www fendosyasi com 1 SNDRM SSTEM YUTAK YEMEK

www. fendosyasi. com 1

SİNDİRİM SİSTEMİ YUTAK YEMEK BORUSU MİDE KALIN BAĞIRSAK İNCE BAĞIRSAK ANÜS www. fendosyasi. com 2

Sindirim Borusu • Ağız • Yutak • Yemek Borusu • Mide • İnce Bağırsak • Kalın Bağırsak www. fendosyasi. com 3

Sindirim Bezleri • Tükürük Bezleri • Karaciğer • Pankreas • Mide Bezleri • Bağırsak Bezleri www. fendosyasi. com 4

SİNDİRİM SİSTEMİ Vücudun kullanabilmesi için karmaşık besin maddelerini basit olana çevirir. Besin ısırılıp çiğnenerek ve enzim denilen sindirim maddelerinin yardımıyla küçük parçalara ayrılır. www. fendosyasi. com 5

Besin, sindirim sisteminden Peristalsis adı verilen kas hareketiyle geçer. Besin sindirildikten sonra içerisindeki gerekli maddeler kan dolaşımında emilirler. www. fendosyasi. com 6

SİNDİRİM Büyük moleküllü besinlerin (nişasta, protein ve yağ) enzimler yardımı ile parçalanarak, hücre zarından geçebilecek kadar küçülmelerine SİNDİRİM denir. Su, madensel tuzlar ve vitaminler küçük molekül olduğundan hücre zarından rahat geçer. Bu nedenle sindirilmezler. www. fendosyasi. com 7

www. fendosyasi. com 8

SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUŞTURAN ORGANLAR A. AĞIZ VE DİŞLER B. YUTAK C. YEMEK BORUSU D. MİDE E. İNCE BAĞIRSAK F. KALIN BAĞIRSAK www. fendosyasi. com 9

SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR 1. KARACİĞER 2. PANKREAS www. fendosyasi. com 10

A. AĞIZ VE DİŞLER Ağızda sindirime yardımcı olan diş, dil ve tükrük bezleridir. Dişler besinlerin küçük parçalara ayrılmasını sağlar. Dil de bu işe yardım eder. Dil ayrıca tat alma organıdır. Besinlerin ilk sindirimi Ağızda başlar. Buna Mekanik Sindirim denir. Dişle besinleri parçalar ve öğütür. www. fendosyasi. com 11

A. AĞIZ VE DİŞLER Çocuk doğduğunda dişler yoktur. 6 -7 aylık olunca dişler çıkmaya başlar. Bunlara süt dişleri denir ve 20 adettir. 7 yaşından sonra süt dişleri dökülür, yerine 28 tane kalıcı dişler alır. 18 yaşından sonra 4 diş daha çıkar ki bunlara akıl dişleri denir. Böylece toplam diş sayısı 32 olur. www. fendosyasi. com 12

ERİŞKİN İNSANDA BİR ÇENEDE DİŞ SIRALAMASI Büyük azı : 3 Küçük azı dişi : 2 Köpek dişi : 1 Kesici diş : 4 Köpek : 1 Büyük azı : 3 Küçük azı : 2 TOPLAM : 16 3 -2 -1 -4 -1 -2 -3 www. fendosyasi. com : 16 13

www. fendosyasi. com 14

DİŞ ÜÇ KISIMDAN OLUŞMUŞTUR www. fendosyasi. com 15

Dil www. fendosyasi. com 16

www. fendosyasi. com 17

Kulak altı, dil altı ve çene altı olmak üzere üç çeşit tükrük bezi vardır. Bu bezlerde üretilen tükrük kanal ile ağıza gelir. Tükrükte PİTYALİN adı verilen enzim vardır. Pityalin nişastanın parçalanmasında görev yapar. www. fendosyasi. com 18

NİŞASTA + PİTYALİN MALTOZ Yani ağızda karbonhidratlardan nişastanın sindirimi başlar. Soru : Ağız ve diş sağlığı nasıl olur? Araştırınız. www. fendosyasi. com 19

AĞIZ Ağzımız, damak denilen kavisli bir tavanı olan nemli bir boşluktur. Ön tarafı dudaklarca kapalıdır, iç boşluk boğaza kadar genişler ve boşluğun büyük bir bölümü dil ile kaplıdır. www. fendosyasi. com 20

Sindirim sistemimizin ve ayrıca nefes alırken ağzımız açıksa solunum sistemimizin ilk başlangıç noktasıdır. Ağzımız aynı zamanda seslerle kelimeleri oluştururken ve mimiklerle iletişim kurarken de çok önemli bir görev üstlenir. www. fendosyasi. com 21

BOĞAZ Boğazımız ya da farenks, ağzımızın arkasında huni şeklinde bir alandır. Ağzımızı ve burun boşluğumuzu önde ses kutusuna, arkada ise yemek borusuna bağlar. Besin, bu yol boyunca ağzımızdan yemek borusuna ulaşır. www. fendosyasi. com 22

BOĞAZ Aynı şekilde hava da bu yolla burun veya ağızdan ses kutusuna ulaşır. Boğazımız, besin geçişini kayganlaştıran ve havadan toz parçalarını uzaklaştıran mukusla astarlanmıştır. www. fendosyasi. com 23

BOĞAZIN ANATOMİSİ Boğaz ya da farenks 13 cm uzunluğunda kaslı bir tüptür. Burnun ve ağzın arkasından başlayıp yemek borusuna ve nefes borusunun girişine kadar aşağı iner. www. fendosyasi. com 24

BOĞAZIN ANATOMİSİ Boğazımız, nefes alırken hava, yutkunurken besin taşıması yapar. Besin, ağzımızın ardından boğazımızdan aşağı doğru inerken boğaz duvarındaki kaslar tarafından itilir. www. fendosyasi. com 25

BOĞAZIN ANATOMİSİ www. fendosyasi. com 26

AĞIZ VE BOĞAZ Sindirim sisteminin başlangıç kısmında dişimiz besini ısırır, çiğner ve küçük parçalara ayırır. Dil, besini sulu tükürük ile karıştırır ve yutulmaya hazır hale getirir. Dil tarafından boğazın arkasına doğru itilen besin, buradan yemek borusuna yani Özofagusa gider. www. fendosyasi. com 27

AĞIZ VE BOĞAZ www. fendosyasi. com 28

www. fendosyasi. com 29

YEMEK BORUSU ( ÖZOFAGUS) Yemek borusu, besinin boğazdan mideye ulaşmasını sağlayan bir geçittir. Boşken düz bir boru gibidir ve yaklaşık 25 cm uzunluğundadır. Lokmaların hareket etmelerini sağlamak için genişler. www. fendosyasi. com 30

YEMEK BORUSU ( ÖZOFAGUS) Besin , yemek borusuna ulaştığında, kendiliğinden mideye hareket eder. Yemek borusundaki kasların peritaltik hareketler denilen kasılma hareketleriyle lokma sıkıştırılarak aşağıya doğru itilir. www. fendosyasi. com 31

YEMEK BORUSU ( ÖZOFAGUS) Yemek borusunun alt ucunda sfinkter denilen ve besinin mideye geçmesini sağlamak üzere kasılan kalın bir kas duvarı vardır. www. fendosyasi. com 32

www. fendosyasi. com 33

YEMEK BORUSU ÇİĞNENMİŞ BESİN MİDEYE YEMEK BORUSUNDAN GEÇER. ERİMİŞ KARIŞTIRILAN BESİN KREMSİ BİR SIVIYA ÇEVİRİLİR. İLERİ SİNDİRİM İÇİN BESİN İNCE BAĞIRSAĞA GEÇER. İNCE BAĞIRSAK www. fendosyasi. com 34

www. fendosyasi. com 35

MİDE Mide, sindirim sisteminin en geniş kısmıdır. “ j “ şeklinde kaslı bir bezdir. Alınan besini depolamak için genişler. Besini sıkıştırır, ezer ve mide duvarında üretilen asit ve etkili sindirim sıvıları ile karıştırır. Besini kremsi bir sıvı haline geçirir ve ince bağırsağa gönderir. www. fendosyasi. com 36

MİDE Mide, kasla çevrili esnek bir torbadır. Karnımızın sol tarafında yer alır. Kubbe şeklinde olan diyaframın yanındadır. Doluyken 1, 5 litre su alabilir. www. fendosyasi. com 37

Besin mideye uzun, kaslı bir boru olan yemek borusuyla ulaşır. Besin midede 2 saatten 4 saate kadar depolanır. Mide duvarındaki kaslar kasılıp gevşeyerek besini enzim denilen sindirim maddeleri ile karıştırır. Bu olay ince bağırsağa geçen Kimüs denilen bir sıvı oluşturur. www. fendosyasi. com 38

Ağızdan, yutak ve yemek borusu yoluyla besin mideye iner. Yemek borusunda enzim olmadığından sindirim olmaz. www. fendosyasi. com 39

Mide bezleri Mide Özsuyu ( tuz asidi ve Pepsin ) salgılar. Mide özsuyu sayesinde proteinler daha küçük parçalara ayrılır. Mide özsuyunda bulunan tuz asidi protein enzimlerinin etkinliğini artırdığı gibi mideye gelen mikropları da öldürür. www. fendosyasi. com 40

MİDEDE SİNDİRİM : PROTEİN + TUZ ASİDİ PEPSİN PEPTON Mide ayrıca süte etki eden Lap ( RENİN ) enzimi bulunur. Bu enzim sütü KAZEİN haline getirir. SÜT + LAP ( Renin ) KAZEİN + SU www. fendosyasi. com 41

www. fendosyasi. com 42

www. fendosyasi. com 43

www. fendosyasi. com 44

Bağırsaklarımız, 7, 5 m. Uzunluğundadır. İlk kısmı İnce Bağırsak denilen, karına doğru uzanan kıvrımlı bir tüptür. www. fendosyasi. com 45

İkinci kısmı ince bağırsağın yanında ve üstünde bulunan kısımdır. Bu bölgenin ana görevi suyun ve tuzların emilmesi artıkların atılmasıdır. Bu kısma Kalın Bağırsak denir. www. fendosyasi. com 46

www. fendosyasi. com 47

MİDEDEN BESİN İNCE BAĞIRSAĞA GEÇER SİNDİRİLMİŞ BESİN VÜCUT TARAFINDAN EMİLİR. KALIN BAĞIRSAĞA SİNDİRİLMEMİŞ BESİN KALIN BAĞIRSAĞIN İLK BÖLÜMÜNE GEÇER. www. fendosyasi. com 48

Uzunluğu 7 metre kadardır. Oniki parmak bağırsağı ince bağırsağın başlangıcıdır. İnce bağırsaklar bütün besinlerin son sindirim yeridir. Karbonhidratlar, proteinler ve yağlar yapıtaşlarına parçalanmıştır. www. fendosyasi. com 49

İnce bağırsağın iç yüzü çıkıntılarla kaplıdır. Bu çıkıntılara TÜMÜR adı verilir. Tümürler bağırsağın hareketini sağlar. Tümürlerle alınan besinler ince bağırsakta bulunan, kılcal damarlarla kana geçer. Karaciğerde kontrol edildikten sonra da vücut hücrelerine dağıtılır. www. fendosyasi. com 50

www. fendosyasi. com 51

www. fendosyasi. com 52

İNCE BAĞIRSAK NASIL ÇALIŞIR? İnce bağırsak sindirim işlemini, besini daha da basit parçalara ayırarak tamamlar. Bu parçalar daha sonra ince bağırsak duvarında vücudumuza emilirler. Duvar kasları kasılarak besini akıtırlar. Besinin bu uzun tüpteki yolculuğu yaklaşık 6 saat sürer. www. fendosyasi. com 53

www. fendosyasi. com 54

ATIK MADDEDEN SU VE TUZLAR EMİLİR. SİNDİRİLMEMİŞ BESİN KALIN BAĞIRSAĞIN İLK BÖLÜMÜNE GEÇER. İNCE BAĞISAKTAN APANDİSİT ATIK MADDE YA DA DIŞKI DIŞARI BIRAKILIR www. fendosyasi. com ANÜSE 55

Kalın bağırsak 1, 5 metre uzunluğundadır. Sindirilmemiş maddeler ( Posalar= artık maddeler ) buradan dışarı atılır. Suyun hepsi ince bağırsakta emilmediği için kalın bağırsakta emilerek kana geçer. www. fendosyasi. com 56

Kalın bağırsağın ucunda Kör bağırsak vardır. Kör bağırsaktan ince bir uzantı çıkar. Buna APANDİKS adı verilir. Apandiks mikrobik bir hal alırsa APANDİSİT adı verilen hastalık ortaya çıkar. www. fendosyasi. com 57

KALIN BAĞIRSAK Kalın bağırsak, karnımızda bulunan 1, 5 m uzunluğunda bir borudur. Dört ana bölümden oluşur : 1. Kör bağırsak ( çekum ) 2. Kolon 3. Rektum ( göden bağırsak ) 4. Anüs kanalı www. fendosyasi. com 58

Atık maddeler, ince bağırsaktan kör bağırsağa geçer. Su ve bazı gerekli kimyasal maddeler kalın bağırsağın duvarından kan dolaşımına emilir. Geriye kalan atık, katı dışkıya dönüştürülür ve rektumda saklanır. Rektum dolduğunda, anüs kanalında bulunan kas halkaları gevşer ve dışkı vücuttan dışarı atılır. www. fendosyasi. com 59

www. fendosyasi. com 60

SİNDİRİM SİSTEMİNE YARDIMCI ORGANLAR www. fendosyasi. com 61

www. fendosyasi. com 62

KARACİĞER FONKSİYONLARI Yaklaşık 1, 5 kg ağırlığında olan karaciğer, vücudumuzun en geniş organıdır ve 500 fazla işlevi vardır. Karmaşık bir kimyasal yapım merkezi ve besin deposu görünümündedir. www. fendosyasi. com 63

Bu işlevlerden bir çoğu, besin sindirildikten sonraki işlemleri kapsar. Diğerleri, kırmızı kan hücrelerinin geri kazanılması ve zehirli maddelerin kandan uzaklaştırılması ile ilgilidirler. www. fendosyasi. com 64

KARACİĞER FONKSİYONLARI 1. Kan şeker seviyesinin düzenlenmesi. Seviyenin sabit tutulması. 2. Kanın temizlenmesi, zehirlerin kandan uzaklaştırılması 3. Isı üretimi, ısıyı dengelemesi 4. Safra üretmesi, sindirimi yönetmesi www. fendosyasi. com 65

KARACİĞERİN ANATOMİSİ www. fendosyasi. com 66

www. fendosyasi. com 67

Karaciğer vücudumuzdaki en geniş organdır ve bir çok yapısal işlevi yerine getirir. Akciğerin ve diyaframın altında, alt karında yer alır. Karaciğer iki ana bölümden oluşur: Geniş Sağ Lop ve Küçük Sol Lop www. fendosyasi. com 68

Her lop, küçük loplar denilen ince bölümlerden oluşmuştur. Her iki dakikada bir, vücudumuzdaki bütün kan bu küçük loplardan geçer. Buralardan geçtikçe kanın yapısında bulunan zararlı maddeler temizlenir. www. fendosyasi. com 69

Karaciğer besini direk olarak almaz ancak sindirim olayında önemli bir işlevi vardır. Karaciğer besini parçalamaya yarayan sindirim maddelerini üretir ve salgılar. Ayrıca bağırsaklardan besince zengin kanı alıp, bunu bütün vücutta dolaşmak üzere bırakmadan önce işlemden geçirir ve depolar ( Kalite Kontrol ) www. fendosyasi. com 70

Karaciğer yağların sindirimini kolaylaştıran SAFRA ( ÖD SIVISI ) salgılar. www. fendosyasi. com 71

KARACİĞERİN GÖREVLERİ : 1. Artık zehirli ürün olan amonyağı daha az zehirsiz olan Üre ve Ürik aside dönüştürür. 2. Kan şekerini ayarlar. 3. SAFRA (öd sıvısı ) salgılar. 4. Yıpranan alyuvarları parçalar. www. fendosyasi. com 72

5. Vücut ısısını ayarlamada yardımcıdır. 6. Pıhtılaşmada yardımcı olan protrombin ve fibrinojeni sentezler. 7. Fazla proteinleri, karbonhidrat ve yağlara dönüştürür. 8. A, D, K vitaminlerini, yağları , aminoasitleri, bazı mineralleri depo eder. www. fendosyasi. com 73

www. fendosyasi. com 74

SAFRA KESESİ Safra kesesi, armut şeklinde bir torbadır ve uzunluğu yaklaşık 10 cm’dir. Karaciğerin karşısına yerleşmiştir ve Safra denilen donuk yeşilimsi bir sıvıyı saklar. Safra, karaciğer tarafından üretilir ve sindirimin hızlandırılmasına yardım etmek için ince bağırsağa geçer. www. fendosyasi. com 75

SAFRA KESESİ Karaciğerin ürettiği fazla safra, safra kesesinde saklanır. Besin ince bağırsağa girdiğinde, safra kesesinin kaslı duvarı kasılır ve safra, safra kanalından ince bağırsağa itilir. www. fendosyasi. com 76

SAFRA KESESİ Gövde www. fendosyasi. com 77

www. fendosyasi. com 78

Proteinleri, yağları ve karbonhidratları parçalayacak sıvıyı ( enzimi ) üretir. Bu salgıları kanal ile onikiparmak bağırsağına bırakır. www. fendosyasi. com 79

PANKREAS Pankreas, 1, 5 cm uzunluğunda olan, midenin arkasında bulunan geniş bir bezdir. Pankreas hücrelerinin çoğu enzim denilen sindirim maddeleri üretir. Bunlar pankreas kanalından ince bağırsağa doğru akar ve besini parçalamaya yardımcı olur. www. fendosyasi. com 80

Pankreasta ayrıca glukojen ve insülin adı verilen iki hormon salgılayan hücre vardır. Bu iki hormon, kandaki şeker seviyesini düzenlemede önemli roller alırlar. www. fendosyasi. com 81

PANKREASIN ANATOMİSİ www. fendosyasi. com 82

PANKREASTAKİ ENZİMLER : Nişastaya etki eden , AMİLAZ Yağlara etki eden, LİPAZ Proteinlere etki eden, TİRİPSİNOJEN NOT : Pankreas aynı zamanda kan şekerini de ayarlar. www. fendosyasi. com 83

BESİNLER KANA NASIL GEÇER ? EMİLME ( Absorbsiyon ) İnce bağırsakta, yapıtaşlarına ayrılan besinler, yine ince bağırsakta Tümürler ile emilerek kana ve lenfe geçer. Burada; Glikoz ve aminoasit, kana geçer. Yağ asiti ve gliserol ise Lenfe geçer. www. fendosyasi. com 84

Sindirim sisteminde parçalanamayan yani sindirilemeyen besinler; su, mineral ve vitaminler ince ve kalın bağırsakta emilerek kana geçer. İnce bağırsaktaki kılcal kan damarları besinleri alarak birleştirirler ve topladıkları besinleri Kapı toplar damarıyla karaciğere taşırlar. www. fendosyasi. com 85

Su, mineral ve vitaminlerin çoğunluğu kalın bağırsakta emilerek kana geçer. Sindirim sisteminden kana alınamayan besinler ise kalın bağırsakta dışkıyı oluştururlar ve dışarı atılırlar. www. fendosyasi. com 86

www. fendosyasi. com 87

www. fendosyasi. com 88

SORULAR 1. Sindirim sistemi oluşturan organların isimlerini yazınız. 2. Besinler kana nasıl geçer? Açıklayınız. 3. Sindirim nedir? Tanımlayınız. 4. Tükrükte bulunan ve ağızda nişastanın parçalanmasında görev yapan enzimin ismi nedir? www. fendosyasi. com 89

5. Sindirime yardımcı organların isimlerini yazınız. 6. Proteinler nerede sindirilir? 7. Tümür nedir ? Görevini yazınız. 8. Pankreas hangi besinlerin parçalanmasına yardımcı olur? www. fendosyasi. com 90

9. Pankreastaki enzimlerin isimlerini yazınız 10. Kan şekerini ayarlayan organın ismini yazınız. 11. Karaciğer salgısının ismini yazınız. 12. Karaciğerin görevlerini yazınız. www. fendosyasi. com 91

SAĞLIK Çok tuzlu, çok sıcak, çok ekşi ve çok acı besinler, bağırsak ve karaciğerimiz için zararlıdır. www. fendosyasi. com 92

www. fendosyasi. com 93

www. fendosyasi. com 94

ASALAK Bir canlının vücuduna yerleşerek besinini o canlıdan sağlayan canlılara ASALAK denir. Uyuz böcekleri, mantarlar, bağırsak solucanları asalaktır. www. fendosyasi. com 95

www. fendosyasi. com 96