YAAM KLTR OLARAK TYATRO KY VE KENTLERDE GELEN

YAŞAM KÜLTÜRÜ OLARAK TİYATRO KÖY VE KENTLERDE GELİŞEN TİYATRO GELENEĞİMİZ KÖY SEYİRLİK OYUNLARI KARAGÖZ ORTAOYUNU MEDDAH

Bolluk törenleri ve İnançlar inançların tapınma törenlerine ulaşılır. • Köy Seyirlik oyunlarının bir bölümünde açık bir etkisi olduğu Dr. Pınar KIZILHAN inildiğinde; tarih öncesi zamanların bolluk törenlerine, eski 4. 3. 2021 • Türkiye köylüsünün dramatik gösterilerinin kaynaklarına belirtilen şamanizmi, Türkler, tarihsel gelişmeleri içinde unutsalar da oyunlar aracılığı ile toplumsal hafızalarına yerleştirmişlerdir (Karacabey, tarihsiz). 2

Bolluk törenleri ve İnançlar ile mevsimlerin doğal döngüsü bu törenlerle kutsanıyor, açıklanamayan karşısında duyulan korku bu törenlerde giderilmeye çalışılıyordu. Yaşamı sürdürmeye yönelik kaygıların yöneldiği yer, yiyecek sağlayan toprak Dr. Pınar KIZILHAN dayanağı olmuştu. Yağmurun yağması, güneşin toprağı ısıtması dolayısı 4. 3. 2021 • Bolluk törenleri, doğadaki değişmeler karşısında kaygı duyan insanların olmuştu yüzyıllar boyu. İşte Anadolu köylerindeki dramatik gösterilerin kaynağı da ürünün bereketini kutsayan, kışı kovan, yazın gelişini kutlayan bu kut törenlerdedir (Karacabey, tarihsiz). 3

Bolluk törenleri ve İnançlar (Karacabey, tarihsiz). Dr. Pınar KIZILHAN kalıplaşmış söz ve hareketlerin tekrarlanmasından oluşmuştur 4. 3. 2021 • Kuşaktan kuşağa aktarılan bu oyunlar tıpkı ritüeller gibi 4

Köy seyirlik oyunlarımızın önemi gelişen • Köy Seyirlik Oyunları ya da Dramatik Köylü Oyunları’dır. Dr. Pınar KIZILHAN iklimimizi yansıtan tiyatro geleneğimizden birisi Anadolu’da köylerde 4. 3. 2021 Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu birikimine katkıda bulunan kültürel 5

Köy seyirlik oyunlarımızın önemi yansıması olan Köy Seyirlik Oyunları pek çok özelliği ile Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu’na katkıda bulunduğu gibi, günümüz dünya tiyatrosu alanında pek çok yeni anlayışla ortak özelliklere de sahiptir. Dr. Pınar KIZILHAN beslenen ve Anadolu köylüsünün Oyun Çıkartma geleneğinin bir 4. 3. 2021 Doğanın döngüsüne katılımı simgeleyen büyüsel törenlerden 6

Köy seyirlik oyunun kaynakları kaygılarından, sevinçlerinden, üretim çabalarından, törelerinden ve törenlerini konu alır (Boratav, 1997: 224). • Ekin zamanı, hasat mevsimi, kıtlık, kuraklık zamanları, düğün Dr. Pınar KIZILHAN sorunlarından, 4. 3. 2021 • Seyirlik oyunlar köy halkının salt eğlence aracı değil, köylünün bayram zamanları, hayvanların çiftleşme dönemleri, mevsim dönümleri gibi önemli zamanlarda köylünün bir araya gelip birlikte yansıladığı oyunlardır. 7

ilişkisiyle bağlantılı olarak ortaya çıkmış atadan dededen miras kalmış oyunlardır. Dr. Pınar KIZILHAN • Köy seyirlik oyunları Anadolu köylüsünün doğa ve toprakla 4. 3. 2021 Köy seyirlik oyunun kaynakları 8

zamanda saygınlık da uyandıran köy seyirlik oyunlarını tanımak, incelemek ve onun çağcıl tiyatroyla ortak noktalarını değerlendirebilmek tiyatromuzun geleceği açısından da önemlidir. Dr. Pınar KIZILHAN • Büyüsel ve törensel izler taşıyan aynı 4. 3. 2021 Köy seyirlik oyunun kaynakları 9

• Rituel ve ibadet Dr. Pınar KIZILHAN 4. 3. 2021 Köy Seyirlik Oyunlarının iki kaynağı 10

Köy seyirlik oyunlarında oyun alanı, donanım, araçlar • Özel bir ışıklandırma sistemine gereksinim duyulmaz. Dr. Pınar KIZILHAN gibi boş olan her alanda yansılanır. Oyun alanı doğal dekordur. 4. 3. 2021 • Köy seyirlik oyunları, meydan, tarla, dam, avlu, büyükçe oda • Köy Seyirlik Oyunları gerek oyun tekniği, gerek oyunculuk açısından Açık Biçim Göstermeci – Epik Tiyatro ile benzerlik gösterir. 11

Köy seyirlik oyunları neden dramatiktir? araçları ile yardımıyla söz ve eyleme dönüşmesi, bu sürecin de bir seyirci topluluğu ile paylaşılmasıdır. Dr. Pınar KIZILHAN imgelem-tasavvur’un kullanılması ve bu taklidin çeşitli anlatım 4. 3. 2021 • Bir başkasını canlandırma-taklit-yansılama dolayısıyla düşgücü- 12

Köy seyirlik oyunları neden dramatiktir? • Cem • Ahilik ve Dr. Pınar KIZILHAN altında değerlendirilebilecek diğer toplantılar; 4. 3. 2021 Kurallar ve kalıplar açısından Köy Seyirlik Oyunları başlığı • Yaren toplantılarıdır 13

Köy seyirlik oyunlarında ortak motifler, simgeler • • • Eski – Yeni Yaz - Kış Ak - Kara Ölüp - Dirilme Kız kaçırma Dr. Pınar KIZILHAN 4. 3. 2021 Köy seyirlik oyunlarında eylemi oluşturan sıklıkla işlenen ortak motifler 14

• Geleneksel sözlü kültürün taşıyıcısı ve bir eğlence biçimi olan sohbet toplantıları, özellikle uzun kış gecelerinde insanların bir araya gelerek belirli kurallar çerçevesinde hoşça vakit geçirmesini ve toplumsal farklı bölgelerinde Kürsübaşı, Barana, Cümbüş “Yârân/Yâren, lemleri, Ateş Gezmesi, Ferfene/Herfene/ Harfene/Erfane, Gezek, Helebiş, Helva Sohbetleri, Muhabbet Gecesi, Oturak lemleri, Sıra Eğlencesi, Sıra Gecesi ve Velime (Eyvan) Gecesi” gibi değişik isimlerle, Türkiye dışında ise “Coro Bozo, Dr. Pınar KIZILHAN Türkiye’nin 4. 3. 2021 dayanışmayı sağlayan sosyal bir organizasyondur. Sohbet toplantıları Konuşma, Geşdek, Meşrep ve Muhabbet” gibi benzeri adlarla bilinmektedir. 15 Kaynak: Sagıp Atlı Millî Folklor, 2018, Yıl 30, Sayı 117

Dr. Pınar KIZILHAN 4. 3. 2021 Kaynak AOF Türk Tiyatro Tarihi T. C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2455 AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1427 16