Wydzia Elektryczny Katedra Fotoniki Elektroniki i Techniki wietlnej

Wydział Elektryczny Katedra Fotoniki, Elektroniki i Techniki Świetlnej Materiał do wykładu z przedmiotu: Ochrona własności intelektualnej Kod: ES 1 D 400025, TS 1 D 6804 Temat: Creative Commons, Plagiat Opracowała: Grażyna Gilewska Białystok 2020

Dozwolony użytek - jest w zasadzie ograniczeniem monopolu autorskiego, umożliwia posługiwanie się rozpowszechnionym już utworem ze względu na cel osobisty jednostki lub publiczny z uwagi na prowadzone przez instytucje państwowe cele oświatowe, edukacyjne lub kulturalne. Cele dozwolonego użytku: - osobistego: np. naukowy, edukacyjny, rozrywkowy, archiwalny, kolekcjonerski; - publicznego: informacyjny, dokumentacyjny, edukacyjny, naukowy, państwowy, gospodarczy. 2

Dozwolony użytek osobisty - przypomnienie Art. 23. 1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym. 2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego. 3

Dozwolony użytek publiczny w celach państwowych Art. 332. Wolno korzystać z utworów dla celów bezpieczeństwa publicznego lub na potrzeby postępowań administracyjnych, sądowych lub prawodawczych oraz sprawozdań z tych postępowań. 4

Prawo cytatu Art. 29. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu, takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub prawami gatunku twórczości. 5

Przesłanki dozwolonego cytatu: § realizacja ustawowo określonego celu wykorzystania cytatu: - analiza krytyczna lub naukowa, - nauczanie, - wyjaśnianie, - polemika, - w ramach prawa gatunku twórczości (np. nawiązanie do innych dzieł). § powiązanie cytatu z twórczością cytującego, § odpowiednia proporcja między rozmiarem cytatu a utworu przejmującego (cytat w stosunku do całości musi pełnić rolę podrzędną) § powołanie twórcy i źródła zapożyczenia 6

Zasady korzystania z dozwolonego użytku osobistego i publicznego § wymienienie twórcy, § podanie źródła. Art. 34. Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. 7

Licencje Creative Commons – amerykańska organizacja typu nonprofit, utworzona w 2001, oferująca darmowe rozwiązania prawne i inne narzędzia służące zarządzaniu przez twórców prawami autorskimi do swoich utworów. Głównym jej celem jest wspieranie rozwoju i wykorzystania otwartych licencji autorsko-prawnych, zapewniających bardziej elastyczne i liberalne zasady niż domyślne reguły prawa autorskiego. W myśl zasady “pewne prawa zastrzeżone” twórca sam określa warunki, na których udostępnia swoje utwory. Creative Commons Polska jest jednym z najstarszych oddziałów organizacji – założony w 2005 roku: https: //creativecommons. pl/ 8

Licencje Creative Commons Wszystkie licencje Creative Commons posiadają cechy wspólne (poszanowanie praw autorskich osobistych) oraz dodatkowe warunki wybrane przez licencjodawcę (czy twórcę). Podstawowe elementy licencji warunkujących udostępnianie utworów: § „Uznanie autorstwa” (ang. Attribution, BY): zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy. Ten element występuje we wszystkich licencjach, ponieważ autorskie prawa osobiste są niezbywalne. 9

Licencje Creative Commons § „Użycie niekomercyjne” (ang. Noncommercial, NC): zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych tylko w celach niekomercyjnych. § „Bez utworów zależnych” (ang. No Derivative Works, ND): zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie tylko dokładnych (dosłownych) kopii dzieła, niedozwolone jest jego zmienianie i tworzenie na jego bazie pochodnych. § „Na tych samych warunkach” (ang. Share Alike, SA): zezwala się na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie pochodnych dzieł, pod warunkiem, że będą one opublikowane na takiej samej licencji. 10

Licencje Creative Commons Sześć możliwych kombinacji warunków: § Uznanie autorstwa (CC BY) § Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach (CC BYSA) § Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne (CC BY-NC) § Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych (CC BY-ND) § Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach (CC BY-NC-SA) § Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND) 11

Uznanie autorstwa 4. 0 (CC BY) Pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem oznaczenia autorstwa. Jest to licencja gwarantująca najszersze swobody licencjobiorcy. https: //creativecommons. org/licenses/by/4. 0/deed. pl 12

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach (CC BY-SA) Pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu tak długo, jak tylko na utwory zależne będzie udzielana taka sama licencja. Jest to licencja używana przez Wikipedię i jej siostrzane projekty. https: //creativecommons. org/licenses/by-sa/4. 0/deed. pl 13

Uznanie autorstwa - Na tych samych warunkach (CC BY-SA) 14

Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne (CC BY-NC) Pozwala na kopiowanie, zmienianie, remiksowanie, rozprowadzanie, przedstawienie i wykonywanie utwóru jedynie w celach niekomercyjnych. Warunek ten nie obejmuje jednak utworów zależnych (mogą zostać objęte inną licencją). https: //creativecommons. org/licenses/by-nc/4. 0/deed. pl 15

Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych (CC BY-ND) Pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). https: //creativecommons. org/licenses/by-nd/4. 0/deed. pl 16

Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne Na tych samych warunkach (CC BY-NC-SA) Pozwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz tak długo jak utwory zależne będą również obejmowane tą samą licencją - przykłady https: //creativecommons. org/licenses/by-nc-sa/4. 0/deed. pl 17

Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Na tych samych warunkach (CC BY-NC-SA) https: //brain. fuw. edu. pl/edu/index. php/Strona_g%C 5%82%C 3%B 3 wna 18

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne Bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND) Zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie w celach niekomercyjnych oraz pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych). Jest to najbardziej restrykcyjna z licencji - przykłady https: //creativecommons. org/licenses/by-nc-nd/4. 0/deed. pl 19

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND) 20

Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych (CC BY-NC-ND) 21

Znak Domeny Publicznej 1. 0 (Public Domain Mark 1. 0) jest oznaczeniem służącym identyfikacji danego utworu jako należącego do domeny publicznej. Utwór taki można wykorzystywać, rozpowszechniać i zmieniać, nawet w celach komercyjnych, bez konieczności uzyskania zgody autora. Stosowanie Znaku Domeny Publicznej jest rekomendowane w przypadkach, gdy utwór jest wolny od praw autorskich na całym świecie, np. w przypadku bardzo starych dzieł. https: //creativecommons. pl/2014/09/znak-domeny-publicznej 1 -0 -dostepny-w-wersji-polskiej/ 22

Znak Domeny Publicznej Terminu domena publiczna używa się dla określenia zasobów, które: § nigdy nie były przedmiotem prawa autorskiego ze względu na czas, w którym powstały; § prawa autorskie majątkowe do utworu wygasły, gdyż minęło już 70 lat od śmierci ich autora, ostatniego ze współautorów, daty rozpowszechnienia lub daty ustalenia utworu § nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego na podstawie art. 4 ustawy o prawie autorskim (np. dokumenty i materiały urzędowe) § nie są wytworem ludzkiej pracy np. eksponaty geologiczne. 23

Plagiat skopiowanie cudzego utworu (lub jego części) wraz z przypisaniem sobie prawa do autorstwa. Rodzaje plagiatu: § jawny - przejęcie całości lub fragmentu cudzego utworu i podpisaniu go własnym nazwiskiem, § ukryty – przejęcie fragmentów cudzego utworu i włączenie do własnego utworu. 24

Plagiat Art. 77. (pr. sz. w. n. ) 5. W przypadku gdy w pracy dyplomowej stanowiącej podstawę nadania tytułu zawodowego osoba ubiegająca się o ten tytuł przypisała sobie autorstwo istotnego fragmentu lub innych elementów cudzego utworu lub ustalenia naukowego, rektor, w drodze decyzji administracyjnej, stwierdza nieważność dyplomu. 25

Plagiat – odpowiedzialność cywilna Ochrona autorskich praw osobistych Art. 78. (pr. aut. ) 1. Twórca, którego autorskie prawa osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. Ochrona autorskich praw majątkowych Art. 79. (pr. aut. ) 1. Uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa: 1) zaniechania naruszania; 2) usunięcia skutków naruszenia; …. . 26

Plagiat – odpowiedzialność karna Ochrona autorskich praw osobistych Art. 115. (pr. aut. ) 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. 27

Plagiat – przykład sprawdzania prac dyplomowych 28

Plagiat – przykład sprawdzania prac dyplomowych analiza tekstu, rozkład długości wyrazów 29

Plagiat – przykład sprawdzania prac dyplomowych wyniki ogólne podobieństwa – niski poziom 30

Plagiat – przykład sprawdzania prac dyplomowych wyniki ogólne podobieństwa – wyższy poziom 31

Plagiat – przykład sprawdzania prac dyplomowych analiza szczegółowa podobieństwa 32

Prawo cytatu - Przykłady bibliografii - książki: W przypadku książek wystawczy rok W przypadku książek wystawczy tylko rok 33

Prawo cytatu – Przykłady bibliografii – źródła internetowe: dla książek wystawczy rok dla źródeł internetowych istotny czas, tytuł, ewentualnie autor jeżeli jest dostępny 34

Prawo cytatu – Przykłady bibliografii – artykuły, czasopisma: dla czasopism istotny autor, tytuł artykułu, nazwa czasopisma, rok, numer oraz strona artykułu 35