Wojewdztwo lskie Spis treci I Pooenie i rodowisko

Województwo śląskie

Spis treści: I. Położenie i środowisko przyrodnicze. II. Ludność i gospodarka. III. Walory środowiska przyrodniczego. IV. Walory kulturowe.

Położenie i środowisko przyrodnicze

Województwo śląskie – jedno z 16 województw, jednostka samorządu terytorialnego i jednostka podziału administracyjnego Polski, obejmująca wschodnią część historycznych ziem Górnego Śląska i część zachodniej Małopolski, w tym Zagłębie Dąbrowskie, Zagłębie Krakowskie, ziemię żywiecką, Częstochowę wraz ze znaczną częścią Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Siedzibą władz województwa są Katowice. Województwo śląskie jest jedynym województwem w Polsce, w którym jest więcej miast na prawach powiatu (19) niż powiatów (17).

Herb województwa Śląskiego: Flaga województwa Śląskiego:

Położenie Województwo śląskie jest położone na południu Polski, nad górną Wisłą, Odrą i Wartą i graniczy z Czechami i Słowacją. Województwo śląskie leży we wschodniej części Śląska, zachodniej części Małopolski i południowej Wielkopolski. Pod względem geograficznym województwo śląskie należy do Wyżyny Śląskiej, Jury Krakowsko. Częstochowskiej, Kotliny Oświęcimskiej oraz Beskidów. Ponadto w tych obszarach geograficznych można wyróżnić mniejsze, takie jak np. Płaskowyż Rybnicki.

Historia województwa śląskiego…

W latach międzywojennych w II Rzeczypospolitej istniało województwo śląskie. Obejmowało ono wszystkie historyczne ziemie Górnego Śląska, które znalazły się w Polsce (np. Katowice, Rybnik, Lubliniec) oraz polskiej części Śląska Cieszyńskiego (Cieszyn, Bielsko (dziś lewobrzeżna część Bielska-Białej), a więc z pominięciem np. Sosnowca, Częstochowy, Białej Krakowskiej (dziś prawobrzeżna część Bielska-Białej) obecnie znajdujących się w granicach województwa). 1 września 1939, a więc w pierwszym dniu wojny zajęte przez Niemców województwo przestało istnieć i zostało wcielone bezpośrednio do Rzeszy. Katowice stały się wtedy stolicą rejencji katowickiej (stolicę przeniesiono z Opola). Miasta Zagłębia Dąbrowskiego natomiast zostały wcielone do Generalnego Gubernatorstwa. Później wszystkie ziemie obecnego województwa śląskiego zostały wcielone do Rzeszy. Częstochowa należała do Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie, w latach 1945 -1950 istniało województwo śląsko-dąbrowskie, którego obszar tylko częściowo pokrywał się z dzisiejszym województwem śląskim. W 1950 podzielono je na województwa katowickie i opolskie.

Obecne województwo śląskie zostało utworzone w 1999 z województw poprzedniego podziału administracyjnego: • katowickiego (oprócz gmin powiatów olkuskiego i chrzanowskiego oraz gminy Brzeszcze z powiatu oświęcimskiego) • bielskiego (oprócz gmin powiatów suskiego, wadowickiego i oświęcimskiego) • częstochowskiego (oprócz gmin znajdujących się obecnie w powiatach oleskim (6 gmin), pajęczańskim (3 gminy), radomszczańskim (2 gminy) i włoszczowskim (3 gminy).

Powierzchnia województwa śląskiego Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia województwa wynosiła 12 333, 09 km², co stanowi 3, 9% powierzchni Polski.

Województwo Śląskie obejmuje zróżnicowany krajobrazowo teren od Beskidu Śląskiego i Żywieckiego, poprzez Pogórze Beskidzkie, po lesiste obszary Niziny Śląskiej i zurbanizowany obszar Wyżyny Śląskiej. Wschodni kraniec województwa tworzy malownicza Wyżyna Krakowsko. Częstochowska.

Beski d Śląs k Beskid Śląski Beskid Żywiecki k s e B i k c e i w y Ż id i

Pogórze Beskidzkie Nizina Śląska Wyżyna Śląska

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

Geologia Na powierzchni województwa śląskiego występują utwory geologiczne zaliczane do 9 z 14 okresów geologicznych rozpoznanych w Polsce. W regionie północnym, centralnym i zachodnim (Niecka Nidziańska, Wyżyna Śląsko-Krakowska i Nizina Śląska) odsłaniają się skały kenozoiczne (paleogen, neogen i czwartorzęd), mezozoiczne (trias, jura i kreda) i górnopaleozoiczne (dewon, karbon i perm), a w regionie południowym (Kotliny Podkarpackie Zachodnie i Zewnętrzne Karpaty Zachodnie) tylko skały kenozoiczne (paleogen, neogen i czwartorzęd) i mezozoiczne (jura i kreda).

Obszar województwa należy do dorzeczy Wisły i Odry. Główne rzeki to: Wisła biorąca swój początek w Beskidzie Śląskim, Odra, Warta, Pilica, Mała Panew, Liswarta, Soła. Dla celów ochrony przeciwpowodziowej oraz zaopatrzenia ludności i przemysłu GOP w wodę wybudowano liczne zbiorniki wodne, z których woda jest doprowadzana do miast rurociągami. Najważniejsze z nich to: Zbiornik Goczałkowicki na Wiśle o powierzchni 37. 1 km 2, Zbiornik Żywiecki (10 km 2) i Międzybrodzki (3, 7 km 2) na Sole oraz Poraj na Warcie (5, 5 km 2).

Zbiornik Goczałkowicki Zbiornik Żywiecki

Lasy stanowią 31, 7% ogólnej powierzchni województwa, przy średniej krajowej 28, 4%. Do najsilniej zalesionych powiatów należą: tarnogórski (51, 6%), lubliniecki (51%), żywiecki (50, 8%). Największe kompleksy leśne ciągną się wzdłuż Małej Panwi, w Beskidach oraz na północny-zachód od Rybnika.

Ludność i gospodarka

Według danych z 31 grudnia 2010 r. województwo śląskie miało 4 635 882 mieszkańców, co stanowiło 12, 1% ludności Polski. Województwo śląskie jest drugim województwem pod względem liczby ludności w Polsce (po województwie mazowieckim). Gęstość zaludnienia wynosi 377, 4 os. /km² i jest najwyższa w Polsce. Najgęściej zaludniony jest centralny obszar województwa – ponad 1000 osób na km². Na terenie województwa leży najgęściej zaludnione miasto w Polsce – Świętochłowice (4165 osób/km²). Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet.

Demografia Dane z 31 grudnia 2007 r. : Opis Ogółem jednostka osób % populacja 4 654 115 100 2 409 171 51, 8 2 244 944 48, 2 powierzchnia 12 333, 51 km² gęstość zaludnienia (mieszk. /km²) 377, 4 Kobiety 195, 3 Mężczyźni 182, 0

Województwo charakteryzuje się znacznym udziałem mniejszości narodowych. W województwie żyje (wg danych ze spisu powszechnego) 20 tys. Niemców (co stanowi 0, 43% ogółu populacji w tym województwie – głównie w pow. raciborskim, gliwickim w większych miastach) oraz mniej liczni przedstawiciele innych narodowości, a także mniejszość czeska i morawska. W województwie śląskim mieszka najwięcej osób deklarujących przynależność do narodowości śląskiej, lub do śląskiej grupy etnicznej. W spisie powszechnym z 2011 roku było 318 tys. deklaracji wyłącznie śląskich oraz 382 tys. deklaracji podwójnej identyfikacji (w tym 370 tys. identyfikacji śląsko-polskich).

Największe miasta Liczba ludności: 1. Katowice 309 621 Powierzchnia: 164, 54 km² 2. Częstochowa 240 612 170 km² 3. Sosnowiec 221 259 91, 26 km² 196 669 133, 85 km² 188 401 80, 47 km² 4. Gliwice 5. Zabrze

Katowice Częstochowa c e i w o n s So Zabrze Gliwice

Powiaty W województwie śląskim jest 17 powiatów. Jest to jedyne województwo w Polsce, w którym mniej jest powiatów niż miast na prawach powiatu. Większość powiatów jest silnie zurbanizowana – nie pełnią one funkcji rolniczych, a często są „sypialniami” lub terenami rekreacyjnymi dla mieszkańców dużych miast. Powiaty: cieszyński, wodzisławski, bielski, będziński, żywiecki, tarnogórski, częstochowski, zawierciański, gliwicki, raciborski, pszczyński, mikołowski, kłobucki, lubliniecki, rybnicki, myszkowski, bieruńsko-lędziński.

Powiat cieszyński (Ustroń)

Powiat wodzisławski (Wodzisław Śląski)

Powiat bielski (Szczyrk)

Gospodarka W 2009 r. produkt krajowy brutto woj. śląskiego wynosił 175, 3 mld zł, co stanowiło 13, 1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 37, 8 tys. zł (107, 2% średniej krajowej), co plasowało śląskie na 3. miejscu względem innych województw. W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. śląskim wynosiła 182, 5 mld zł, co stanowiło 18, 5% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w śląskim wynosiła 16, 5 mld zł, co stanowiło 10, 2% sprzedaży Polski. Główną gałęziami gospodarki woj. śląskiego są usługi i przemysł. Najmniej ludności pracuje w rolnictwie i leśnictwie.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. śląskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3726, 95 zł, co lokowało je na 2. miejscu względem wszystkich województw. W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 204, 8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 11, 0% do aktywnych zawodowo. Według danych z 2011 r. 4, 8% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. śląskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji).

Przemysł Znajdujący się w centralnej części województwa GOP jest najsilniej uprzemysłowionym obszarem w Polsce. Niewiele ustępuje mu ROW, położony na południowym zachodzie. Ponadto istnieje kilka mniejszych okręgów przemysłowych przy innych większych miastach – Częstochowa (Częstochowski Okręg Przemysłowy), Bielsko-Biała (Bielski Okręg Przemysłowy), Jaworzno (Jaworznicko-Chrzanowski Okręg Przemysłowy), chociaż ten ostatni wchodzi w skład GOPu. Na terenie województwa do zakładów przemysłowych należą kopalnie węgla kamiennego, huty oraz elektrownie. Przemysł lekki skupiony głównie w okolicach Częstochowy i Lublińca.

Elektrownia Rybnik

Walory środowiska przyrodniczego

Na terenie województwa śląskiego znajdują się kompleksy leśne, których historyczne i umowne nazwy to: • Lasy Lublinieckie • Lasy Raciborskie • Lasy Pszczyńskie Po przepięknych i zasobnych drzewostanach pierwotnych pozostały na Śląsku jedynie resztki małych powierzchni leśnych, zachowanych jedynie do dziś w zbliżonym stanie w postaci rezerwatów i parków narodowych oraz pojedynczych okazów drzew.

Parki krajobrazowe znajdujące się w granicach woj. śląskiego: • Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku (Chorzów) • Park Krajobrazowy Beskidu Małego • Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego • Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich • Park Krajobrazowy Lasy nad Górną Liswartą • Park Krajobrazowy Orlich Gniazd • Park Krajobrazowy Stawki • Załęczański Park Krajobrazowy • Żywiecki Park Krajobrazowy • Rezerwat przyrody Dolina Żabnika • Rezerwat sasanek (Jaworzno) • Rezerwat leśno-stawowy Łężczok Racibórz • Arboretum Bramy Morawskiej Racibórz • Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Wielikąt • Rezerwat Żubrów „Żubrowisko” w Jankowicach koło Pszczyny.

Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku

Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego Park Krajobrazowy Beskidu Małego Park Krajobrazowy Orlich Gniazd

Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich

Żywiecki Park Krajobrazowy

Arboretum Bramy Morawskiej Racibórz Rezerwat przyrody Dolina Żabnika

Rezerwat Żubrów „Żubrowisko” w Jankowicach koło Pszczyny.

Klimat Województwa Śląskiego jest określany jako przejściowy - między ciepłym morskim klimatem zachodniej Europy a kontynentalnym ze wschodu. Nad regionem ścierają się bowiem wilgotne masy powietrza znad Atlantyku z bardzo suchymi znad kontynentu. Powoduje to dużą zmienność pogody z dnia na dzień i znaczne zróżnicowanie poszczególnych pór roku w kolejnych latach. Klimat regionu cechuje - za sprawą wpływu wyżyn i gór: obfite opady, duże zróżnicowanie lokalnych warunków klimatycznych. Tereny centralne i zachodnie należą do najcieplejszych. W regionie najchłodniejszym miesiącem roku jest zwykle styczeń, a najcieplejszym - najczęściej lipiec. Nad Województwem Śląskim przeważają wiatry z kierunków zachodnich o niewielkiej prędkości - do 5 m/s. Kotlina Oświęcimska ma najdłuższy okres wegetacji (220 dni), a Beskidy najkrótszy (190 -205 dni). Suma opadów rocznych waha się od 650 mm na północy do 1400 mm w górach. Region górski wyróżnia się długo utrzymującą się pokrywą śnieżną (ponad 150 dni).

Walory kulturowe

Potencjał kulturowy regionu wynika z posiadania licznych obiektów archeologicznych, zabytków urbanistyki i architektury, upamiętnionych miejsc historycznych, zabytków techniki, muzeów, miejsc plenerów filmowych oraz legend. W regionie znajduje się ponad 4000 zabytków wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W rejestrze zabytków archeologicznych znajduje się 231 stanowisk archeologicznych. Rejestr zabytków ruchomych obejmuje około 6000 obiektów. Na szczególną uwagę zasługują dwa pomniki historii: • zespół klasztoru oo. paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie • podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach.

Zespół klasztoru oo. paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie

Podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach.

Zabytki Obiekty archeologiczne: wg Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze Projektu są reprezentowane przez grodziska i pozostałości osad prehistorycznych, cmentarzyska i kurhany. Do najcenniejszych z nich należą m. in. cmentarzysko kultury łużyckiej w Częstochowie. Rakowie oraz Rezerwat Archeologiczny z ruinami zamku biskupów krakowskich w Sławkowie. Brak informacji o większości obiektów a także słabe zagospodarowanie i udostępnienie dla zwiedzających sprawia, że obiekty stanowią niewykorzystany walor kulturowy. Bieruń. Kopiec warowny

Zabytki urbanistyki i architektury: wśród nich układy urbanistyczne; układy ruralistyczne; budynki mieszkalne, w tym tradycyjne budownictwo ludowe; obiekty rezydencjonalne takie jak pałace i dwory; obiekty i zespoły sakralne takie jak kościoły, klasztory, kapliczki i krzyże przydrożne; obiekty obronne i warowne; budynki gospodarcze. Na szczególną uwagę zasługują: • dawne układy urbanistyczne – spośród 46 miast historycznych, 41 posiada układy urbanistyczne objęte wpisem WKZ m. in. Gliwice, Częstochowa, Cieszyn, Cieszyn Gliwice

• ruiny zamków położonych na szlaku Orlich Gniazd - m. in. Olsztyn koło Częstochowy, Ogrodzieniec w Podzamczu, w Mirowie i Bobolicach, • zabytki romańskie - kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba Apostoła w Gieble (diecezja Sosnowiecka, gmina Ogrodzieniec), • ośrodki kultu religijnego oraz miejsca pielgrzymkowe, a wśród nich najważniejsze Sanktuarium na Jasnej Górze zwane „duchową stolicą Polski”, które wg szacunków corocznie odwiedza ok. 5 milionów pielgrzymów z całego świata oraz Piekary Śląskie z Obrazem Matki Boskiej Piekarskiej, do którego od XVII w. pielgrzymują pieszo Górnoślązacy. Pielgrzymki kobiet, ubranych w tradycyjne stroje, są okazją do spotkania się z żywym folklorem śląskim,

Zamek Olsztyn

• rezydencje pałacowe – m. in. zespół pałacowo-parkowy w Pszczynie, pałac myśliwski Hochbergów w Promnicach, pałac w Pławniowicach, pałac Schöna w Sosnowcu, pałace w Kamieńcu i Świerklańcu, • osiedla robotnicze – m. in. dwa zespoły mieszkaniowe projektu Brunona Tauta w Katowicach, Nikiszowiec i Giszowiec w Katowicach, Borsig i Sandkolonie w Zabrzu, Ficinus i Kaufhaus w Rudzie Śląskiej, TAZ w Zawierciu, osiedle w Czerwionce-Leszczynach, Czeladź-Piaski w Czeladzi, • Szlak Architektury Drewnianej obejmujący zespoły architektury drewnianej: kościoły, kaplice, dzwonnice, chałupy, karczmy, leśniczówki, pałacyk myśliwski, obiekty gospodarcze (młyn wodny i spichlerze) – w ich naturalnym otoczeniu, a także dwa skanseny Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie i Zagroda Wsi Pszczyńskiej w Pszczynie.

Zespół pałacowo-parkowy w Pszczynie

Osiedle robotnicze- Nikiszowiec

Szlak Architektury Drewnianej Kościół św. Walentego (Bieruń ) Dom Tkacza (Bielsko-Biała) kościół św. Klemensa Papieża (Miedźna) Skansen (Chorzów) Muzeum Miejskie (Żywiec)

Obiekty techniki Region posiada bardzo liczne obiekty przemysłowe i rzemieślnicze; obiekty transportu i komunikacji; budowle hydrotechniczne i wiatrowe a także obiekty górnictwa - najbardziej charakterystyczne dla historii i krajobrazu części województwa. Do rejestru zabytków jest wpisanych ponad 70 zabytków techniki, zaś liczbę tych, które nie są w nim ujęte, szacuje się na ok. 190. Część obecnie już nieczynnych zabytków techniki zostało przeznaczonych do zwiedzania. Tworzą one liczący 31 obiektów Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, na którym znajdują się m. in. dawne dworce PKP i koleje wąskotorowe, osiedla patronackie, obiekty związane z górnictwem węgla kamiennego, wydobyciem i przetwórstwem metali oraz liczne muzea poświęcone zabytkom techniki. Wśród nich znajduje się zespół radiostacji w Gliwicach, której maszt jest najwyższą na świecie budowlą wzniesioną z drewna - miejsce ważne dla historii II wojny światowej. Szlak został nagrodzony w 2008 r. Złotym Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej. Na Szlaku leży również obiekt uznany za pomnik historii – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolnia „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach. W styczniu 2010 r. szlak został wpisany w sieć Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH).

Gliwice: Antena nadawcza

Dla regionu mają duże znaczenie miejsca kultywujące żywy folklor i funkcjonujące ośrodki sztuki ludowej. Duży wpływ na rozwój tradycyjnej obrzędowości Śląska miało jego położenie na styku trzech kultur: polskiej, niemieckiej i morawskiej. Przykładami zachowanej tradycyjnej obrzędowości i obyczajów ludowych jest żywa gwara śląska i góralska, kuchnia regionalna, stroje ludowe, tradycyjne rzemiosło i sztuka ludowa a także zwyczaje i wydarzenia związane ze świętami religijnymi (m. in. odbywająca się od ponad trzystu lat Wielkanocna Procesja Konna w Pietrowicach Wielkich). Na obszarze działa wiele zespołów folklorystycznych, w tym najbardziej popularny Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk" z Koszęcina. Wiele z tych zespołów pochodzi ze Śląska Cieszyńskiego – 17 i Beskidu Żywieckiego – 16.

Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk"

Ciekawe osobowości Spośród osób związanych z regionem na uwagę zasługują m. in. urodzony w Wiśle Adam Małysz – skoczek, Jerzy Pilch – pisarz i publicysta, urodzeni w Milówce Paweł i Łukasz Golce – grupa muzyczna Golec Krzysztof Krawczyk u. Orkiestra, Artur Rojek – lider zespołu Myslovitz, urodzony w Chorzowie Wojciech Kuczok – prozaik oraz urodzeni w Katowicach: Jerzy Kukuczka – himalaista, Lech Majewski – reżyser filmowy i teatralny, Wojcie ch K uczo Kazimierz Kutz – reżyser, k Krzysztof Krawczyk – piosenkarz. k e j o R r u rt A Adam Małysz

Dziękuję za uwagę Weronika Biecka kl. 2 p

Bibliografia: • http: //pl. wikipedia. org/wiki/Wojew%C 3%B 3 dztwo_%C 5%9 Bl %C 4%85 skie • http: //www. polskainfo. pl/przewodnik/wojewodztwo, 12/slask ie. html • http: //www. przyroda. katowice. pl/ • http: //www. wojewodztwo_slaskie. info-polska. com. pl/ • http: //slaskie. enui. pl/ • http: //gospodarka. silesia-region. pl/pl/ • Google grafika- województwo śląskie • Inne : )