WSPARCIE DZIECI POWRACAJCYCH Z ZAGRANICY W POLSKIM SYSTEMIE

WSPARCIE DZIECI POWRACAJĄCYCH Z ZAGRANICY W POLSKIM SYSTEMIE OŚWIATY Warszawa, czerwiec 2016 r.

Uczniowie za granicą Szkoły w systemach edukacji krajów zamieszkania Polonii i Polaków (ok. 57 tys. uczniów): • z polskim językiem nauczania, np. na Litwie, Białorusi, Ukrainie, w Czechach, • z lekcjami języka polskiego jako ojczystego, np. w Szwecji, w Niemczech, na Ukrainie, Białorusi, w Rumunii, Mołdawii; • z zajęciami języka polskiego jako obcego, np. w Niemczech, Rosji, Ukrainie. Szkoły organizacji Polaków (ponad 78 tys. uczniów): • prowadzone przez organizacje zrzeszające szkoły i nauczycieli lub stowarzyszenia rodziców, np. USA, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Białorusi, • przy parafiach, np. w Niemczech, we Francji. Szkoły Europejskie • w 14 szkołach dla pracowników instytucji europejskich uczy się ponad 500 polskich uczniów. Ze względu na dużą liczbę polskich uczniów w szkołach Bruksela I i Luksemburg I funkcjonują sekcje polskie 2

Uczniowie za granicą Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania założył i prowadzi: • 66 szkolnych punktów konsultacyjnych przy polskich placówkach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych, w których uzupełniający program nauczania w zakresie języka polskiego i wiedzy o Polsce realizuje blisko 16 tys. uczniów, • Zespół Szkół przy Ambasadzie RP w Atenach, w którym ramowy program nauczania realizuje 256 uczniów, zaś program uzupełniający 487 uczniów. Uczniowie polscy za granicą mogą także uczestniczyć w nauczaniu na odległość prowadzonym przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą – ramowy program nauczania realizuje obecnie 209 uczniów, zaś program uzupełniający 427 uczniów. 3

Liczba uczniów będących obywatelami polskimi, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, korzystających z dodatkowych bezpłatnych zajęć (źródło: SIO) Rok szkolny język polski 2012/2013 280 zajęcia wyrównawcze 196 2013/2014 380 227 2014/2015 438 305 2015/2016 807 479 4

l 1. 2. 3. 4. 5. Podstawy prawne Przyjmowanie do szkół Uznawanie świadectw zagranicznych Formy wsparcia i ułatwienia Dostępne materiały 5

l Podstawy prawne • Ustawa o systemie oświaty art. 22 - Minister Edukacji Narodowej określa m. in. : - organizację kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą; - warunki i sposób wspomagania wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw lub nauczanych w innych formach przez organizacje społeczne zarejestrowane za granicą, uwzględniając w szczególności przekazywanie niezbędnych podręczników i pomocy dydaktycznych służących temu nauczaniu. 6

l Podstawy prawne art. 94 a ust. 4 b i 4 c • prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego • prawo do dodatkowych zajęć wyrównawczych - nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek osób niebędących obywatelami polskimi oraz obywateli polskich, którzy pobierali naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw, a także organizacji dodatkowej nauki języka polskiego, dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. z 2015 poz. 1202) 7

Przyjmowanie do szkół • na warunkach i w trybie postępowania rekrutacyjnego dotyczących obywateli polskich – do publicznych przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek artystycznych, na zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia w publicznej placówce oświatowowychowawczej, burs, internatów, na kwalifikacyjne kursy zawodowe, kształcenie ustawiczne w formach pozaszkolnych • z urzędu – do szkół podstawowych i gimnazjów, którym ustalono obwód 8

W przypadku szkół • pozaobwodowych podstawowych • pozaobwodowych gimnazjalnych • ponadgimnazjalnych • sportowych • artystycznych – uczniowie są kwalifikowani do odpowiedniej klasy oraz przyjmowani do szkół na wolne miejsca, po spełnieniu warunków określonych w rozporządzeniu dla poszczególnych typów szkół, tj. np. posiadania zaświadczenia lekarskiego, pisemnej zgody rodziców, wyników: prób sprawności fizycznej, sprawdzianu predyspozycji językowych, kompetencji językowych, uzdolnień kierunkowych, badania przydatności 9

Uznawanie świadectw zagranicznych 31 marca 2015 r. weszły w życie nowe przepisy regulujące zasady i tryb postępowania w celu uznania wykształcenia uzyskanego za granicą: • art. 93 -93 h ustawy o systemie oświaty • rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 marca 2015 r. w sprawie postępowania w celu uznania świadectwa lub innego dokumentu albo potwierdzenia wykształcenia lub uprawnień do kontynuacji nauki uzyskanych w zagranicznym systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. , poz. 447) Nie prowadzi się postępowania w celu uznania świadectw w odniesieniu do zagranicznych świadectw. 10

Uznawanie świadectw zagranicznych wyjątek - szkoły policealne Warunkiem przyjęcia do szkoły policealnej jest posiadanie wykształcenia średniego - dlatego może być konieczne przeprowadzenie postępowania przez kuratora oświaty 11

Uznawanie świadectw zagranicznych Nie wymagają potwierdzenia przez kuratora oświaty i uprawniają także do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w Polsce: • świadectwa maturalne, wydane w państwie członkowskim UE, EOG i OECD, które uprawniają do podjęcia studiów wyższych • dyplomy IB (International Baccalaureate), wydane przez organizację International Baccalaureate Organization w Genewie • dyplomy EB (European Baccalaureate) wydane przez Szkoły Europejskie, zgodnie z Konwencją o Statucie Szkół Europejskich • świadectwa maturalne objęte umowami międzynarodowymi. 12

Uznawanie świadectw zagranicznych Inne dokumenty niż wymienione lub objęte umowami międzynarodowymi mogą być uznane po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego przez kuratora oświaty. Kurator oświaty może przeprowadzić postępowanie w celu potwierdzenia wykształcenia średniego w przypadku, gdy skompletowanie dokumentacji napotyka na trudne do usunięcia przeszkody – dotyczy wyłącznie uchodźców lub osób poszkodowanych w wyniku konfliktów zbrojnych, klęsk żywiołowych lub innych kryzysów humanitarnych, spowodowanych przez naturę lub człowieka. 13

Formy wsparcia i ułatwienia w trakcie pobytu za granicą: • nauczanie dzieci i młodzieży języka polskiego, historii i kultury w języku polskim po powrocie do Polski: • • • dodatkowe godziny języka polskiego dodatkowe godziny zajęć wyrównawczych pomoc psychologiczno-pedagogiczna 14

w trakcie pobytu za granicą Dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą mogą spełniać obowiązek szkolny i obowiązek nauki przez: • uczęszczanie do szkoły działającej w systemie oświaty innego kraju; • uczęszczanie do szkoły europejskiej działającej na podstawie Konwencji o Statucie Szkół Europejskich; • spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą na podstawie art. 16 ust. 8 -14 ustawy; • uczestniczenie w kształceniu na odległość, prowadzonym przez szkoły im. Komisji Edukacji Narodowej w Ośrodku Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą w Warszawie, obejmującym realizację ramowego planu nauczania. Dla uczniów spełniających lokalny obowiązek szkolny przewidziano uzupełniający plan nauczania z zakresu języka polskiego i wiedzy o Polsce. Dla uczniów, którzy z uzasadnionych względów nie są w stanie realizować obowiązku szkolnego przewidziano ramowy plan nauczania. Poza systemem oświaty – szkoły społeczne (podręczniki i pomoce dydaktyczne służące nauczaniu języka polskiego lub innych przedmiotów nauczanych w języku polskim) 15

ORPEG • Projekt „Otwarta szkoła – system wsparcia uczniów migrujących” to multimedialna platforma, która zapewnia kompleksową opiekę edukacyjną w zakresie nauki języka polskiego i wiedzy o Polsce ucznia przebywającego za granicą oraz materiały na temat polskiego prawa oświatowego, • instrukcje ułatwiające wybór nowej szkoły w Polsce, • informacje o różnych aspektach związanych z powrotem do polskiej szkoły, • testy diagnozujące poziom znajomości języka polskiego przez ucznia, informacje na temat egzaminów z języka polskiego. Multimedialna platforma umożliwia bezpośredni kontakt z doradcami ORPEG, merytorycznie przygotowanymi i gotowymi do udzielenia wszelkich istotnych informacji przy podejmowaniu decyzji o powrocie, wyborze szkoły, przyjęciu, a następnie właściwej organizacji procesu integracji w środowisku szkolnym. 16

ORPEG - http: //powroty. otwartaszkola. pl/ • Przewodnik po polskiej szkole – Wracam do Polski - publikacja Ośrodka Rozwoju Polskiej Edukacji za Granica zrealizowana w ramach projektu Otwarta Szkoła – System Wsparcia Uczniów Migrujących • Poradnik w pigułce dla powracających autorstwa prof. Haliny Grzymała. Moszczyńskiej i Anny Jurek dla rodziców powracających z dziećmi do Polski • „lista zadań” dla rodziców/ opiekunów oraz szkoły i nauczyciela prowadzącego • w roku 2016 odbyły się cztery webinaria skierowane do: - pracujących za granicą nauczycieli i pedagogów; - rodzin przyjeżdżających do kraju; - do nauczycieli w Polsce oraz pracowników polskich poradni psychologiczno-pedagogicznych. 17

ZASOBY INTERNETOWE NA PORTALU WŁĄCZ POLSKĘ Podręcznik modułowy 18

Po powrocie do Polski - dodatkowe godziny języka polskiego • minimum 2 godziny tygodniowo indywidualnie lub w grupach przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy Zwiększona subwencja oświatowa - kwota bazowa na jednego ucznia (służąca do obliczania wysokości dotacji dla poszczególnych samorządów) jest wyższa o 150%. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 grudnia 2015 r. w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2016 19

Po powrocie do Polski - dodatkowe godziny zajęć wyrównawczych na wniosek nauczyciela prowadzącego zajęcia edukacyjne z danego przedmiotu – indywidualnie lub w grupach 1 godz. tygodniowo przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy (dodatkowe godziny języka polskiego i zajęć wyrównawczych – max. 5 godz. tygodniowo) 20

Po powrocie do Polski - ułatwienia dla uczniów, którzy przystępują do egzaminów zewnętrznych art. 44 zzr ust. 6 Uczeń korzystający w roku szkolnym, w którym przystępuje do egzaminu gimnazjalnego lub egzaminu maturalnego, z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub sytuację kryzysową lub traumatyczną, może przystąpić do egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego w warunkach dostosowanych do jego potrzeb edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych - na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej. 21

Po powrocie do Polski - pomoc psychologiczno-pedagogiczna Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana uczniowi w przedszkolu, szkole i placówce polega na: • rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz • rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych ucznia, • wynikających w szczególności m. in. z trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska edukacyjnego, w tym związanych z wcześniejszym kształceniem za granicą, a także z trudności komunikacyjne wynikających ze słabej znajomości języka polskiego. • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 kwietnia 2013 r. w sprawie udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. poz. 532) 22

Wsparcie dla organów prowadzących szkoły, dyrektorów, nauczycieli i pedagogów i psychologów - Ośrodek Rozwoju Edukacji Poradnik dla nauczycieli i specjalistów pokazujący specyfikę pracy z dzieckiem wielojęzycznym jako uczniem ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w polskim systemie edukacji 23

Publikacja dla pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznych dotycząca diagnozy uczniów z różnych kultur, których znajomość języka polskiego jest niewystarczająca do sprawnego porozumiewania się 24

Dostępne materiały i informacje www. men. gov. pl www. orpeg. pl http: //powroty. otwartaszkola. pl/ http: //wlaczpolske. pl/ www. ore. edu. pl Dziękuję za uwagę 25