www slaytyerim com Anahtar Kavramlar Doal Madde lenmi

www. slaytyerim. com

Anahtar Kavramlar Doğal Madde İşlenmiş Madde Yapay Madde Doğa Olayları Doğal Kaynak

Çevrenizdeki maddeleri sınıflandırırken hangi özelliklerine dikkat edersiniz ? Her madde doğada kendiliğinden bulunabilir mi? Doğa olayları maddenin şeklini değiştirebilir mi?

• Resimde neler görüyorsunuz ? • Böyle bir bahçenizin olmasını ister miydiniz ?

Güller kokuları ve renkleriyle hayatımıza ayrı bir güzellik katar. Gül aynı zamanda bir sevgi ifadesidir.

Önemli günlerde sevdiklerimize hediye edeceğimiz bir gül onları çok mutlu eder.

• Günlük hayatımızda güllerin güzelliklerinden çeşitli şekillerde yararlanırız. • Ayrıca gül, bir takım işlemlere tabii tutularak yani işlenerek değişik ürünler elde etmekte kullanılır. • Gülün işlenmesiyle sizce hangi ürünler elde edilebilir?

’den elde edilen ürünler: • • • Gül suyu Gül reçeli Gül yağı Gül kremi Gül lokumu Gül tatlısı

İnsanlar Maddeyi Değiştirir. • Gül örneğinde görmüş olduğumuz gibi insanlar doğada bulunan maddeler üzerinde değişiklik yapmaktadır. • Doğada kendiliğinden bulunan insanın ve diğer canlıların üzerinde şekil değişikliği yapmadıkları maddelere “Doğal Madde” diyoruz. • Doğal maddeler belirli işlemlerden geçirilerek “ürün” elde edilir. • Maddelerin bir ürün veya mal oluşturulmadan önceki işlenmemiş doğal haline “ham madde” denilmektedir.

Ham madde – Ara ürün • Çevremizde değişik hammaddelerden elde edilmiş bir çok ürün bulunmaktadır. – Örneğin: – Yemeklerde kullanmış olduğumuz salça bir üründür. Salçanın ham maddesi domatestir. – Yine yemeklerde kullanmakta olduğumuz margarin bir üründür. Margarinin ham maddesi süttür. • Bazı doğal maddeler iki hatta üç kez işleme tabi tutulabilirler. “Hammadde işlenerek elde edilmiş bir ürün, tekrar işleme tabi tutularak yeni bir ürün elde edilebilir. Kendisinden yeni bir ürün elde edilebilen ürüne “Ara Madde” diyoruz.

İşlenmiş Madde ( Ürün ) Buğdayın tarlada başlayıp sofralarımızda son bulan yolculuğunu düşünelim. Buğday ile ekmek arasında nasıl bir ilişki vardır ? Bu maddelerden hangisinin doğal hangisinin işlenmiş madde olduğunu söyleyebilir misiniz ?

Buğdaydan elde edilen ürünler Buğday Un Nişasta Ekmek Çörek Makarna Tatlı Börek

Hammadde Ara madde Ürün ilişkisini bir başka örnekle açıklayalım. Örneğin: * Pamuk tarlalarda yetiştirilen bir bitkidir. Bu bitkinin çiçeğinin işlenmesi ile pamuk ipliği elde edilir. Ham madde Ara madde Son ürün Pamuk İplik Kumaş Gömlek Pamuk ipliği ham maddesi pamuk bitkisi olan bir ara maddedir. Pamuk ipliğinin fabrikalarda dokunması ile pamuklu kumaş elde edilir. Pamuklu kumaş pamuktan elde edilen bir ürün olmasının yanında bir ara maddedir. Çünkü pamuklu kumaştan pantolon, ceket, gömlek vb. ürünler elde edilmektedir.

Yapay Madde • Yapay maddeler doğal ortamda bulunan, fakat insanlar tarafından da yapılabilen maddelerdir. Örneğin gül doğal ortamda bulunduğu halde insanlar tarafından plastik kullanılarak da yapılır. Gülün yetişeceği en uygun ortam bahçedir. Dalından koparılan gül uzun süre yaşayamaz. Bu durumda çevremizi yapay güllerle güzelleştiririz.

• Peki ya doğa olayları maddeyi nasıl değiştirir, hiç düşündünüz mü ? Çevremizde gördüğümüz pek çok şeyin zamanla değiştiğini fark ettiğiniz oldu mu ? • Doğa olayları maddelerin değişmesine neden Buraya kadar insanların olabilir. Rüzgar , akarsu, yağmur, ve buzlanma , maddeyi değiştirdiklerini gördük. gece-gündüz arasındaki sıcaklık farklılığı gibi doğa olayları maddelerin şekillerinde değişikliklere neden olmaktadır.

• Çöller gündüz çok sıcak geceleri ise soğuk olmaktadır. Bu sıcaklık farklılığı taşların çatlayıp kırılmasına ufalanıp minik kum tanelerine dönüşmesine neden olmaktadır.

• Ürgüp’te görebileceğimiz peribacaları ise rüzgarın ve yağmurun kayalar üzerinde nasıl bir aşındırıcı etki yaptığını gözler önüne sermektedir.

Sarkıtlar da suyun maddeyi değiştirmesine bir örnektir. Mağaraya ulaşan suların ilk oluşturduğu şekil sarkıtlardır. Tavandaki çatlaklar veya tabaka aralarından damlayan bu sularda bir kısmı karbondioksitin serbest hale geçmesiyle damlanın çevresinde ince, yarım küre şeklinde karbonat çökelir. Dairesel çekirdeğin ortası boş olduğundan, su buradan damlar. Damlayan her su, bu çekirdeği silindirik olarak büyütür. Böylece zamanla içi boş, genişliği her yerde eşit çubuk makarna veya tüp şeklinde saydam şekiller oluşur. Sarkıt oluşumunun başlangıç dönemini karakterize eden bu şekillere makarna sarkıt adı verilir. Antalya’nın Alanya İlçesinde bulunan Damlataş Mağarası sarkıt oluşumuna. Mağarası bir örnektir. • Alanya’daki Damlataş

• Diğer Slaytlar için: www. slaytyerim. com