WELBEVINDEN VAN JONGE NIEUWKOMERS Ilse Derluyn Centre for

WELBEVINDEN VAN JONGE NIEUWKOMERS Ilse Derluyn Centre for the Social Study of Migration and Refugees Universiteit Gent

OVERZICHT A. Het emotioneel welzijn van jonge nieuwkomers B. Emotioneel welzijn Intermezzo: opvangstructuur voor verzoekers C. Psychosociale ondersteuning: Een relationeel perspectief D. Welzijn in context

A. HET EMOTIONEEL WELZIJN VAN JONGE NIEUWKOMERS: BEPALENDE FACTOREN

BEÏNVLOEDENDE FACTOREN VLUCHTELING/ NIEUWKOMER

Factoren VLUCHTELING/NIEUWKOMER verliezen moeilijke ervaringen Belgium Impact Handelen Doorverwijzen

MOEILIJKE ERVARINGEN ouders vader moeder alleen andere Familiale veranderingen 36% 43% 49% 71% 60% Gescheiden van familie 14% 21% 23% 73% 37% Dood van geliefde 52% 54% 80% 71% Levensbedreigende ziekte 16% 15% 17% 40% 25% Ongeval 18% 19% 30% 13% Ramp 23% 20% 26% 48% 15% Oorlog of gewapende conflict 23% 20% 22% 74% 48% Fysieke mishandeling 25% 37% 27% 68% 38% Zien van fysieke mishandeling 38% 40% 47% 68% 39% Seksueel misbruik 7% 5% 11% 23% 6% Ervaring ‘Ik ben in gevaar’ 23% 18% 30% 72% 39% Ervaring ‘Ander is in gevaar’ Gemiddeld aantal 30% 3, 02 36% 3, 26 34% 3, 55 67% 6, 96 46% 4, 47

griekenland

Factoren VLUCHTELING/NIEUWKOMER verliezen moeilijke ervaringen dagelijkse stressoren Belgium Impact Handelen Doorverwijzen

ONDERZOEKSOPZET MARIANNE VERVLIET • • Onderzoeksgroep: 103 NBM Follow-up eerste 18 maanden in België 3 x vragenlijsten en interview volledige groep 5 x extra diepte-interview subgroep 12 Afghaanse jongeren

MATERIËLE STRESSOREN Dagelijkse stressor Ontoereikende medische zorg Ontoereikende huisvesting Ontoereikende voeding/kledij % “JA” aankomst (n= 54) % “JA” 6 maanden (n= 54) % “JA” 18 maanden (n= 54) 16. 7 42. 6 35. 2 16. 7 44. 4 37. 0 48. 1 57. 4 51. 9 44. 4 55. 6 50. 0 Ontoereikende financiële middelen

ERVARINGEN VAN DISCRIMINATIE % “JA” aankomst (n= 54) % “JA” 6 maanden (n= 54) % “JA” 18 maanden (n= 54) Mensen slechte dingen horen zeggen over mezelf 11. 1 18. 5 20. 4 Het gevoel hebben anders behandeld te worden 11. 1 24. 1 42. 6 Het gevoel dat anderen vooroordelen hebben 16. 7 31. 5 37. 0 Dagelijkse stressor Discriminatie

SOCIALE STRESSOREN % “JA” aankomst (n= 54) % “JA” 6 maanden (n= 54) % “JA” 18 maanden (n= 54) Moeilijkheden in de relatie met volwassenen 16. 7 29. 6 18. 5 Moeilijkheden in de relatie met jongeren 18. 5 22. 2 24. 1 Moeilijkheden om vrienden te maken 42. 6 48. 1 44. 4 Dagelijkse stressor

Factoren Impact Handelen Doorverwijzen VLUCHTELING /NIEUWKOMER verliezen moeilijke ervaringen dagelijkse stressoren John Berry: acculturatie Cultuurbehoud Cultuur-overname acculturatie Belgium JA NEE JA integratie assimilatie NEE separatie marginalisatie

Factoren Impact Handelen Doorverwijzen VLUCHTELING /NIEUWKOMER verliezen discriminatie & marginalisatie moeilijke ervaringen sociaal-economische status dagelijkse stressoren onzeker toekomstperspectief acculturatie Belgium aspiraties & bezorgdheid

BEÏNVLOEDENDE FACTOREN KIND VLUCHTELING/ NIEUWKOMER

Factoren MINDERJARIG ontwikkelingstaken gewijzigde gezinsrelaties parentificatie trauma-communicatie Belgium veiligheid ouderkindrelatie Impact Handelen Doorverwijzen

BEÏNVLOEDENDE FACTOREN KIND VLUCHTELING/ NIEUWKOMER NIET-BEGELEID

Factoren NIET-BEGELEID zonder ouders mandaat geheim loyaliteit Belgium Impact Handelen Doorverwijzen

Factoren SOCIAAL NETWERK breuken in sociale weefsel minder sociale steun racisme & discriminatie sociale exclusie/SES Belgium Impact Handelen Doorverwijzen

B. EMOTIONEEL WELZIJN

PREVALENTIE EMOTIONELE PROBLEMEN (DERLUYN ET AL. )

PREVALENTIE EMOTIONELE PROBLEMEN

ANGST, DEPRESSIE EN PTSS (VERVLIET ET AL. ) % participanten met ernstige score bij aankomst, na 6 maanden en na 18 maanden

Hoe meer traumatische ervaringen, hoe meer symptomen van angst en posttraumatische stress ANGST, DEPRESSIE EN PTSS depressie traumatische ervaringen angst dagelijkse stressoren Hoe meer ervaren dagelijkse stressoren, hoe meer symptomen van angst, depressie en posttraumatische stress

GEWONE KINDEREN IN ONGEWONE SITUATIES

What makes you happy? At school. So, you are glad if you can study? Yes, and if I could see my family once again. Ik wist niet dat het zo moeilijk zou zijn, ik wist dat het een beetje moeilijk zou zijn, maar niet zoals dit. To be with people that are there for me, people that I love. To be with people that I understand that understand me.

Yes, I would like to stay here for ever. If I have papers, if I have no papers, I also can stay, but this is very difficult to stay without papers. What is your greatest wish? To realize my dreams and to regain my life. Ik wil goede papieren hebben. Dat is waarom school zo belangrijk is. Ik moet echt goede papieren hebben.

Tot, tot een jaar geleden, het was heel mooi, alles was nieuw voor mij, maar na een jaar begon ik mijn familie te missen, daarom haat ik het nu om hier te zijn en vraag ik me af “Waarom ben ik hier? ” Ik denk er nog steeds heel veel aan, maar ik probeer het te vergeten, omdat ik me wil concentreren op de toekomst, probeer ik het verleden te vergeten. But I miss my mama. This is the most important thing. This makes me unhappy. I try to make myself happy through not thinking about my mum.

INTERMEZZO: OPVANG VOOR VERZOEKERS

Opvang verzoekers: gezinnen LUCHTHAVEN ONDERSCHEPT door POLITIE AANMELDING DVZ AANMELDCENTRUM FEDERAAL asiel ASIELCENTRUM LOKAAL OPVANGINITIATIEF

Maximilaan park

Opvang niet-begeleide minderjarigen LUCHTHAVEN ONDERSCHEPT door POLITIE AANMELDING DVZ AANMELDING DIENST VOOGDIJ CRISISOPVANG FEDERAAL asiel “verontrustende OS/kwetsbaar” GEMEENSCHAPPEN ASIELCENTRUM CATEGORIAAL (IJH) LOKAAL OPVANGINITIATIEF REGULIER MEERDERJARIG

E. Meylemans

Onderwijs § < 12 jaar: taalbad in regulier onderwijs § > 12 jaar: ü Onthaalklassen voor Anderstalige Nieuwkomers (OKAN) ü Doorstroming naar reguliere onderwijs § Vervolgschoolcoaches § 18 jaar? – inburgering

C. PSYCHOSOCIALE ONDERSTEUNING: EEN RELATIONEEL PERSPECTIEF De Haene & Derluyn, 2016

HOME COUNTRY HOST COUNTRY TRAUMA LOSSES (family, friends, social network, belongings, future, culture, status, role, …) POVERTY FAMILIAL PROBLEMS ILLNESS … LIVING CIRCUMSTANCES ACCULTURATION DISCRIMINATION SOCIO-ECONOMICAL STATUS ACCESS TO CARE & SERVICES FUTURE PERSPECTIVES MIGRATION PROCESS

Connectie maken – continuïteit - verbondenheid

Juridisch HANDELEN Vraagverheldering diagnostiek Signaalfunctie, vroegdetectie en netwerk Actief partnerschap met gevluchte ouders Herstel van (sociale en familiale) verbondenheid Belgium Factoren Impact Handelen Doorverwijzen

(1) VRAAGVERHELDERING EN DIAGNOSTIEK verbinding maken & tijd nemen betekenis zoeken in context: vroeger en nu betekenis zoeken in samenspraak: hier en ginder sensitiviteit bij actoren: impact van traumatisering & asiel op functioneren tolken & interculturele bemiddelaars

(2) SIGNAALFUNCTIE, VROEGDETECTIE & COLLABORATIEVE ZORGNETWERKEN uitbouw van zorgnetwerk voor adequate doorverwijzing forum voor multi-actor zorgoverleg? (school? ) integrale benadering / network (formeel en informeel) – samenwerking! zorg-interventies op school (RWS)

(3) ACTIEF PARTNERSCHAP MET GEVLUCHTE OUDERS culturele betekeniswereld van opvoeding & ouderschap betekenis van migratieproject sensitiviteit bij actoren: betekenis van migratiegeschiedenis & positie gevluchte ouders

(4) HERSTEL VAN VERBONDENHEID (1) Migratie zorgt voor breuken & discontinuïteit, voor doorbreken van verbondenheid Herstel van verbondenheid via: § Creëren van continuïteit in materiële zaken – materialiseren (fotoboekje, rapporten, …) – ook bij terugkeer… § Maken van verbindingen met het verleden, met culturele achtergrond en opvoedingspraktijken § Zorgen voor continuïteit in leefcontext en sociaal netwerk

(4) HERSTEL VAN SOCIALE VERBONDENHEID (2) Migratie zorgt voor destructie van sociale verbondenheid Herstel van sociale verbondenheid: § Ondersteunen van positieve relaties (school, voogd, asielcentrum, peter-meter, buddy, pleeggezin, peers, etnisch-culturele communities, …) § Creëren van netwerk, formeel en informeel § Genogram – Team of life – Tree of life – Doos van jezelf

(4) HERSTEL VAN FAMILIALE VERBONDENHEID (3) Migratie zorgt voor destructie van sociale verbondenheid Herstel van sociale verbondenheid met familie: § Loyaliteit – geheim § Migratieproject – ‘geven’ § Bespreekbaar stellen – tempo § Contactname § Gezinshereniging “Re-Membering”

D. WELZIJN IN CONTEXT

Psychosociale begeleiding Juridisch kader Maatschappelijke grenzen Juridisch kader

SPANNINGSVELD Mensenrechten en pedagogisch perspectief Migratiemanagementlogica

EN HET EMOTIONEEL WELZIJN VAN DE HULPVERLENER? Machteloosheid - frustratie Onzekerheid/handelingsonzekerheid Secundaire traumatisering Burn-out …. zelfzorg… …. positie….

Ilse Derluyn CESSMIR – Universiteit Gent H. Dunantlaan 2 9000 Gent Ilse. derluyn@ugent. be