Web Uygulamalarnda Yeni Bir Yaklam AJAX Eser SAHi

Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım AJAX Eser SAHi. LLi. OĞLU. tr Alan Adı Yönetimi ____________ 09 Şubat 2006 | AB’ 06 shl@sahillioglu. net | www. sahillioglu. net Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX

İçindekiler l l l l AJAX Nedir? AJAX, … Çalışma Mantığı Kullanılan Teknolojiler Klasik Uygulamalarla Karşılaştırılması Destekleyen Browserlar Avantajları Dezavantajları Hızlı Yayılmasının Nedenleri Örnek Kodlar Örnek Uygulamalar Yanlışlar – Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Kullanılabileceği Yerler Kullanılmaması Gereken Yerler Kütüphaneler Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 2

AJAX Nedir? l Asynchronous Java. Script and XML sözcüklerinin baş harflerinden oluşan AJAX, HTML/XHTML, XML, CSS, DOM, JS ve XMLHTTPREQUEST nesnesi ve sunucu taraflı dillerden birisinin (PHP, ASP, JSP vb. ) beraber kullanılarak masaüstü yazılımlara benzer etkileşimli web arayüzleri/uygulamaları hazırlamak için kullanılmakta olan bir web geliştirme yaklaşımıdır. Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 3

AJAX, l l bir kısaltmadır. bir dil değildir. bir program veya bir geliştirme ortamı değildir. bir web geliştirme yaklaşımı ve konseptidir. bir çok web teknolojisinin beraber ve ortak kullanımıdır. etkileşimli zengin web arayüzleri oluşturulmasını sağlar. Gmail’in veya Google’ın icadı değildir. indirilebilir bir şey değildir. XMLHTTPREQUEST’in diğer adı değildir. XMLHTTPREQUEST ile aynı şey değildir. Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 4

Çalışma Mantığı l l l İşlem, sayfa yüklendiğinde veya kullanıcı tarafından tetiklenir. XMLHTTPREQUEST nesnesi oluşturulur. Sunucu tarafına arka planda istek gönderilir. Sunucu taraflı işlemler yapılır. İşlenen veri kullanıcı tarafına XML veya metin olarak gönderilir. Veri işlenerek sayfaya yerleştirilir. Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 5

Kullanılan Teknolojiler l l l l Bir AJAX uygulamasını tetiklemek için HTML ve JS XMLHTTPREQUEST nesnesini oluşturmak için JS Arka planda sunucuya asenkron HTTP talebi göndermek için XMLHTTPREQUEST nesnesi Sunucu tarafında yapılması istenen işlem için PHP, ASP/. NET, JSP vb. bir dil Sunucu tarafında üretilen çıktıyı almak için gene XMLHTTPREQUEST nesnesi Elde edilen bu çıktıyı işlemek ve sayfada istenen alana yerleştirmek için DOM, DHTML ve JS İşlenmiş çıktının renk, çizgi vb. şekilsel sunumu için de (X)HTML ve CSS kullanılmaktadır. Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 6

Şekil 1: Klasik web uygulamaları ile AJAX yaklaşımının karşılaştırılması [http: //www. adaptivepath. com/publications/essays/archives/000385. php] Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 7

Şekil 2: Klasik web uygulamalarındaki senkron etkileşimle AJAX yaklaşımındaki asenkron etkileşim [http: //www. adaptivepath. com/publications/essays/archives/000385. php] Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 8

Destekleyen Browserlar Bir browserın AJAX uygulamalarını desteklemesi için en temel şart javascript destekliyor olmasıdır. Bundan sonra ikinci şart ise XMLHTTPREQUEST nesnesini desteklemesidir. l l l Mozilla Firefox 1. 0 ve üstü Netscape 7. 1 ve üstü Konqueror Microsoft Internet Explorer 4. 0 ve üstü Opera 7. 6 ve üstü Apple Safari 1. 2 ve üstü Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 9

Avantajları - 1 l l l HTTP talepleri arka planda gidip geldiği için sayfa yeniden yüklenmiyor. Sadece gerekli veriler gidip gelmekte olduğundan hızlı yükleme ve yüksek miktarda bandwith tasarrufu saglar Etkileşimli web arayüzleri hazırlanmasına olanak tanır. Masaüstü uygulama deneyimlerine heryerden erişilebilirlik avantajını ekler. Bir çok web calışanının bildiği teknolojilerin birarada kullanılması nedeniyle öğrenmesi ve uygulaması kolaydır. Hazır ve açık kaynak kodlu gelişmiş kütüphanelere sahiptir. Özellikle etkileşim amaçlı kullanılan ancak her yerde standart olmayan ve ek olarak gereksiz bw harcatan FLASH ve JAVA yerine daha az kaynak tüketen tasarruflu bir yaklaşımdır. Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 10

Avantajları - 2 l l l l Hızlı uygulama geliştirme imkanı verir. Sorunlu IFRAME ve POPUP kullanımına son vermektedir. CSS, DOM, XHTML, JS benzeri teknolojilerin kullanımına ve gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Güvenli olmayan JS denetimleri yerine sunucu tabanlı basit ve hızlı girdi denetim mekanizmaları Kullanıcı için zaman tasarrufu - sayfa yenilememe Back/forward/bookmark butonlarının calışmaması [dezavantajlar kısmında ayrıca bahsedilecek] Anlık ve tek seferlik üretilen içeriğin arama motorlarınca indekslenememesi Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 11

Dezavantajları l l l l Yüksek miktarlarda işlemci ve bellek kullanan browserların daha da fazla kaynak tüketmesi Olmazsa olmaz kabul edilen back, forward ve bookmark fonksiyonlarının işlememesi [örnek: http: //wp-plugins. net/] Yukarıdaki fonksiyonları/butonları calıştırmak için ek kütüphaneler ve kodlar=daha çok kaynak tüketimi İçeriğin arama motorları tarafından taranamaması XHR, IE’de bir active. X nesnesidir ve active. X bazı kurumlarda engellendiğinden AJAX uygulamaları çalıştırılamayabiliyor. JS desteklemeyen veya JS destegi kapalı olan browserlara/kullanıcılara yönelik ek çalışmalar yapmak zorunda olmak Sayfaların kaydedilememesi, düzgün çıktı alamama Kullanıcılar hakkında, kendi izinleri haricinde oldukça fazla bilginin toplanabilmesine olanak saglaması Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 12

Hızlı Yayılmasının Nedenleri l l Öğrenmesi kolay, uygulaması hızlı Cezbedici çünkü etkileşimli Açık kaynak JS ve AJAX kütüphaneleri Google/Yahoo tarafından geniş çapta ve ciddi biçimde kullanılması Neredeyse tüm browserlar tarafından desteklenmesi Yüksek hız, bw tasarrufu, web geliştiricilerin sorunlarına çözüm Heryerden erişilebilir, masaüstüne benzer web uygulamaları ve yazılımlarına olanak tanıması [ Gmail / Flickr / Maps ] l l l Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 13

Örnek Kodlar - 1 Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 14

Örnek Kodlar - 2 Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 15

XHR Nesne Methodları Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 16

XHR Nesne Özellikleri Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 17

Örnek Uygulamalar l l Gmail | Maps -- maps. google. com | gmail. com Login l l Backbase l l l http: //defter. sahillioglu. net/filearea/demos/xmlhttprequest_selects http: //pleann. satt. web. tr/sub. php? do=newuser Multi Select Box l l http: //www. baekdal. com/x/xmlhttprequest http: //www. baekdal. com/articles/Usability/usable-XMLHttp. Request İl - İlçe seçimi l l http: //defter. sahillioglu. net/filearea/demos/xmlhttprequest-ajax-whois/ Kartvizit Uygulaması l l http: //defter. sahillioglu. net/filearea/demos/xmlhttprequest-ajax/php-integration/ Whois l l http: //projects. backbase. com/RUI/shop. html http: //www. backbase. com/demos/travel Kayıt Formu l l http: //www. jamesdam. com/ajax_login/login. html http: //developer. apple. com/internet/webcontent/XMLHttp. Request. Example/example. html AJAX ve SOAP ile Amazon’da Şarkıcı Arama l http: //defter. sahillioglu. net/filearea/demos/ajax-php-soap-wsdl-pear-amazon/ Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 18

- Yanlışlar - Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar l l AJAX’ı sadece kullanmış olmak için kullanmak Kullanıcı alışkanlıklarını gözardı etmek (bookmark, back, forward, print, send to friend vb. ) [http: //www. contentwithstyle. co. uk/Articles/38/fixing-the-back-button-and-enabling-bookmarking-for-ajax-apps ] l l l Geribildirimlerde bulunmamak Çok uzun, büyük ve kötü kodlar (Ör: XML/DOM işlemleri+sunucu işlemleri) Normal uygulamalardaki hızı verememek Güvenlik gerektiren yerlerde kuralları ihlal etmek: SSL, md 5 vb. Yetersiz testler: browser, JS, platform testleri Javascript’i kapalı veya JS desteği olmayan browser kullananları unutmak l l Kullanıcıların %11’lik kesimi JS kullanmıyor! Kullanıcıları yeni birşeyler öğrenmeye zorlamak/bütünsel değişiklikler Kullanıcının o anki odak noktasını kırmak Aynı anda çok fazla HTTP talebi göndermek ve almak Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 19

Kullanılabileceği Yerler l l Formlar: Etkileşimli ve değişen yapıdaki karmaşık formlar Hiyerarşik yapılar l l l Sadece ihtiyaç duyulan veriyi çekme ve sunucuyu yormama prensibi Sürekli yenileme gerektiren sayfalar Oylama uygulamaları Girdi mekanizmaları ve içerik filtreleme İpuçları ve yardım metinleri Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 20

Kullanılmaması Gereken Yerler l l Basit formlar Aramalar Basit menüler Çok büyük veri gönderilen ve alınan işlemler Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 21

Kütüphaneler l l l l l PHP HTML_Ajax XOAD xajax sajax pajax Class Ajax Pajaj symfony Cake. PHP l l l l l l JAVA Ajax. Anywhere Ajax. Tags DWR Echo 2 Guise jsquery j. Wic JSON-RPC JRP ICEfaces Pushlets ASP Ajax. NET Professional Aspects of Ajax Atlas (Microsoft ASP. NET 2. 0 AJAX platform) Bitkraft Borg. Wor. X Ajax. NET Auto. Suggest. Box Power. WEB Live. Controls for ASP. NET Mono. Rail Comfort. ASP. NET Out. Post Dot. Net. Remoting Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 22

Teşekkürler. . . Eser SAHi. LLi. OĞLU. tr Alan Adı Yönetimi ____________ 09 Şubat 2006 | AB’ 06 shl@sahillioglu. net | www. sahillioglu. net Web Uygulamalarında Yeni Bir Yaklaşım: AJAX 23