Welkom bij de Themabijeenkomst Regie over het eigen

Welkom bij de Themabijeenkomst “Regie over het eigen levenseinde”

Geert van der Aa, klinisch geriater Wat is van waarde ?

Levensverwachting & “Vergrijzing” (gemiddelde) levensverwachting bij geboorte: 1860 37 jaar 1952 71 jaar 2016 80 jaar op 65 -jarige leeftijd: 1952 80 jaar 2016 85 jaar

Levensverwachting Benieuwd naar uw eigen (gemiddelde !) levensverwachting? Google naar Hoe oud word ik ? (CBS) Maar kijk dan ook eens naar Resterende (gezonde) levensverwachting (CBS)

Stelling: “Het is een zegen dat mensen steeds ouder worden. ”

Het Nederlands Demografisch Instituut legde de stelling voor aan een grote groep Nederlanders “Het is een zegen dat mensen steeds ouder worden” en kreeg als antwoord: 53 % eens 37 % niet mee eens / niet mee oneens 10 % oneens De meeste mensen (73%) willen zonder gezondheidsproblemen wel 100 jaar worden, Maar dat verandert als gebreken en ziekten zich aandienen. In 2014 baarde een artikel van een vooraanstaand oncoloog en bioethicus opzien in de Verenigde Staten; De titel luidde “Why I hope to die at 75 !” en de toen 57 -jarige Ezekiel Emanuel sprak daarin uit op die leeftijd iedere levensverlengende poging, zelfs een griepspuit, uit de weg te zullen gaan. Vergrijzing kent vele zegeningen, maar de vooruitgang brengt ook met zich mee dat het einde van het leven met gemengde gevoelens wordt tegemoet getreden.

Advance care planning Het blinde lot op gebreken en ziekte treft ouderen vaker Artsen zijn deskundig en stellen behandelopties voor En u hebt uw ervaringen / levensinstelling / waarden en houdt regie

Enquete naar wens tot behandelbeperking i. g. v. beperkte levensverwachting: Algemene bevolking versus Medisch professionals (artsen / verpleegkundigen)

Wat is van waarde in het laatste traject ?

Dood gaan: wáár en hóe ?

Leven is vooruitzien Vroegtijdige Zorg Planning Advance Care Planning Continu proces van gesprekken over levensdoelen, hoe zorg daarbij past, eventuele reanimatie, opties voor palliatieve zorg en behandelbeslissingen door naasten Bij chronische ziekten ( m. n. hart, longen, kanker, dementie), die niet genezen kunnen worden.

Volgende spreker Dhr. E. van de Laar Klinisch geriater Catharina Ziekenhuis

Praten over de dood Waarom zou je dat doen? Eric van de Laar, ethicus

Opzet Paar vragen Mensen zijn verschillend Wat het moeilijk maakt: gehecht aan het leven, hoop, er kan zo veel Ook voor de dokter moeilijk Samen 17

Heeft u het er wel eens over? Met wie? Waarom? Moeilijk? 18

Mensen zijn verschillend Sommigen vinden het niet moeilijk en willen alles regelen Anderen hebben er wel moeite mee, en hebben het er liever niet over 19

Wat maakt het moeilijk? Geen leuk onderwerp: - Confronterend, angst - Elkaar los laten, verdrietig Daarom kijken we liever de andere kant op: - Hoop om beter te worden - Ze kunnen zo veel 20

De dokter vindt het soms ook moeilijk Dokter wil patiënten beter maken Niet in de steek laten Er kan zo veel 21

Verstandig om wel te praten Helpt je er op voorbereiden Er moeten een aantal keuzes gemaakt worden In spoed situaties gaat dat niet meer 22

Samen doen Elkaar helpen: Als de dokter er niet over begint Vraagt het dan gerust zelf 23

Volgende spreker Dhr. J. Ackermans Huisarts n. p.

Tijdig spreken over het levenseinde

Als de dood voor de dood

Uit : de zwarte met het witte hart van Arthur Japin • Kwame: ”het spijt me Kwasi. Ons leven is bedoeld om te vergaan, niet om te worden vastgehouden ”.

Citaat van Patricia de Martelaere (1957 -2009) • Het heeft geen zin te willen bloeien in de herfst of te willen overleven in het aanschijn van de dood. • …. Het niet aanvaarden zal de loop van de dingen niet veranderen en leidt ook niet tot inzicht in de werkelijkheid.

Volgende spreekster Mw. T. Moret-Stremler Palliatief consulent Catharina Ziekenhuis

Ongeneeslijk ziek, wat nu? Trudy Moret Verpleegkundig consulent palliatieve zorg Catharinaziekenhuis

Palliatieve zorg Pallium = mantel

Palliatieve zorg terminale zorg

Definitie Palliatieve zorg is zorg die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid, door het voorkomen en verlichten van lijden, door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en behandeling van problemen van fysieke, psychische, sociale en spirituele aard. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie, toegang tot informatie en keuzemogelijkheden. 33

Palliatieve zorg: voor wie? • • Kanker Longaandoeningen Hart- en vaatziekten Lever- en nierfalen Kwetsbare ouderen Dementie Neurologische aandoeningen Psychiatrische aandoeningen

Kernpunten palliatieve zorg • Vaak in eerste instantie in combinatie met levensverlengende therapieën • Verlichting van belastende symptomen • Verbetering van de kwaliteit van leven • Vroeg stadium van de ziekte 35

Behandeling en ondersteuning • Lichamelijke klachten zoals pijn, misselijkheid, benauwdheid • Psychosociale klachten zoals angst of somberheid • Existentiële vragen zoals waarom-vragen of hoe afscheid te nemen van het leven? • Het nemen van belangrijke beslissingen zoals het doorgaan met of staken van een behandeling • Advance care planning-> vroegtijdige zorgplanning • Het afsluiten van het leven, waardig sterven, rouw en verdriet 36

TOPZ Catharinaziekenhuis (Team Ondersteunende en Palliatieve Zorg) 37

Tot slot…… • Een ongeneeslijke ziekte betekent niet dat er geen behandeling meer mogelijk is. • Een ongeneeslijke ziekte geeft niet alleen lichamelijke klachten; ook aandacht voor psychische, sociale en existentiële aspecten is belangrijk. • Pro actief: wat zijn mijn wensen/wat wil ik niet! • Er zijn altijd keuzemogelijkheden. • Tijdig bespreken met uw (huis)arts en naasten.

Dank voor uw aandacht