WPYW DIETY NA DZIAANIE LEKW Marlena Broncel Klinika

WPŁYW DIETY NA DZIAŁANIE LEKÓW Marlena Broncel Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej Uniwersytet Medyczny w Łodzi

EKSPLOZJ A LEKÓW PATOLO GIA POLEKO WA Orzechowska-Juzwenko K. Wrocław 2006

Czego boi się pacjent?

Przyczyny niepowodzeń farmakoterapii 1. zły compliance 2. inercja lekarska 3. właściwości substancji leczniczej i pomocniczych 4. interakcje lekowe (polifarmakoterapia, polipragmazja) 5. interakcje leków z pokarmem 6. cechy osobnicze chorego: wiek, płeć, genotyp, współistniejące choroby szczególnie wątroby, nerek

WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOKINETYCZNE uwalnianiewchłanianiedystrybucjabiotransformacjawydalanie- LIBERATION ABSORPTION DISTRIBUTION METABOLISM EXCRETION ELIMINACJA LEKU jest sumą dwóch procesów: metabolizmu i wydalania

Ograniczenie lub opóźnienie wchłaniania leku przez pożywienie - mechanizmy �Zmiana p. H �Adsorpcja leku �Kompleksowanie leku �Wytrącanie leku

Zmiana p. H treści pokarmowej �Pożywienie zawierające mięso, ryby, jaja i sery, mąka, kasza, pieczywo, pierwiastki: chlor, siarka, fosfor powoduje zakwaszenie treści żołądkowo-jelitowej, zwiększając wchłanianie leków o charakterze kwaśnym kwas acetylosalicylowy, ampicylina, streptomycyna, barbiturany, atropina, warfaryna, fenytoina,

Zmiana p. H treści pokarmowej �Dieta jarska alkalizuje treść żołądkowojelitową, ułatwiając wchłanianie leków zasadowych, a utrudniając wchłanianie leków kwaśnych. (mleko, twaróg, warzywa, owoce, wapń, potas, sód, żelazo) amfetamina, morfina, petydyna, kodeina, efedryna, propranolol, imipramina, amitryptylina, teofilina, erytromycyna

ZMNIEJSZONE WCHŁANIANIE LEKI POKARM Mechanizm -TLD (amitryptylina, imipramina) -naparstnica błonnik pokarmowy (otręby, płatki owsiane) adsorpcja Antybiotyki -erytromycyna -benzylopenicylina sok pomarańczowy, kwas cytrynowy adsorpcja paracetamol pektyny w owocachporzeczki, agrest adsorpcja Antybiotyki -tetracyklina -fluorochinolony Antagoniści wapnia felodypina wapń (mleko, produkty mleczne) Jony żelaza (zielona sałata, szpinak, buraki) kompleksowanie Leki p-padaczkowe -fenytoina skrobia kukurydziana, kazeina, olej kokosowy kompleksowanie preparaty żelaza neuroleptyki -fenotiazyna, haloperidol, herbata- taniny wytrącanie

ZWIĘKSZONE WCHŁANIANIE pokarm bogatotłuszczowy LEK SKUTEK Leki p-grzybicze: gryzeofulwina bóle głowy, kaszel, zmiany skórne Leki p-pasożytnicze: (albendazol, mebendazol) TLD suchość śluzówek, bezsenność zaburzenia świadomości i snu, napady drgawek, spadek RR Preparaty teofiliny tachykardia, hipotonia, zaburzenia rytmu serca nadciśnienie, bradykardia, bloki przedsionkowokomorowe Lipofilne beta-adrenolityki (propranolol, metoprolol, atenolol)

Wpływ leków na wchłanianie składników odżywczych LEKI SKŁADNIKI POKARMOWE ↓ kwasu foliowego, witamin ADEK, B 12, wapń, żelazo, cynk żywice jonowymienne pankreatyna sulfasalazyna inhibitory pompy ↓ B 12, Fe protonowej bisfosfoniany antacida ↓ fosforany

Leki alkilujące a sok pomarańczowy Leki alkilujące zawierające sole glinu (Alusal, Gealcid, Maalox) nie wolno popijać sokiem pomarańczowym aniania 10⇧nawet glinu krotnie) neurotoksyczne działanie OUN

METABOLIZM

WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU 450 I ICH FUNKCJE IZOENZYM FUNKCJE CYP 3 A 4 Odpowiada za większość istotnych klinicznie interakcji związanych z P-450 Flawonoidy i furanokumaryny soku grejpfrutowego i grejpfruta (kampferol, naringenina, kwercetyna, 6, 7 dihydroksybergamottyna) hamują aktywność tego izoenzymu

SOK GREJPFRUTOWY A LEKI LEK SKUTEK leki p-histaminowe ebastyna, loratydyna częstoskurcz polimorficzny statyny-lowastatyna, simwastatyna, atorwastatyna miopatia, biegunka, świąd skóry, zaburzenia ostrości widzenia blokery kanału wapniowego: nifedypina, felodypina, nitrendypina, werapamil, nimodypina hipotonia ortostatyczna, bradykardia, bóle głowy benzodwuazepiny: midazolam, triazolam, metadon, buspiron depresja oddechowa, krążeniowa cyklosporyna ↑ RR z drgawkami, miopatia, drżenie kończyn sankwinawir bóle głowy, osłabienie

Owoce cytrusowe zawierające flawonoidy i furanokumaryny �Pomelo �Sweetie �Pomarańcza �Limetka (słodka i gorzka) (kwaśna) Acta Pharmacol. 2004

WYBRANE IZOENZYMY CYTOCHROMU P 450 I ICH FUNKCJE IZOENZ YM CYP 1 A 2 WŁAŚCIWOŚCI Łatwo podlega indukcji, zwłaszcza pod wpływem węglowodorów (zawartych w dymie tytoniowym lub pieczonym na węglu drzewnym mięsie). Heterocykliczne aminy powstające w czasie smażenia lub grilowania mięsa pobudzają enzymy mikrosomalne.

Wpływ żywności na przyspieszenie metabolizmu leku Smażone mięso (heterocykliczne aminy) Preparaty teofiliny (Eufilina) Metabolizm Pobudzenie enzymów mikrosomalnych w wątrobie Przyspieszenie metabolizowania i wydalanie leku Zmniejszenie stężenia leku we krwi o 50% Zmniejszenie skuteczności

substraty CYP 1 A 2 LBA propranolol TLPD amitryptylina, klomipramina, imipramina SSRI fluwoksamina Neuroleptyki haloperydol, klozapina inne paracetamol, teofilina, kofeina, warfaryna, diazepam, estradiol, barbiturany, meksyletyna induktory inhibitory omeprazol barbiturany fenytoina składniki dymu tytoniowego cymetydyna amiodaron sok grejpfrutowy erytromycyna tyklopidyna cyprofloksacyna fluwoksamina meksyletyn

Interakcje leków i pokarmu na etapie metabolizmu pokarm lek skutek warzywa Brassicabrukselka, kapusta, rzepa, kalafior fenacetyna, barbital, fenazon ⇧metabolizmu leków dieta wysokobiałkowa, niskowęglowodanowa fenacetyna, teofilina ⇧ metabolizmu leków niedobór jakościowy i ilościowy białek ⇩ aktywności enzymów mikrosomalnych wątroby ⇧ toksyczności leków kwas foliowy sulfonamidy, difenylohydantoina ⇧ metabolizmu leków pożywienie w przewodzie pokarmowym propranolol, metoprolol, lidokaina, imipramina, notrtyptylina, paracetamol, hydrochlorotiazyd osłabienie efektu pierwszego przejścia w ścianie jelit i wątrobie ⇧ stężenia w surowicy produkty bogate w witaminę K acenokumarol, warfaryna osłabiene działania

Produkty o dużej zawartości witaminy K Produkt µg/100 g szpinak 400 brukselka 289 sałata 210 brokuły 205 olej sojowy 193 kapusta 145 wątroba wołowa 100 orzeszki pistacjowe 70 soja 47 avokado 40

WYDALANIE-INTERAKCJE Pokarm Dieta zakwaszająca moczmięso, jaja, ryby, sery, chleb, makaron, rabarbar, żurawina, śliwki Dieta alkalizująca moczmleko, jarzyny, większość owoców Dieta niskosodowa Leki ↓ wydalanie : salicylany, sulfonamidy, barbiturany, pochodne kumaryny, streptomycna, ampicylina, atropina ↓wydalanie: amfetamina, chinina, imipramina, petydyna, teofilina, erytromycyna ↑resorpcji zwrotnej litu

Interakcje pomiędzy pokarmem a lekami-synergizm pokarm lek skutek substytuty soli IKA, sartany kuchennej spironolakton hiperkaliemia lukrecja hipokaliemia kofeina kawa, Coca. Cola, Red Bull leki moczopędne glikozydy naparstnicy eufilina, teofilina, leki p- tachykardia, kołatanie serca,

Zawartość kofeiny w napojach Napoje Zawartość kofeiny (w mg) Kawa 240 ml 100 -150 Kawa rozpuszczalna 43, 2 (150 ml, z 1 pełnej łyżeczki do herbaty) Herbata 160 ml 40 -50 Coca Cola 330 ml 30, 7 -35 Energy drink 80

Zawartość kofeiny w wybranych lekach Lek Zawartość kofeiny w tabletce (w mg) COLDREX 25 KOFEX 40 ASPIRYN ACTIV 50 ETOPIRYNA 50 DOLORES 50 COFFEPAR 50 SARIDON 50 PANADAL EXTRA 65 ACENOL CUM COFFEINO 80 KOFEVIT 80

SUPLEMENTY DIETY ZIOŁA: Dziurawiec pospolity � Miłorząb japoński � Czosnek pospolity � Jeżówka � Żeńszeń � Rumianek pospolity � Pieprz metystynowy � Nasienie lnu � Kora wierzby � Kasztanowiec zwyczajny � Lukrecja gładka � Ostropest plamisty �

Leki preparaty Leki p-depresyjne trazodon, nefazodon, amitryptylina Leki immunosupresyjne cyklosporyna, takrolimus atorwastatyna, simwastatyna, Dziurawiec zwyczajny lowastatyna Inhibitorysilny proteaz induktor Indinavir, enzymów amprenavir, nefiksavir, saquinavir cytochromu P-450 Inhibitory odwrotnej Delavirdyna, efiravenz, nevirapina transkryptazy CYP 2 B 6, CYP 2 C 9, CYP 2 C 19, Antagoniści wapnia Nifedypina, werapamil CYP 2 E 1, CYP 3 A 4, P-gp Benzodiazepiny Midazolam, alprazolam Statyny Opioidy metadon Leki antyarytmiczne iwabradyna Leki przeciwnowotworowe Irynotekan, imatinib Doustne antykagulanty warfaryna Glikozydy naparstnicy Digoksyn. A Metyloksantyny TEOFILINA

Zioła Miłorząb japoński GINGKO BILOBA Czosnek pospolity ALLIUM SATIVUM Zioła a leki Leki Skutek pochodne kumaryny, leki p-płytkowe, NLPZ krwawienia omeprazol przyspieszony metabolizm trazodon śpiączka rysperidon priapizm sertralina krwawienia z przewodu pokarmowego, nosa, dróg rodnych saquinavir przyspieszony metabolizm jelitowy pochodne kumaryny, leki p-płytkowe, NLPZ krwawienia leki hipoglikemizujące hipoglikemia makrolidy, statyny, cizaprid wzrost stężenia lisinopril efekt hipotensyjny

Zioła Jeżówka Echinacea Żeńszeń Ginseng Lukrecja gładka Glycyrrhiza glabra Zioła a leki Lek Skutek paracetamol hepatotoksyczność sertralina, mirtazepina nagła utrata włosów, priapizm zespół serotoninowy digoskyna wzrost kardiotoksyczności doustne antykoagunaty krwawienia diuretyki pętlowe oporność sertralina stenokardia, komorowe zaburzenia rytmu, tachykardia leki moczopędne hipokaliemia doustne leki antykoncepcyjne wysokie dawki lukrecji hamowanie niska dawka- pobudza

ZIOŁA A ZABIEGI LEKI Ryzyko czosnek krwawienia miłorząb żeń-szeń dziurawiec krwawienia 36 h hipoglikemia, krwawienia 7 dni Zmniejszenie skuteczności 5 dni leków Przedłużenie narkozy, Przeciwwskazanie objawy abstynencji gwałtowne odstawienie, jeżeli objawy abstynencji wówczas konieczne kozłek lekarski Minimalny czas odstawienia przed zabiegiem 7 dni

Wpływ pokarmu na wchłanianie leków podsumowanie � wszystkie leki, których wchłanianie jest zaburzone w wyniku interakcji z różnymi składnikami żywności, powinny być zażywane: na pusty żołądek, najlepiej 2 godziny, a co najmniej 1 godzinę, przed jedzeniem oraz nie wcześniej niż 2 godziny po spożyciu posiłku. � popijanie czystą niegazowaną wodą 250 ml � nie stosować łącznie z i suplementami zawierającymi witaminy, sole mineralne, zioła oraz substytuty soli kuchennej

marlena. broncel@umed.