YAAR DOU SPOR BLMLER FAKLTES ANTRENRLK ETM ANT
YAŞAR DOĞU SPOR BİLİMLERİ FAKÜLTESİ ANTRENÖRLÜK EĞİTİMİ ANT 106 - SPOR FİZYOLOJİSİ Doç. Dr. Yıldırım KAYACAN
ENERJİ ANT 106 - SPOR FİZYOLOJİSİ Hafta-7
Enerji oluşumu v. Vücudun gereksinimi olan enerji besin ögelerinin hücrelerde oksidasyonu ile sağlanır. v. Besinlerin bileşimindeki karbonhidrat , protein , yağdan belirli enzimlerin düzenlediği ve hormonların denetlediği tepkimelerle enerji elde edilir.
Biyoenerji v. Besin maddelerinin kimyasal süreçlerle enerjiye dönüştürülmesidir. v. Herhangi bir yanma olayı için gerekli olan oksijen insan vücudu tarafından besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde kullanılır.
v. Biyoenerji veya metabolizmayı anlamak için vücudun egzersiz ve dinlenme sırasında enerjiyi nasıl karşıladığını kavranması gerekir. v. Aynı zamanda biyoenerjinin uzun dönem etkilerinin anlaşılması (kilo alımı/kaybı) oldukça önemlidir.
KARBONHIDRATLAR v. Karbonhidratlar hızlı ve hazır enerji kaynağıdır. v Glukoz vücutta enerji elde edilme sürecinde kullanılan tek formudur. v Karbonhidrat tükettiğimizde vücudumuz karbonhidratları glukoz olarak Kan , Kas , Karaciğer depolarlar.
v. Glukoz ve glikojen egzersiz ve dinlenme metabolizması için son derece önemlidir. v Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan enerji dolaşımdaki glukozdan yada kas içerisindeki depo glikojenden sağlanır. v. Aynı zamanda depo glikojen egzersiz sırasında ve dinlenmede kan şekeri seviyesinin sürdürülmesine yardımcı olur.
YAĞLAR v Enerji üretimi için vücutta bol miktarda bulunan ve metabolize olan organik bileşiklerdir. v Yağlar hem hayvan hem de bitki hücrelerinde bulunurlar. Yağ asitleri : bitki yağları, katı yağlar, Trigliserit; vücutta yağ asitlerinin depo edilme formudur. Yağ hücrelerinde, vücudun diğer dokularında (kas doku) depo edilebilir. v Enerji ihtiyacı olduğunda trigliseritler yağ asidine (gliserol) indirgenerek (Lipoliz) kullanılırlar.
PROTEİNLER v. Proteinler hem hayvanlarda hem de bitkilerde bulunurlar. v. Proteinlerin yapı taşları (20) amino asitlerdir. Essential (9 tane, insan vücudu sentezleyemez, dışarıdan alınması gerekir) Non-essential (11 tane, vücut üretebilir)
v. ENERJİ , yiyeceklerin vücutta oksijen ile yakılması (oksidasyonu) sonucu oluşur. v. Besin maddelerinin kimyasal bağları arasında depolanan kimyasal enerji, bu besin maddelerinin kimyasal reaksiyonlarla parçalanması sırasında yavaş ve az miktarda serbest bırakılır. Açığa çıkan bu serbest enerjiye Adenozintrifosfat (ATP) adı verilir
ATP SENTEZI SAGLAYAN KİMYASAL REAKSIYONLAR v. ATP-PCr enerji sistemi hazır enerji v. Glikolitik (anaerobik / Oksijensiz) enerji sistemi kısa süreli enerji v. Aerobik (oksidatif fosforilasyon) enerji sistemi uzun süreli enerji
ATP-PCr ENERJİ SİSTEMİ v. Kısa süreli , yoğun egzersizler sırasında hemen devreye giren enerji sistemidir. v. Kaynağı kas dokusundaki depo ATP ve fosfokreatindir. vÖrneğin halter kaldırma , Sürat koşusu, atlama, atma, vurma , 100 m koşu , ağırlık kaldırma gibi
GLİKOLİTİK ENERJİ SİSTEMİ v Bu sistemde glukoz oksijen yokluğunda kısmen parçalanarak pirüvik asit adı verilen bir ara maddeye dönüşür. v Kimyasal reaksiyonlarla oluşan bu parçalanma sırasında ATP üretilir. v Bu esnada kaslarda yeterli oksijen bulunmuyorsa oluşan pirüvik asit laktik asite dönüşür ve kaslarda laktik asit birikmeye başlar. v Laktik asit yüksek miktarlara eriştiğinde, kaslarda yorgunluk ortaya çıkar. v Örneğin boks , güreş
AEROBİK VE OKSİJEN (OKSİDATİF GLİKOLİTİK) SİSTEM v. Karbonhidrat, yağ ve proteinlerin oksijen ile tamamen parçalanarak CO 2 ve H 2 O’ya dönüştüğü sistemdir. v. Bu sistem diğer iki Anaerobik sisteme göre daha karmaşık ve daha fazla kimyasal reaksiyon gerektirir. v. Fakat bu sistemde çok daha fazla enerji (ATP) elde edilir. 1 mol glukozdan 39 mol. ATP üretilir.
v. Aerobik sistem yağların enerji olarak kullanıldığı tek sistemdir. v. Bir molekül yağ asidinin oksijenli ortamda parçalanması sonucu 129 mol ATP üretimi gerçekleşir. v. Bundan dolayı anaerobik sisteme göre enerji üretim miktarı açısından oldukça etkilidir. vÖrneğin maraton koşusu , futbol
OKSİDATİF GLİKOLİTİK SİSTEM v Aerobik Glikoliz : glukozun ve glikojenin oksijen varlığında parçalanarak pirüvik aside dönüşmesidir. v Beta Oksidasyonu : Yağ asitlerinin oksijenli ortama giriş için parçalanmasıdır v Kreps Çemberi: Kreps siklusu bütün besin maddelerinin enerji üretimi için ortak reaksiyonlar zinciridir. CO 2 oluşur. Oluşan elektronlar NAD , FAD ETS ye taşınır • Elektron Transport (Taşıma) Sistemi: Besin maddelerinin enerji üretimi için parçalanmaları sırasındaki son aşamadır. H 2 O ve ATP üretimi gerçekleşir.
Hareketin ilk 30 dakikasında hiçbir enerji sistemi yüzde yüz olarak tek başına kullanılmaz. Sütunlarla belirtilen enerji sistemleri o anda en fazla kullanılan enerji sistemini belirtir.
Herhangi bir sportif aktivitede performansta etkin rol oynayan enerji sistemi hangi faktörlere bağlıdır? v Egzersizin şiddeti v Egzersizin süresi v Yüksek şiddette kısa süreli aktivite (sıçrama) esnasında ATP döngüsü çok yüksek , harcanan total ATP miktarı sınırlıdır. v Düşük şiddette uzun süreli aktivitelerde (maraton) ATP döngüsü yavaş , harcanan total ATP miktarı yüksektir.
VKİ / BKİ
YAĞ ORANI %
- Slides: 24