YAAR DOU SPOR BLMLER FAKLTES Beden Eitimi ve
YAŞAR DOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü BSÖ 351 - Spor Felsefesi ve Olimpizm Öğt. Gör. Fatma ERMİŞ
Temel Felsefe Kavramları BSÖ 351 - Spor Felsefesi ve Olimpizm 1. Hafta
DEĞERLER FELSEFESİ 1 - Ahlak Felsefesi (Etik) AHLAK FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI • Ahlak • Etik • Uygulamalı Etik • Ödev, • Ahlak yargısı • İyi • Kötü • Erdem • Ahlaki karar, • Ahlaki eylem • Özgürlük • Sorumluluk • Vicdan. . .
Ahlak, kelime olarak huy, karakter gibi anlamlara gelmesine rağmen yaygın olarak kullanımı Latince kökenli MORAL kelimesidir. Bununla birlikte ahlak, insanların toplum içindeki eylemlerini ve birbirleriyle olan ilişkilerini düzenlemek amacıyla kabul edilen ilkeler bütünüdür. Ahlak ve Ahlak felsefesi ( Etik), genellikle aynı anlamda kullanılmasına rağmen birbirlerinden farklı kavramlardır. Ahlak Felsefesi, ahlakı felsefi açıdan inceleyen ve açıklayan bir düşünce sistemidir. Ahlakın ne olduğunu, ahlaki eylemin nasıl oluştuğunu, insan eylemlerinin dayandıkları temelleri, iyi ve kötü eylemlerin nedenini inceler. Ahlak felsefesi ahlak üzerine sistemli bir şekilde düşünme, soruşturma, ahlaki hayata dair bir araştırma ve tartışma olarak tanımlanabilir. Kısaca ahlak iyi ve kötü eylemlerin pratikteki değeri, ahlak felsefesi ise iyi ve kötü eylemin teorisi şeklinde tanımlanır.
Etik, insanın ahlaka ilişkin davranışlarının doğurduğu sorunları ele alan felsefe dalıdır. Etik özel durumlarda insanın nasıl ahlaklı davranabileceği konusunda araştırma yapar. Buna da Uygulamalı etik denir. Meslek etiği, tıp etiği, çevre etiği gibi. İyi, genel olarak insanın insan olma değerlerine ve yaşadığı topluma yararlı ve değerli olandır. İnsanın yapması gereken davranışlar "iyi" olarak tanımlanır ve kötünün karşıtıdır. Kötü ise yapılması istenmeyen, değersiz ve faydasız olan, iyinin karşıtı olarak tanımlanabilir. İnsanın yapmaması gereken davranışlar "kötü"dür. Özgürlük, kişinin iradesini kullanarak seçim yapabilme durumudur. İnsanın irade ile iyi ve kötü davranışlardan birisini seçme gücü "özgürlük"tür. Erdem, ahlaki bakımdan sürekli olarak iyi ve değerli olan davranışlardır. Ahlak felsefesinin yücelttiği, övdüğü, arzuladığı ve ön plana çıkarttığı değerlerdir. Örnek olarak alçak gönülülük, yiğitlik, bilgelik, adalet, cesaret vb.
Sorumluluk, ise, insanın kendi eylemlerinin ya da yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. Sorumluluk ödev ve görev kavramlarıyla ilintilidir. Sorumluluk irade(istenç) özgürlüğünü gerektirir. Ancak bir insanın sorumluluk üstlenebilmesi için bazı niteliklere sahip olması gerekir. Bu nitelikler sağlıklı akıl sahibi olmak, eylemlerinde özgür olmak ve iyi-kötünün bilgisine sahip olmaktır. Vicdan, insana neyin iyi neyin kötü olduğunu söyleyen ayırt edici güçtür. İnsanı iyi davranmaya yönelten iç ses, bir çeşit iç mahkemedir. Ahlak yasası, bireyin nasıl davranacağını belirleyen kurallar sistemidir. Bu kurallar, bize hangi amaçları, nasıl gerçekleştireceğimizi gösterir. Ahlaki karar, bireyin, kendi özgür iradesi ile bilerek ve isteyerek ahlak yasasına uygun olarak verdiği karardır. Özgür verdiğimiz bu karar ahlaki bir temele dayanmalıdır. Ahlaki eylem, ahlak açısından değerlendirilebilen, ahlaki bir değere uygun düşen eylemdir. Bu eylem, ahlak yasalarına uygun ve bilinçli olarak yapılmalıdır. Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirmek "ahlaksal eylem"dir. Bireyin özgür iradesiyle gerçekleşir. Bilinçli ve amaçlı gerçekleşir.
ETİK; doğru ve yanlış davranış teorisidir. AHLAK; onun uygulamasıdır. Ahlaki değil de etik ilkelerden Etik değil de ahlaki bir davranıştan söz etmek daha doğrudur. Etik; bir kişinin belli bir durumda ifade etmek istediği değerlerle ilgilidir. Ahlak ise bu durumu hayata geçirme tarzıdır.
• Sporda etik ise; etik ilkelere uygun davranmayı gerektirir. Sporun evrensel değerleri arasında spor etiği olarak tanımlanabilecekler; saygı, adil olmak, haksız avantajı reddetmek, oyunun kurallarına göre hareket etmek, başarmada özgür olmak, zararı önlemek, objektiflik, güvenilirlik, dürüstlük, önemseme olarak sıralanabilir
Bireysel ve örgütsel seviyede spor etiğinin karşılaştığı bazı istenmeyen durumlar vardır. Sporun içinde istenmeyen bu tür durumlar yaşandığı zaman etik karar verme süreçlerimizin devreye girmesi gerekmektedir. Kişiler etik olarak nasıl karar vermeleri gerektiğini bilemeyebilirler. Bu sebepten dolayı kişilerin karar verme süreçlerini kolaylaştıracak yani doğru olanı önlerine serebilecek bazı davranış kodlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Birçok ülke spor örgütlerinin ve spor etkinliği içinde bulunan tüm katılımcılar etik olarak nasıl davranmaları gerektiği konusunda bazı davranış standartları geliştirmişler ve bu davranış standartlarına “etik kodlar” olarak adlandırmışlardır. Bu kodlara spor örgütlerinin ya da bireylerin uymasını istemişlerdir. Ülkemizde davranış kodlarını oluşturmuş çok az sayıda spor örgütü bulunmaktadır.
Bireysel ve örgütsel seviyede sporun karşılaştığı bazı etik durumlara bakacak olursak; • Cinsel taciz, saldırgan davranışlar, ayrımcılık. • Kötü alışkanlıklar, kumar, hile, teşvik primi. • Etik olmayan yönetimler (babadan oğula, ayrımcılık vb. ). • Oyuncu seçmelerinde şeffaf olmayan yönetimler. • Sözlü ve fiziksel taciz – Saygısızlık (yöneticiler, hakemler, antrenörler vb. ). • Açık sözlü olan ya da yanlış bir şeyi görüp açıkça ifade etmeye çalışanlara karşı mağduriyet. • Sporcuların hem sahada ki hem de dışarıda ki davranışları ve beklentileri.
• Performans arttırıcı maddeler ve metotlar (doping). • Cinsiyet ayrımcılığı. • Kabadayılık. • Seyirci şiddeti ve sözlü taciz. • Çocuklara taciz. • Velilerin uygun olmayan davranışları. Yukarıdaki listede de belirtildiği üzere sporun içinde var olan ve etik olmayan birçok durum bulunmaktadır. Spor etiği, bu durumların ne olduğunu ve bunlara ile nasıl başa çıkmamız gerektiği konusunda bize yol gösterebilecek olan bir rehberdir.
ÖRNEK: Derse geç gelen öğrencinin öğretmene gerekçeyi belirtirken doğruyu söylemesi “İYİ”, yalan söylemesi “KÖTÜ”, bu davranışlardan birini seçmesi “ÖZGÜRLÜK”, Doğru söylemeyi seçmesi yani iyiye yönelmesi “ERDEM” dir (dürüst davranmıştır). Öğrencinin öğretmenine yalan söylemeyeceğine dair kararı ahlaki karardır. Bunu davranışları ile eylemleriyle göstermesi ise ahlaki eylemdir. "Yalan kötüdür ve söylenmez. " bu da ahlak yasası yada kuralıdır. İnsan ahlaksal eylemlerde bulunmaktan mutluluk duyabilir. ****** Mutluluk, insanın, yaptığı iyi eylem sonunda duyacağı iç huzurdur.
2 - Sanat Felsefesi (Estetik) • Asıl konusu güzellik olan sanat felsefesi sanatı pek çok yönden ele alarak, daha güzeli ve estetik hazzı amaçlayan sanatın ne olduğunu anlatmaya çalışan felsefenin alt dalıdır. Sanat felsefesi konusu gereği, sanatın ne olduğu, nasıl ortaya çıkarıldığı ya da ortak estetik yargılarının olup olmadığı soruları üzerine temellendirilir.
Estetik ve Sanat Felsefesi Farkı • Sanatı ele alırken sıkça karşımıza çıkan estetik kavramını sanat ya da sanat felsefesi ile karıştırmamalıyız. Çünkü sanat felsefesi sadece sanatçı tarafından üretilmiş olan sanatı ya da genel anlamda sanat eserini incelerken, estetik aynı zamanda sanata ilham kaynağı olan doğayı ve varlığı da içine dahil eder. Bu nedenle estetik sanat felsefesine kıyasla daha kapsamlıdır.
- Slides: 14