WSZAWICA PROFILAKTYKA I ZWALCZANIE Magdalena Kubasiewicz Oddzia Promocji
WSZAWICA – PROFILAKTYKA I ZWALCZANIE Magdalena Kubasiewicz Oddział Promocji Zdrowia i Oświaty Zdrowotnej WSSE w Gorzowie Wlkp.
WSZY Anoplura n Typ stawonogi – gromada owady. n Pasożyty ssaków. (są specyficzne gatunkowo) n Pokarm: krew żywiciela.
WSZY wywołują chorobę zwaną wszawicą. Od 1 stycznia 2009 r. , tj. z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. 2008 Nr 234, poz. 1570 ze zm. ), wszawica nie jest zaliczana do chorób zakaźnych. (jednak pozostaje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zdarzeń Medycznych ICD -10: B 85. 0 – B 85. 4) A co za tym idzie… w razie jej rozpoznania, nie istnieje obowiązek zgłoszenia tego faktu właściwemu ze względu na miejsce zachorowania państwowemu inspektorowi sanitarnemu, a w związku z tym, brak jest możliwości wydania decyzji administracyjnej nakazującej podejrzanemu o wszawicę wstrzymanie się od uczęszczania do szkoły.
Człowieka mogą zaatakować trzy gatunki wszy: wesz odzieżowa wesz łonowa
Człowieka mogą zaatakować trzy gatunki wszy: wesz głowowa
Największy problem sprawiają wszy bytujące na owłosionej skórze głowy, czyli wszy głowowe. Problem wszawicy dotyczy wszystkich stref klimatycznych i populacji ludzkich, bez względu na ich status społeczny.
Cykl życiowy wszy ludzkiej
Cykl życiowy wszy ludzkiej Samica w ciągu miesiąca składa od 100 do 300 jaj, w rytmie od 8 do 10 dziennie (tzw. gnidy, widoczne przy nasadzie włosów). Młode osobniki wykluwają się z jaj po ok. 3 tygodniach. Wesz przybiera kolor szary lub brązowy w zależności od koloru włosów „gospodarza” (tzw. mimetyzacja), pasożyty są jednak widoczne gołym okiem. Pełen rozwój trwa ok. 3 – 4 tygodni (12 -28 dni) Każde stadium pobiera krew.
Nimfa – 5 dni po wylęgu Wesz 12 -to dniowa Gnida
Osobniki dorosłe
Jak wygląda wszawica głowowa n Dorosłe osobniki wszy głowowej mają n n średnio od 2 do 3, 5 mm wielkości i mają 6 nóg. Dorosła samica jest długości 2, 4 - 4. 7 mm, samiec jest mniejszy i mierzy 2 3 mm. Porusza się przy pomocy trzech par silnych nóg zakończonych pojedynczym pazurem. Dorosłe wszy i nimfy mogą być słabo widoczne - bytują za uszami, na ciemieniu i potylicy (z włosów wypadają tylko osobniki martwe). Gnidy przyklejone blisko nasady włosów.
Występowanie n Ułatwione przenoszenie - zbiorowiska ludzkie (przedszkola, szkoły, internaty, koszary, domy pomocy społecznej) n Sprzyjają: - złe warunki higieniczne - stłoczenie - klimat zimny i umiarkowany (czapki, ciężka odzież)
Występowanie n Najczęściej zarażają się dzieci w wieku 3 -12 lat („kontaktowe” zabawy, nie w pełni wyrobione nawyki higieniczne) n Wszawica środowiskowa (przewlekła) w Polsce dotyczy od 0, 6% do 2, 0% dzieci w wieku szkolnym (wg. „Choroby pasożytnicze” A. Buczek, Lublin 2003 r. )
Drogi przenoszenia n Kontakt bezpośredni - wesz głowowa potrafi jedynie pełzać, dlatego też zarazić się nią można tylko przez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub n wspólne przedmioty : - szczotki, spinki, grzebienie etc. , - ubrania, nakrycia głowy, - pluszowe zabawki, - pościel, materace
Objawy: Najbardziej charakterystycznym objawem wszawicy jest świąd. Gdy nasze dziecko nieustannie drapie się po głowie, należy niezwłocznie skontrolować skórę głowy i włosy dziecka. Gnidy (jaja wszy) występują zwykle u nasady włosów, mają biały kolor i przypominają łupież (w przeciwieństwie do łupieżu nie da się ich łatwo usunąć). Wszy występują najczęściej za uszami i z tyłu głowy tuż nad karkiem. Dorosłe osobniki widoczne są gołym okiem. Ponieważ odnóży nie widać, wyglądają jak „ziarenka sezamu”.
Rzadkie objawy wszawicy głowowej n Swędzące grudki zapalne w miejscach ukłuć (tzw. przeczosy) samo ukłucie nie jest bolesne n Ropne nadkażenia bakteryjne, blizny długo trwającej infestacji n Rzadko: przypadki astmy oskrzelowej na tle alergicznym (alergenem są odchody wszy) n Włosy zlepione ropno-surowiczą wydzieliną tzw. „kołtun” przy
Powikłania wszawicy n Choroby zakaźne przenoszone przez wesz ludzką (jako wektor główne znaczenie ma wesz odzieżowa) - Dur plamisty (Rickettsia prowazekii) - Gorączka okopowa (Rickettsia quintana) - Dur powrotny (Borelia recurrentis) n Obecnie w Europie choroby te występują bardzo rzadko n Mogą stanowić istotny problem na terenach klęsk żywiołowych i dotkniętych wojną
Jak rozpoznać wszawicę głowy: n Skóra głowy pokryta grudkami n Swędzenie, zaczerwienienie skóry głowy, szczególnie przy linii włosów i za uszami -może nie być silne we wczesnym okresie choroby n Widoczne są gnidy: -małe, owalne, szarobiałe -przyklejone do włosa blisko nasady -nie dają się wytrząsnąć, oddzielić palcami n Mogą występować przeczosy (=ranki w wyniku drapania)
Jak zobaczyć gnidy: - obejrzeć włosy pod lupą, przy dobrym świetle, rozczesując tak, żeby odsłonić skórę głowy - gnidy nie dają się wyczesać bez rozpuszczenia „cementu”, którym są przyklejone do włosa - martwe dorosłe osobniki można wyczesać na jasną tkaninę gęstym grzebieniem
Leczenie wszawicy – ogólne zasady n Należy zdiagnozować i leczyć wszystkie zarażone osoby z kontaktu (rodzina pacjenta) n Preparaty lecznicze niszczą tylko dojrzałe owady, n zatem należy też stosować środki mechanicznie usuwające gnidy n oraz w odpowiednim czasie powtórzyć kurację zwalczającą formy dorosłe
Leczenie farmakologiczne n Preparaty do stosowania miejscowego (żele, lotiony, szampony, kremy) n W Polsce dostępne bez recepty n Substancje czynne: - Permetryna mniej toksyczna – lepsza do stosowania u dzieci - Lindan
Leczenie farmakologiczne – preparaty ziołowe n Nalewka z ziela bertramu (tinctura pyrethri) n Delacet (nalewka z ziela ostróżeczki i kwas octowy) n W obu toksyczne alkaloidy i wysokie stężenie etanolu – mają działanie drażniące, nie zalecane do stosowania u młodszych dzieci
Zasady warunkujące skuteczne wyleczenie Należy: n ściśle trzymać się zaleceń z ulotki dołączonej do zakupionego preparatu, n sprawdzić czy zakupiony specyfik jest bezpieczny dla dzieci n zapytać farmaceutę, czy produkt nie powoduje alergii i nie drażni skóry głowy n zastosować odpowiedni preparat, który pomoże skutecznie a zarazem bezpiecznie wyeliminować chorobę, n pamiętać, że każde leczenie trzeba powtórzyć po 7 -8 dniach, aby mieć pewność, że nie nastąpi nawrót wszawicy, n gnidy nie giną po zastosowaniu środków chemicznych dlatego należy je usuwać mechanicznie, sczesując gęstym grzebieniem.
Usuwanie gnid n wypłukać włosy roztworem ciepłej wody z octem (łyżka stołowa octu na 500 ml wody) n wyczesać gnidy gęstym grzebieniem n grzebień starannie oczyścić
Zapobieganie ponownemu zakażeniu n Profilaktyczna kontrola włosów dzieci powinna stałć się nawykiem rodziców, zwłaszcza, jeżeli w szkole lub przedszkolu panuje wszawica. Istnieje duże prawdopodobieństwo zarażenia! n Domownicy nie powinni korzystać wspólnie z rzeczy osobistego użytku, takich jak: grzebień lub szczotka, gumki do włosów, ręczniki, czapki, szaliki i inne ubrania. n Należy unikać bezpośredniego kontaktu głowami (włosami) z innymi ludźmi. Zasada ta dotyczy przede wszystkim dzieci. Nie ma skutecznych metod zapobiegających zakażeniu się wszawicą. n Systematycznie sprawdzać włosy dziecka (rodzice, ewentualnie za ich zgodą pielęgniarka/higienistka szkolna) n Dopilnować, żeby dziecko nie pożyczało czapek, spinek, grzebieni, szczotek n Długie włosy dziecka powinny być upinane lub zaplatane n NIE NALEŻY STOSOWAĆ PROFILAKTYCZNIE LEKÓW PRZECIW WSZAWICY (toksyczność, powstawanie oporności)
Czego nie należy robić n NIE należy golić głowy chorego n NIE wolno stosować u ludzi preparatów przeciw wszawicy przeznaczonych dla zwierząt (niebezpieczne dla ludzi stężenia substancji czynnej) n NIE wolno piętnować dziecka z wszawicą i jego rodziny – wszawica może wystąpić także pomimo dobrego poziomu higieny osobistej
Warto wiedzieć n Wesz głowowa nie potrafi przeżyć bez swojego żywiciela - człowieka, dlatego też odkażanie domu lub mieszkania nie jest konieczne. n Wesz głowowa nie bytuje na zwierzętach domowych (pies, kot), dlatego nie musisz przeglądać sierści zwierząt w obawie, że mogą być przyczyną zakażenia. n Wszy nie skaczą i nie pływają i dlatego do zakażenia może dojść jedynie przez bezpośredni kontakt głowy z głową. n Problem dotyczy w równym stopniu chłopców i dziewczynek. Wiadomo, jednak, że dzieci z dłuższymi włosami łatwiej mogą zostać zainfekowane. n Należy sprawdzać głowę dziecka raz na tydzień oraz po każdym powrocie dziecka z wakacji lub wycieczek szkolnych.
Sprawowanie opieki zdrowotnej nad dzieckiem w placówce zapewnia: n Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 z póź. zmianami), n Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2008 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. nr 139, poz. 1133), n „Standardy w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami sprawowanej przez pielęgniarkę lub higienistkę i lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (Instytut Matki i Dziecka Zakład Higieny Szkolnej – 2004 r. )
Zadania placówki nauczania i wychowania stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące profilaktyki i zwalczania wszawicy n przekazanie informacji wszystkim rodzicom o konieczności systematycznego sprawdzania czystości skóry głowy i włosów dziecka, n w przypadku podejrzenia występowania wszawicy wśród dzieci, dyrektor przedszkola może zarządzić przeprowadzenie kontroli czystości wśród dzieci, których rodzice wyrazili zgodę na objęcie ich profilaktyczną opieką zdrowotną, n nauczycielka informuje dyrektora przedszkola o skali zjawiska w grupie, natomiast rodzicom przekazuje informacje o stanie czystości włosów i skóry głowy ich dzieci oraz informacje dotyczące przeprowadzenia koniecznych zabiegów higienicznych, n w miarę potrzeby dyrektor przedszkola może zorganizować działania edukacyjne dotyczące ww. problematyki skierowane do dzieci oraz ich rodziców i opiekunów
Zadania placówki nauczania i wychowania stanowisko Głównego Inspektora Sanitarnego dotyczące profilaktyki i zwalczania wszawicy n w przypadku występowania trudności w rozwiązywaniu problemu np. w rodzinach o niskim statusie socjoekonomicznym należy podjąć współpracę z władzami samorządowymi (pomocą społeczną), w celu udzielenia wsparcia tym rodzinom. W razie potrzeby, w trudnych sytuacjach (duży zasięg występowania wszawicy, przewlekle jej występowanie, trudne do rozwiązania przypadki), dyrektor przedszkola może zwrócić się o wsparcie do właściwej terenowo powiatowej stacji sanitarno – epidemiologicznej.
Stanowisko Zakładu Medycyny Szkolnej Instytutu Matki i Dziecka n nie wolno publicznie (w obecności osób trzecich) n n n sprawdzać czystości dzieci, decyzję o sprawdzeniu czystości skóry i włosów u dzieci w warunkach indywidualnego badania, podejmuje nauczycielka grupy, nauczycielka podejmuje taką decyzję na prośbę rodziców lub w wyniku zarządzenia dyrektora – np. z powodu nawracającej wszawicy w danej grupie, o wynikach przeglądu informuje rodziców dzieci, dyrektor przedszkola nie ma prawa do informacji o stanie czystości danego dziecka, nauczycielka ma prawo podać dyrektorowi informacje o skali problemu w swojej grupie
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
- Slides: 34