Wetenschap Hoogtechnologische machines Razendsnelle en krachtige computers Ingewikkelde

Wetenschap? • • Hoogtechnologische machines? Razendsnelle en krachtige computers? Ingewikkelde formules? Sensationele toepassingen?

DNA-structuren en genpatronen Miljardenbudgetten voor experimenteel-militaire lasertechnologie Atomaire structuren in nieuwvormige ruimten

Menswetenschappen = ά • Krijgen niet dergelijke budgetten • Niet zo spectaculair • Resultaten zijn • « nuttelozer » • minder eenduidig • onvoorspelbaarder grote frustraties

De ά-wetenschappen • Menswetenschappen in het verweer > < exacte wetenschappen • literatuurwetenschappen spelen leentje-buur bij: – Geformaliseerde logica – Kennistheorieën De “ingenieur-literatuurwetenschapper”

De obsessie van de mathematisch-exacte interpretatie

Narratieve scheikunde bij Chaucer Of molecule-clusters in de Canterbury Tales

De queeste in de Roman van Moriaen (13 de eeuw) volgens Janssens, 1976 < de logische zeshoek van Pierre Gallais

Dom, dom… • Technologie, formaliseren: slechts methodes • WETENSCHAP = streven naar zindelijk denken • Deze denkhouding aangeleerd aan UNIVERSITEIT

UNIVERSITAIRE DOELSTELLINGEN • geen genoegen nemen met “definitieve” oordelen • kritische vraagstelling en onderzoek van de uitgangspunten • wars van oppervlakkigheid • komen tot “problem solving” en genuanceerde uitspraken

Kritische verwondering 476 1453 DE MIDDELEEUWEN Val van het Val van het West-Romeinse Rijk Oost-Romeinse Rijk WEST? OOST?

Kritische vragen vanuit verschillende uitgangspunten Een complexe realiteit kritisch bevragen vanuit verschillende hoeken om te komen tot genuanceerde uitspraken en… grote nederigheid! Invalshoek 2 Object uit de realiteit Invalshoek 3 Invalshoek 1 Invalshoek …

Een voorbeeld Het einde van de Middeleeuwen? 1453 - vanuit de “histoire bataille” 1492 - sociaal-economische geschiedenis 1517 - religieuze geschiedenis …

De Middeleeuwen • De Middeleeuwen: geen homogene periode van 1000 jaar • De Middeleeuwen: vaak beschouwd als een zondebokperiode – Waarom? (humanisme, anti-clericalisme, een geruststellend vooruitgangsgeloof) – Hekserij, lijfeigenschap, enz. , kortom: barbaars primitivisme erin geprojecteerd.

Rederijkers? • Typische literatuur voor deze bekrompen periode • Stelt literair niets voor (Huizinga) • Zo snel mogelijk vergeten…

Rederijkers? • Never ending poetry – Mooie flitsen, maar oh zo langdradig… – Taalacrobatieën en gekunstelde rhetorica

Beter uw leven, zowel man als vrouw, Vrees het helse vuur, Hoed u voor de eeuwige vlammen… Gij wacht enkel op de afschuwelijke dood!

Rederijkers? Rederijkers = kannenkijkers

Het rederijkersgezelschap « In liefde vrij… »

Een ander uitgangspunt Invalshoek 2 Rederijkers functionalisme Invalshoek 1 Invalshoek …

Historisch functionalisme • Wat betekenden teksten in hun tijd? • Hoe functioneerden die? • Welke ideeën werden door literatuur gevormd en gepropageerd? • LITERATUUR IN CONTEXT

Het succesboek van Pleij, 1988

En retorica houden in alle eere!

Volgens Matthijs de Castelein Volgens Martianus Capella Vrouwe Rhetorica

Vrouwe Rhetorica tussen het licht van de vrede, de liefde en de rede en de duisternis van de woede, de nijd en de onenigheid

Rede en beheersing tegenover drift en woede

Harmonisch samen-leven • • • = zichzelf beheersen = hoge arbeidsethiek = redelijkheid, mate = zich niet laten leiden door driften = zich bewust zijn van het vergankelijke van het leven Ontstaan van de burgermoraal

HET WAPEN: ironische omkering Boerenplezier bij Dürer en Breughel

Pieter Breughel, Temperantia (Brussel, 1560)

een bril teugels Vrouwe Matigheid temperancia

Rhetorica, volgens Breughel

Man trekt zijn vrouw de broek aan, 1555

Trek mij maar snel de broek aan, Want ze staat mij even goed als u! En zwijg maar in alle talen, Jan, Of anders zult gij mijn vuisten voelen… Vrouwen aan de macht?

Och vrouw, ik trek u graag de broek aan, maar het voorstuk, kan ik moeilijk missen… De boer-pantoffelheld met ontbloot geslachtsdeel

Men vindt ter wereld geen groter gekken Dan die hun vrouwen de broek aantrekken

HET BURGERIDEAAL Voor de man Voor de vrouw Vastberadenheid Koopmanschap Beheersing en wijsheid Publieke rol Sociale mobiliteit en carrièrisme Individuele zelfhandhaving Tederheid Zorgende moeder Gehoorzaamheid Nauwelijks openbaar leven Huisvrouw en echtgenote Hulp van de man

Rederijkerskamers als mannenclubjes…

De bekrompenheid van de « bourgeois » doorbroken…

Genadeloze ontmaskering van de burgerlijkheid

Sociaal geëngageerd • Met broederschappen hebben ze het publieke leven in handen • Dragen burgeridealen uit • Bijv. bij Blijde Inkomsten • Inkomst van Isabella van Castilië te Brussel in 1496

De stoet van de schuttersgilden met Isabella, op de achtergrond het Brusselse stadhuis versierd met toortsen