölgeye gelen ziyaretçi profili de bölge halkını, kültürel ve ekonomik anlamda etkilemektedir. Rekreatif etkinlik alanları, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 5 grupta toplanarak etkinliklerin listesi çıkartılmıştır (KTB, 1989). Buna göre rekreatif etkinlik alanları;
• 1. Deniz ve Kum: Kanoculuk, Deniz motorları, Yüzme, Zıpkınla balıkçılık, Yatçılık, Rüzgar sörfü, Dalgıçlık, Kürekçilik, Su kayağı. • 2. Dağcılık, Kış Sporları : Dağcılık, Buz dansı, Kaya tırmanışları, Kar futbol, Buz festivali, Buz heykel traşçılığı, Alp kayağı, Kuzey disiplini kayak, Yelkenli kayak. • 3. Tabiat ve Yeşil Turizmi : Arıcılık, Botanik, Gençlik kampları, Avcılık, Madencilik, Nehir yolculuğu, Hayvan eğiticiliği, Çiftçilik, Jeoloji,
4. Sosyal Hayat İlişkileri : Bowling, Müzik festivalleri, Briç, Sıcak hava balonculuk, Paraşütçülük, Sağlık çiftliği, Paten, Tenis, Okçuluk 5. Kültür, Sanat ve Elişleri: Uçak modelciliği, Antikacılık, Çiçek tanzimi, Astroloji, Astronomi, Mücevher yapma, El işleri, Nakış, Sinema, Video, Modern dans, Klasik dans, Satranç, Makrame, Kuklacılık, Müzik, Fotoğrafçılık, Heykelcilik vb.
Yukarıda sıralanan rekreatif aktivitelerin büyük bölümünü kapsayan kırsal rekreasyon alanlarına artan talep, bölgede yaşayanları ekonomik, sosyal, kültürel ve istihdam açısından etkilemektedir. Kırsal alanların rekreasyon amaçlı kullanılması, bölgede yaşayan insanların refah seviyesini yükseltmek için önemli bir kaynak oluşmaktadır.
• Kırsal alanlarda yaşam ve ekonomik faaliyetler önemli ölçüde doğal kaynakların doğrudan kullanım ve değerlendirilmesine bağlıdır. Daha çok basit rekreasyon tesisleri bulunan ve dağ sporu, kayak veya yüzme gibi sporlara imkan veren yörelerdir. Kırsal alanlarda uzun doğa yürüyüşleri için köy yolları ve patikalar kullanılabilir.
Kırsal rekreasyon alanları kent insanına doğal çevreyi en iyi sunabilen alanlardır. İnsanlar bu tür alanları, temiz hava, sessizlik, doğanın görsel çekiciliği ve bunun gibi nedenlerle tercih etmektedirler. Özellikle orman alanları, ağaçlık alanlar, su kıyıları ve plajlar;
• Değişen ekonomik şartlar ile kentler plansız yapılaşma ve gecekondularla kuşatılmış, kentin ihtiyacı olan yeşil alanlar yerine bloklaşmış yapılanmalar yerlerini almış, kentler yaşanması imkânsız betonarme yığınlar haline getirilmiştir. Böylece; rekreatif faaliyetlerin yapılacağı yerler kısıtlanmış ve dolaylı olarak insanların stres atacağı yerler ekonomik şartlara bağlı olarak da farklılaşmıştır. Günümüzde stresli, birbirinden çok farklı, ortak bir paylaşımı kalmamış kişilerin oluşturduğu farklı bir kent-toplum profili doğmuştur. Kentliler şehir ortamından uzaklaşarak kırsal bölgelerdeki rekreatif alanlara yönelmeye başlamıştır.
- Slides: 38