Wonen en armoede Enkele reflecties Prof dr Koen

Wonen en armoede Enkele reflecties Prof. dr. Koen Hermans LUCAS KU Leuven

Sterktes van advies • Actueel thema: huisvestingsbeleid als sociaal beleid • België: referentiebudgetten om een menswaardig bestaan te leiden (Storms et al, 2009) • OECD: Housing database : betaalbaarheid en kwaliteit • Huisvesting als determinant van gezondheidsongelijkheden

Sterktes (2) • Focus op ervaringskennis : het verhaal achter de cijfers • Impact van ‘woondeprivatie’ en van ‘woononzekerheid’ vanuit perspectief van betrokkenen zelf • Woononzekerheid als process

Betekenis van ‘(t)huis’ • (t)huis : drie aspecten • Fysiek : een behoorlijke woonst • Sociaal : huis biedt privacy en mogelijkheid om sociale relaties te onderhouden • Legaal : eigen, exclusief ‘bezit’ of ‘verhuur’ of ‘domicilie’

European typology of homelessness and housing exclusion • 4 hoofdcategorieën of situaties • Dakloosheid • Thuisloosheid • Onzekere huisvesting • Ontoereikende huisvesting

6

7 Beleidscontext : Samenwerkingsakkoord inzake dak- en thuisloosheid (12 mei 2014) § Doelstellingen § Een inclusief, globaal, geïntegreerd en gecoördineerd beleid § Een duidelijke afbakening van ieders bevoegdheden en verantwoordelijkheden § Partijen erkennen de ETHOS typologie als definitie Erkenning van grote diversiteit aan precaire woonsituaties Geïntegreerd beleid is per definitie ook preventief

Oorzaken en triggers van ‘housing exclusion’

9 Veranderingen in het profiel van dak- en thuislozen • Dak- en thuisloosheid bij jongeren • Dak- en thuisloosheid bij migranten • Dak- en thuisloosheid bij vrouwen • Dak- en thuisloosheid bij gezinnen Structurele oorzaken nemen toe

“Het kan iedereen overkomen”: “Don’t believe the hype” (Fitzpatrick& Bramley, 2018) - Kinderarmoede is belangrijkste risicofactor - Een significant groter risico dan psychiatrische of verslavingsproblematiek - Minder sterk maar nog steeds effect van regiokenmerken (vooral druk op woonmarkt)

1 1 Groeiende onderzoeksaandacht naar ‘hidden homelessness’ • Specifiek type van uitsluiting op huisvestingsmarkt • Twee types: • Tijdelijk verblijf • Tijdelijk verblijven bij vrienden, familieleden • Zonder juridisch statuut • Zonder andere woonoplossing (geen ‘vrije’ keuze) • Verblijf in ontoereikende huisvesting

ETHOS light: dak- en thuisloosheid

Verdoken dakloosheid bij OCMW-cliënten in landelijke regio in 2017

Tienen Diest Scherpenheuvel. Zichem 34. 365 23. 538 Sociaal werkers 11 7 Actieve dossiers (N) 384 Dak-thuisloos/ N 31/384 Bekkevoort Glabbeek Totaal 6. 117 5. 305 6 1 2 27 288 188 35 58 953 21/288 16/188 2/35 22. 833 (ETHOS Light) => 1 op 13 OCMW-cliënten is dakloos op basis van ETHOS-light 4/58 74/953

Aantal actieve client dossiers ETHOS Light 1 2 3 4 5 6 In openbare ruimte 6 In nachtopvang 1 In opvang voor thuislozen 9 Instellingsverlaters 15 In niet conventionele ruimte 5 Bij familie/vrienden 38 + Total Dreigende uithuiszetting 74 13

Verhalen achter de cijfers • Veel onderlinge solidariteit, MAAR • • Onstabiele huisvesting Instabiel sociale relaties Misbruik Zoeken in grotere steden naar oplossing ETHOS-light als registratie-instrument voor sociaal werkers

1 7 MEHOBEL-aanbevelingen: monitoren van dak- en thuisloosheid in België 1. Organiseer een nationale telling op basis van ETHOS-light 2. Produceer jaarlijkse statistieken over referentie-adres 3. Integreer ETHOS-light in registratiesystemen van diensten 4. Jaarlijkse statistieken over aantal uithuiszettingen 5. EU SILC : statistieken over betaalbaarheid en kwaliteit 6. Jaarlijkse statistieken over wachtlijsten sociale huisvesting

Ambities in Vlaams Regeerakkoord? • Huisvestingsbeleid als armoedebestrijding ? • Woonbeleid op basis van woonbehoefte • Preventie als onderdeel van aanpak van dak- en thuisloosheid ? • Toewijzingsregels bij sociaal wonen