YAAR DOU SPOR BLMLER FAKLTES BEDEN ETM VE
YAŞAR DOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ABD BES 610, BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ETİK Doç. Dr. Özgür BOSTANCI
Araştırma Planlama ve Aşamaları Hafta-3
ARAŞTIRMANIN PLANLANMASI Araştırma Probleminin Belirlenmesi DEĞİŞKEN Nedir? ? ? Değişebilen, yani en az iki değer alabilen her şey değişkendir. « Gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objelere, özelliklere ya da durumlara » denir. Değişen şeyi ifade etmek için kullanılan bir kavramdır. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 3
DEĞİŞKEN Örneğin, «öğrenme stillerinin öğrencinin matematik dersindeki başarısına etkisi nedir? » şeklinde bir araştırma problemimiz olsun Öğrenme stilleri öğrenciden öğrenciye değişir mi? Cevabınız evet ise öğrenme stilleri bir değişkendir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 4
DEĞİŞKEN Uygulanan test sonucunda sınıftaki tüm öğrenciler aynı puanı alır mı? Cevabımız hayır ise bu bize başarı kavramının da bir değişken olduğunu gösterir. Peki matematik dersi bir değişken midir? Cevabımız hayır olacaktır. Çünkü bütün öğrenciler bu dersi almışlardır. Bu durumda bu bir değişken değil tüm öğrenciler için sabittir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 5
Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 6
1. Yapısal özelliklerine göre 1 - Nicel araştırma Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 2 - Nitel araştırma 7
Nicel Araştırma (Analitik Araştırma, Quantitative Researchs): Olgu ve olayları nesnelleştirerek gözlemlenebilir, ölçülebilir ve sayısal ve miktar olarak ifade edilebilir bir şekilde ortaya koyan bir araştırma türleridir. • Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara niceliksel, sayısal (“quantitative”) araştırma denir. Nicel araştırmalar; “Ne kadar? Ne miktarda? Ne kadar sık? Ne kadar yaygın? ” vb. gibi sorulara cevaplar arar Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 8
Niceliksel Araştırma; • • sayısal yöntem gözlem ve ölçmeye dayalı tekrarlanabilen Objektif • Spor, biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarındaki araştırmalarda kullanılan yöntemler • Sonuçlar: • Kan değerlerinde değişmeler var mı? • Hb miktarı hangi aralıklarda? • Aerobik kapasite gelişti mi? • Başarı puanı, ağırlık ve uzunluk vb. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 9
Niceliksel Araştırma Modelleri 1. Deneysel model 2. Betimsel model 3. Bağıntısal model 4. Nedensel-Karşılaştırma modeli 5. Tarihsel Yöntem Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 10
1. Deneysel Yöntem: • İki ya da daha fazla grup üzerinde yapılan uygulamaların, belli değişkenler açısından etkilerinin farklılaşma boyutu incelenir. • İstatistiksel teknikler yardımıyla gruplar arası karşılaştırmalar yaparak sonuca ulaşılır. • Egzersiz uygulamasının stres üzerine etkisinin incelenmesi gibi. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 11
2. Betimsel Yöntem: • Bir konudaki mevcut durumu araştırmak ve belirlemektir. • Örneğin; Beden Eğitimi öğrencilerinin sigara alışkanlığına karşı tutumlarının belirlenmesi. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 12
3. Bağıntısal Yöntem: • İki ya da daha fazla değişken arasında ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla kullanılır. • Sporcularda taraftar desteğinin iyimserlik ve saldırganlık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 13
4. Nedensel-Karşılaştırma Yöntemi: • Belli bir değişken açısından farklılaşan gruplar birbiriyle karşılaştırmak amaçlanır. • Beden Eğitimi öğrencilerin uygulama becerilerinin cinsiyete göre incelenmesi. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 14
Nitel Araştırma (Tanıtsal Araştırma, Qualitative Researchs): Gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma türüdür Nitel Araştırmalar; “Niçin? Nasıl? Ne şekilde? ” vb gibi sorulara cevap arar Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 15
Niteliksel yöntem; • insan ve grup davranışlarının “niçin”ini anlamaya yönelik araştırma yöntemleri • psikoloji, sosyoloji, antropoloji, eğitim gibi sosyal bilim alanlarında insan ve toplum davranışlarını inceleyen araştırma yöntemleri Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 16
Nitel araştırmada sorular: İnsanlar niçin böyle davranır? Yargılar ve davranış nasıl oluşur? İnsanlar çevrelerinde olup bitenden nasıl etkilenir? Kültürler niçin ve nasıl gelişir? Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir? Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 17
Niteliksel Araştırma Modelleri Fenomenoloji Etnografi Gömülü teori Örnek olay Saha Taraması(Niteliksel ya da niceliksel olabilir) Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 18
1. Fenomenoloji: Fenomenler; olaylar, durumlar, deneyimler veya kavramlar olabilir. Türkiyede/Kırklarelinde hasta ve hasta yakınlarının sağlık personeline karşı olumsuz tutumlarının sebeplerinin belirlenmesi Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 19
2. Etnografi: Bir halkın, bir kültür grubunun gelenekleri, inançları, birbiriyle bağlantıları vs betimlenmesi A hastanesinde hemşirelerin hizmetiçi eğitimseminerlere katılım düzeylerinin belirlenmesi. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 20
Nicel Araştırmalar • • Avantajları Genelleştirilebilir sonuçlar üretilir. Farklı gruplar arasında karşılaştırma yapılabilir. Kuramların doğruluk derecesi tespit edilir. Belirli bir yapı içindeki ilişkilerin incelenmesine yarar. • • • Sınırlılıkları Mükemmel örneklem almak güçtür. Yeteri sayıda veri toplamak güçtür. Mükemmel ölçüm şartları her zaman sağlanamaz. Ölçme aracı önyargıyı da yansıtır. Model dışındaki veriler ile ilgilenmez. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 21
Nitel Araştırmalar • • Avantajları Sınırlılıkları Özel durumun “gerçekliğini” • Deneklerin yaşadıkları yansıtır. deneyimleri olduğu şekliyle ifade etmeleri zordur. Sonuçlarla kuram üretilmesi kolaydır • Verilerin analizinde bireylerin sahip oldukları Farklı faktörlerin önyargı da yer alır anlaşılmasını sağlar. Araştırmanın sonuçlarının uygulanabilirliği daha yüksektir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 22
Nicel araştırma Nitel araştırma • Gerçeklik nesneldir • Asıl olan yöntemdir • Değişkenler kesin sınırlarla belirlenir, bu değişkenler arasındaki ilişkiler ölçülebilir • Araştırmacı olay ve olgulara dışarıdan bakar, nesnel bir tavır geliştirir • Genelleme yapılır • Sonuçlara ilişkin tahmin kullanılır • Nedensellik ilişkisini açıklama • Kuram ve denence ile başlar • Deney, manipülasyon ve kontrol vardır • Standardize edilmiş veri toplama araçları kullanılır • Parçaların analizi esastır • Uzlaşma ve norm arayışı vardır • Veriler sayısal göstergelere indirgenir • Olay ve olguların dışında, yansız ve nesnellik gerekli ve mümkündür • Gerçeklik oluşturulur • Asıl olan çalışılan durumdur • Değişkenler karmaşık ve iç-içe geçmiştir bunlar arasındaki ilişkileri ölçmek zordur • Araştırmacı olay ve olguları yakından izler, katılımcı bir tavır geliştirir • Derinlemesine betimleme yapılır • Sonuçlarda yorumlama kullanılır • Aktörlerin perspektiflerini anlama • Sonunda kuram ve teori oluşturulur • Kendi bütünlüğü içinde ve doğal gelişir • Araştırmacının kendisine ait veri toplama aracı kullanılır • Örüntülerin ortaya çıkarılması önemlidir • Çokluluk ve farklılık arayışı vardır • Veriler derinlemesine betimlenir • Olay ve olgulara dahil, öznel, Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 23 perspektif olan ve empati kurulur
2. ALDIKLARI DEĞERLERE GÖRE DEĞİŞKEN süreksiz sürekli Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 24
Süreksiz değişkenler, Ölçülen özellikle ilgili sadece sınırlı sayıda değer alırken daha küçük birimlere, kesirlere ayrılamaz. Sürekli değişkenler Hem tam hem de kesirli olarak ifade edilebilecek nicel değişkenlere sürekli değişken denir. Bu tür değişkenlerde iki ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz sayıda parçaya bölünebilmektedir. Bir insan 65 ya da 65. 8 kilo ağırlığında, 45. 5 yaşında olabilir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 25
Örnek süreksizler; kız-erkek, beyaz-siyah, büyük-orta-küçük, pekiyi-zayıf, mezuniyet öncesi-mezuniyet sonrası 40 yaş üstü veya 40 yaş altı Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 26
Örnek Sürekli; yaş, ağırlık, boy uzunluğu, havanın sıcaklık derecesi, zekâ puanı Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 27
3. Neden – Sonuç durumlarına göre değişkenler Bağımsız değişken Bağımlı değişken Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 28
Bağımlı değişkenler, Bağımlı değişken bir sebep-sonuç ilişkisinde sonuç olan özellik ya da davranıştır. Öyle bir değişken ki, ayarlanan deneysel (bağımsız) değişkenden etkilenerek, ona bağlı olarak değişmesi beklenmektedir. Bağımsız değişkenler bir sebep-sonuç ilişkisinde sebep durumunda olan değişkenlerdir. Öyle bir özellik ki, bunun herhangi bir yönde değişmesinin, başka bir özelliği etkileyeceği ve onun da değişmesine yol açacağı beklenmektedir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 29
Bağımsız değişken olası neden, bağımlı değişken ise olası sonuçtur. Örnek; “Kitap okumanın bireylerin kelime hazinesine etkisi araştırılsın. ” Burada neden kitap okuma olduğu için bağımsız değişken, kelime hazinesi de sonuç olduğu için bağımlı değişkendir Yani bağımsız değişken bağımlı değişkeni etkiler Bağımsız değişken Bağımlı değişken Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 30
Bağımlı-Bağımsız Değişken Örnek “sporcuların başarıları uygulanan antrenman metoduna ve cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? ” şeklinde bir soru soralım • Bağımlı ve hangileridir? bağımsız Doç. Dr. Özgür BOSTANCI değişkenler 31
Sonuç; bağımlı değişken sporcunun başarısıdır. Başarının üzerinde etkisi incelenen değişkenler, antrenman metodu ve cinsiyet ise bağımsız değişkenlerdir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 32
Başka bir örnek; Problem: Sütün bozulmasına, sıcaklığın etkisini kontrollü deneyle gözlemlemek istiyoruz. Yöntem: Aynı marka, aynı miktar, aynı hava ortamı vb. değişkenler aynı tutularak, özdeş iki kaba süt konulur. 1. kaptaki süt, 5 c'de, 2. kaptaki süt ise; 30 c'de tutulsun Bağımlı değişken: sütün bozulması (veya üretilen bakteri sayısı), Bağımsız değişken: sıcaklık, Sabit tutulan değişkenler: süt miktarı, markası(cinsi), konulduğu kap, havası vb. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 33
Bilim Adamında Bulunması Gereken Özellikler • • • Açık görüşlü, Hoşgörülü, Sabırlı, Amaca ulaşmada inatçı, Kendini eleştirebilen, Tarafsız, Yeterli bilgi toplayabilmek için her türlü kaynaktan yararlanabilen, Metotik şüpheci, Her iddia için bilgi isteyen, Gerçek ile söylentiyi ayırabilen, Mantığa saygılı, • Sürekli anlama isteğinde bulunan, • Bilmedikleri konularda sürekli soru soran, • Yeterli bilgi edininceye kadar alacağı kararı erteleyen, • Vardığı sonuçlarda kendi görüşleri arasında bir çatışma olduğunda verilere dayananı tercih edebilen, • Olasılık ve yaklaşıklık görüşüyle har kararda bir yanılgı payı olabileceğini önceden kabul edebilen bir kişiliğe sahiptir. Doç. Dr. Özgür BOSTANCI 34
- Slides: 34