Wstp do prawoznawstwa mgr Rafa Chybiski Wykadnia prawa
Wstęp do prawoznawstwa mgr Rafał Chybiński
Wykładnia prawa • W znaczeniu pragmatycznym - ogół czynności określonego podmiotu zmierzających do ustalenia znaczenia tekstu prawnego. • W znaczeniu apragmatycznym -to rezultat (wynik) wykładni w znaczeniu pragmatycznym, czyli uzyskane w wyniku czynności interpretacyjnych znaczenie tekstu prawnego.
Koncepcje wykładni • Klaryfikacyjna koncepcja wykładni, • Derywacyjna koncepcja wykładni, • Prawnicza wersja koncepcji interpretacji humanistycznej.
Klaryfikacyjna koncepcja • Clara non sunt interpretanda - to, co jest jasne, nie podlega interpretacji. • Interpretatio cessat in claris - Wykładnia kończy się z uzyskaniem jasności. • Wykładnia ma miejsce jedynie w sytuacji niejasności tekstu prawnego. • izomorfia - bezrefleksyjne, bezpośrednie rozumienie tekstu. • Według tej koncepcji prawo jest zespołem obiektywnych norm wyrażonych w tekście.
• Ogólna - wykładnia to nic innego jak rozumienie przepisu prawnego tzn. przypisanie znaczenia wyrażeniom użytym w tekście prawnym (odrzuca izomorfię. ) - to co dla jednego będzie oczywiste, nie musi być takie dla innej osoby. • Szczególna - polega na rozróżnieniu normy prawnej od przepisu. Wykładnia polega na przypisywaniu znaczenia przepisom w postaci odkodowanych norm prawnych. - izomorfia także traci tutaj sens.
Prawnicza wersja koncepcji interpretacji humanistycznej. • Przy interpretacji tekstu prawnego zakłada się z góry racjonalność autora treści. Przejawia się to w korygowaniu jego ewentualnych błędów semantycznych czy gramatycznych.
Wykładnia autentyczna • Wykładnia dokonywana przez prawodawcę. Najczęściej w formie definicji legalnych bądź poprzez wydanie odpowiedniego załącznika do aktu normatywnego.
Wykładnia legalna • Wykładnia dokonywana przez organ uprawniony przez prawodawcę. Obecnie żaden w Polsce organ nie ma do tego uprawnienia.
Wykładnia operatywna • Wykładnia dokonywana przez organy stosujące prawo. Jest to wykładnia konkretna i najczęściej jej moc wiążąca ogranicza się do organu, który jej dokonuje i podmiotów, wobec których prawo jest w danym przypadku stosowane.
Wykładnia doktrynalna • Wykładnia dokonywana przez przedstawicieli doktryny. Jest pozbawiona mocy prawnej, choć oddziałuje na praktykę stosowania prawa.
• Wykładnia, której kryterium podziału będzie charakter czynności dokonywanych w ramach wykładni.
Wykładnia językowa • Polega na ustaleniu znaczenia (faza semantyczna) terminów użytych w tekście prawnym i powiązań między elementami tekstu (faza gramatyczna). • Wykładni będziemy dokonywać z powodu niejasności w przepisie (brak precyzji, wieloznaczność terminu czy celowe umożliwienie doprecyzowania znaczenia tekstu. ).
Dyrektywy wykładni językowej: • Nakaz przestrzegania definicji legalnych - Jeżeli ustawodawca wybrał określone rozumienie danego pojęcia, to należy je respektować. • Domniemanie języka prawnego - Używa się znaczenia ustalonego w języku prawnym. Wybiera się tę dyrektywę przed językiem potocznym. • Domniemanie języka specjalnego - wiąże się ze sferą wiedzy specjalnej. • Domniemanie języka potocznego - domniemywa się potoczne rozumienie terminów użytych w tekście prawnym.
Dyrektywy wykładni językowej • Zakaz wykładni homonimicznej - Nie wolno tym samym terminom nadawać różnych znaczeń. • Zakaz wykładni synonimicznej - Nie wolno różnym terminom nadawać tych samych znaczeń. • Założenie racjonalności ustawodawcy - Nie wolno interpretować tekstu w taki sposób, by pewne fragmenty okazały się zbędne albo jeśli ustawodawca nie wprowadził żadnych rozróżnień, to nie wolno takich rozróżnień wprowadzać interpretatorowi.
Wykładnia systemowa • W tego rodzaju wykładni ustalamy znaczenie tekstu prawnego odwołując się do kontekstu relacji z innymi normami.
Dyrektywy wykładni systemowej • argumentum a rubrica - Przy interpretacji tekstu prawnego należy brać pod uwagę jego położenie w systematyce zewnętrznej (gałąź prawa) i wewnętrznej (położenie przepisu w danej gałęzi). • Przy interpretacji należy brać pod uwagę relacje pionowe norm prawnych (normy wyższego/niższego rzędu) i relacje poziome (normy tego samego rzędu, w ramach tej samej gałęzi).
Wykładnia funkcjonalna • Wykładnia, która polega na ustalaniu znaczenia przepisu poprzez badanie jego funkcji , celów oraz wartości.
Porucznik B. zawodowy oficer został zatrzymany na terenie jednostki wojskowej z torbą, w której pobrzękiwały butelki z wysokoprocentowym alkoholem. Dowódca jednostki wytoczył porucznikowi B. postępowanie dyscyplinarne powołując się na przepis karny, który pod sankcją dyscyplinarną zakazuje „na terenie jednostki wojskowej spożywania alkoholu oraz posiadania narkotyków i substancji o podobnym działaniu”. Porucznik B. twierdził, że zarzut jest bezzasadny, bo przecież alkoholu nie spożywał. Dowódca przyznał ten fakt, lecz stwierdził, że alkohol jest substancją „o podobnym działaniu” do narkotyków, stąd jego posiadanie też jest zakazane. W postępowaniu właściwym porucznik B. został uniewinniony. Polecenie: Powołano się w tym zakresie dyrektywę wykładni językowej. Jaka to była dyrektywa? Opisz pokrótce jej możliwe zastosowanie w tej sprawie.
Przepis art. 417 k. c. stanowi, iż „Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. ” Przez długie lata na mocy wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy przyjmowano, iż z uwagi na fakt, że art. 417 znajduje się w tytule VI kodeksu cywilnego określającym odpowiedzialność za czyny niedozwolone, a naczelna zasada tego typu odpowiedzialności wyrażona jest w art. 415 (Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. ) odpowiedzialność za funkcjonariusza może dotyczyć szkody wyrządzonej wyłącznie z jego winy. Trybunał konstytucyjny uznał, iż takie rozumienie jest niedopuszczalne na gruncie wykładni językowej, która jest wystarczająca do ustalenia znaczenia tego przepisu. Polecenie: Na jakie dyrektywy wykładni (i na jaki rodzaj wykładni) powoływał się Sąd Najwyższy uzależniając odpowiedzialność za funkcjonariusza od jego winy.
NSA w wyroku z 14 stycznia 1982 r. (ISA 2587/81, ONSA 1982/1/7) rozpoznawał skargę Nowej uty, która wnosiła, że opłaty za korzystanie ze środowiska związanych z emitowaniem do atmosfery pyłów odnoszą się wyłącznie do pyłów zawieszonych (tj. pyłów, które unoszą się w powietrzu), a nie do wszystkich pyłów – jak to podnosił Minister Administracji, Gospodarki Terenowej I Ochrony Środowiska. Nowa Huta uzasadniając przedstawione stanowisko powoływała się na rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 września 1980 r. w sprawie opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 24, poz. 93), w którym użyto pojęcia pył zawieszony. NSA uznał w wyroku, że Nowa Huta powinna płacić za wszystkie pyły, a nie tylko za pyły zawieszone, ponieważ wszystkie one są szkodliwe dla środowiska. Polecenie: Na jaki rodzaj wykładni powołał się Sąd w rozpatrywanej sprawie – krótko omów ten rodzaj.
- Slides: 20