Xalq talimi vazirligi tasarrufidagi Aniq fanlarga ixtisoslashtirilgan davlat

Xalq ta’limi vazirligi tasarrufidagi Aniq fanlarga ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktabining “Geografiya” fani o’qituvchisi Naima Dadabayeva

MAVZU: Gidrosfera va uning tarkibiy qismlari.

Uy vazifasini tekshirish Litosferaning tuzilishi KONTINENT YER PO‘STINING OKEAN TIPI LITOSFERA QATLAMLARI CHO‘KINDI QATLAM YUQORI MANTIYA GRANITLI QATLAM SUV BAZALTLI QATLAM

GURUHLAR UCHUN SAVOL LAR v Litosfera bu nima? v Platforma haqida nimalarni bilasiz? v Geosinklinal mintaqalar yer po’stining qanday joylari hisoblanadi? v Litosfera plitalari nima sababdan gorizontal siljiydi?

I-TOPSHIRIQ 1 Geografik qobiq atamasini fanga kiritgan olim 2 4, 6 yildan-570 mln yilgacha davom etgan bosqich 3 3 mln yil avval boshlangan bosqich 4 Geografik qobiq ta’limotini ishlab chiqqan olim. 5 4 ta qobiqni o`z ichiga olgan yahlit qobiq. 6 Ultrabinafsha nurlardan himoyalovchi qobiq 7 570 mln yil ilgari boshlangan bosqich 8 Geografik qobiq ta’limoti ishlab chiqilgan yil 9 Antropogen bosqichning asosiy hususiyati

Grigoryev Nobiogen bosqich Inson paydo bo`lgan Ozon pardasi Anuchin Geografik qobiq Biogen bosqich Antropogen bosqich Inson paydo bo`lgan 1966 yil

I-TOPSHIRIQ JAVOBI Geografik qobiq atamasini fanga kiritgan Anuchin olim 4, 6 yildan-570 mln yilgacha davom etgan Nobiogen bosqich 3 mln yil avval boshlangan bosqich Antropogen bosqich Geografik qobiq ta’limotini ishlab chiqqan Grigoryev olim. 4 ta qobiqni o`z ichiga olgan yahlit qobiq. Geografik qobiq Ultrabinafsha nurlardan himoyalovchi qobiq Ozon pardasi 570 mln yil ilgari boshlangan bosqich Biogen bosqich Geografik qobiq ta’limoti ishlab chiqilgan yil 1966 yil Antropogen bosqichning asosiy hususiyati Inson paydo bo`lgan

“Kim topqir” o`yini. 2 daqiqa. II-topshiriq Guruhlarga eralar va davrlar yozilgan jadval beriladi. Guruhlar bu davrlarni qaysieralarga tegishli ekanligini topib, strelkalar bilan birlashtiradilar. Eralar Kaynozoy Davrlar Trias Paleozoy Devon Arxey Paleogen Mezozoy Quyi Proterazoy Bo`linmaydi

“Kim topqir” o`yini. 2 daqiqa. II- topshiriq javobi Guruhlarga eralar va davrlar yozilgan jadval beriladi. Guruhlar bu davrlarni qaysieralarga tegishli ekanligini topib, strelkalar bilan birlashtiradilar. Eralar Davrlar Kaynozoy Trias Paleozoy Devon Arxey Paleogen Mezozoy Quyi Proterazoy Bo`linmaydi

OKEAN SUVLARI Yer yuzasining 71 ‰, dunyo suv zaxirasining 96, 5 ‰Asosiy xususiyati: sho‘rligi va haroratidir O‘rtacha 36 ‰, ekvatorda 34‰, tropiklarda 36 ‰, qutbiy kengliklarda 33‰O‘rtacha harorati 17, 5 °C. Tinch okeani eng issiq 19, 4°C, eng sovuq Shimoliy muz okeani (-0, 75 °C) okean suvlari -2 °C da muzlaydi Hisob-kitoblarga qaraganda mantiyada 20 mlrd km kub suv zaxirasi bor. Hozirgi suv miqdoriga nisbatan 15 marta ko‘p. Okean akkumulyator. Okeanlar dengiz mahsulotlari, foydali qazilmalari, energiya manbayi va shifobaxsh xususiyatlari bilan jamiyatga xizmat qiladi.

DARYOLAR Yo‘gin ko‘p yog‘adigan hududlarda daryolar: Amazonka, Kongo, Missisipi, Xuanxe, Volga Tranzit daryolar, cho‘llarni kesib o‘tadi: Sirdaryo, Amudaryo, Nil KO‘LLAR Eng katta ko‘l: Kaspiy (376000 kv. km) Eng chuqur va oqar ko‘llar: Baykal (1620 m), Tanganika (1470 m) Oqmas ko‘llar: Kaspiy, Orol, Issiqko‘l, Balxash Yarmi chuchuk, yarmi sho‘r: Balxash ko‘li Sho‘r ko‘llar: Rudolf va O‘lik dengiz (270 gr)

SUV OMBORLARI, KANALLAR Yerni sug‘orish, , elektr energiyasini olish, daryo suvlarini tartibga solish, rekreatsion maqsadlarda quriladi. Quruqlikning 11% egallaydi MUZLIKLAR 99% Antarktida, Grenlandiya, Arktikada joylashgan Ekvatorda qor chizig‘I 4, 5 -5 km dan boshlanadi Kilimanjaro vulqonini 4500 balandligidan boshlab muz o‘ra olgan. Qutblarda qor chizig‘i dengiz sathiga baravarlashadi.

YEROSTI SUVLARI Yer po‘stiga suvni shimilishidan hosil bo‘ladi. Kelib chiqishiga ko‘ra magmatik hususiyatiga ega bo‘lgan geyzerlar ham yerosti suvlariga kiradi. Yerosti suvlari gidrosferaning 1, 7 % tashkil qiladi Ular suvli qatlam (qum, shag‘al, toshlarda) to‘planadi Suv o‘tkazmaydigan qatlam (gil)lar orasida joylashsa, artezian havzalarni tashkil qiladi. Ayrim yerosti suvlari shifobaxshdir. KO‘P YILLIK MUZLOQ YERLAR Tuproq, cho‘kindi jinslar bilan yerosti suvlarning birgalikda muzlab qolishidan hosil bo‘ladi. Ular Shimoliy Amerika va Yevroosiyoning shimoliy qismida katta maydonlarni egallaydi. Qalinligi 0 -1500 m

MUSTAHKAMLASH: TEST 1. O kean suvlarining asosiy xususiyatlariga nimalar kiradi? A) Uning sho’rligi С) Harorati B) Maydon o’lchovi D)A va B javoblar to’g’ri 2. Okean suvining o’rtacha harorati necha °C ga teng ? A) + 15 °C C) + 17, 5 °C B) + 18 °C % D) - 10 °C 3. Quruqlik suvlari umumiy gidrosfera suvlarining necha % qismini tashkil etadi ? A) 3, 5 % C) 7, 2 % B) 0, 5 % D) To’g’ri javob yo’q 4. Muzliklar quruqliklarning necha % maydonini egallaydi? A) 11 % C) 30 % B) 17 % D) 24 % 5. Suv o’tkazmaydigan qatlam (gil)lar orasida joylashsa bu yerda nimalar hosil bo’ladi? A) Artezan havzalar B) Sho’r suv havzalari B) Zax suvlar D) To’g’ri javob yo’q

MUSTAHKAMLASH: TEST 1. Okean suvlarining asosiy xususiyatlariga nimalar kiradi? A) Uning sho’rligi С) Harorati B) Maydon o’lchovi D)A va B javoblar to’g’ri 2. Okean suvining o’rtacha harorati necha °C ga teng ? A) B) + 15 °C + 18 °C % C) + 17, 5 °C D) - 10 °C 3. Quruqlik suvlari umumiy gidrosfera suvlarining necha % qismini tashkil etadi ? A) 3, 5 % C) 7, 2 % B) 0, 5 % D) To’g’ri javob yo’q 4. Muzliklar quruqliklarning necha % maydonini egallaydi? A) 11 % C) 30 % B) 17 % D) 24 % 5. Suv o’tkazmaydigan qatlam (gil)lar orasida joylashsa bu yerda nimalar hosil bo’ladi? A) B) Artezan havzalar Zax suvlar B) Sho’r suv havzalari D) To’g’ri javob yo’q

UYGA VAZIFA Ø 21 – sahifadagi amaliy topshiriqlar Ø 7 - § ga tayyorgarlik ko’rish